domingo, 1 de septiembre de 2019

DIARIO DE AGNES: VENRES, 9 DE AGOSTO DE 2019


Venres, 9 de agosto de 2019
Paréceme estrañísimo pensar que, hai un ano, nin tan sequera sabía se podería construír eiquí unha nova vida. Aboiaba nunha incerteza que ninguén, agás Lúa, xaora, se atrevía a esvaecer. Non atopaba respostas en ningures e custábame moito intuír o que podía ocorrer. A vida parecíame un río de augas turbias que esvaraba por unha pendente chea de rochas agresivas e, asemade, sentíame mergullada nunha fermosa realidade feita de temperanza e sensacións doces, malia vivirmos Artemisa e máis eu momentos tan tensos. A nosa relación pasou por dificultades moi perigosas que estiveron a piques de destruíla para sempre, pero soubemos reconstruírmos o noso presente a pesar da dor e da desesperación. Agora estamos eiquí ambas as dúas e a min paréceme que vivimos nun soño que nunca se vai converter en realidade porque a realidade, á fin, virou nun soño máxico. Pouquiñas veces a mesma realidade se asemellou tanto a un soño como se asemella agora. Nin tan sequera nos soños podemos ser tan felices. Nos soños que temos nas noites, aparecen imaxes mesturadas con sensacións que despois non sabemos explicar con verbas. Emporiso, cústame tanto entender por que comparamos decotío a realidade cos soños se nos soños non aparece nunca unha realidade tan fermosa e, no caso de que si apareza, os momentos que dura esta realidade son efémeros. Mesmo nos soños temos a consciencia de que iso non é real, sabemos que estamos soñando. Máis ben, cando a vida é tan bonita, comparámola cos soños que sempre tivemos na vixilia; eses soños que nos separan da crueldade do presente e nos levan lonxe, alá a ese mundo no que é posíbel o que tanto desexamos. Agora é cando sinto que a vida é vida. Vivimos ás présas, ás veces, sen case darlles importancia ás cousas que nos ocorren, pero, de súpeto, somos conscientes de canto valor ten cada momento que forma os nosos días.
Hoxe comezaron as nosas vacacións. Artemisa e máis eu temos dúas semanas de vacacións. Silvia quedará na cafetaría (a que agora é, máis ben, unha xeadaría) e, despois, dentro de dúas semanas, nós voltaremos e ela poderá marchar de vacacións.
No setembro, xa comezaremos a levar a cabo todos os trámites precisos para que eu me converta na dona da cafetaría. No setembro, vai mudar todo e sinto moita ilusión por todo o que nos vaia vir porque intúo que a nosa vida se vai encher de bendicións.
Agora nos agarda por diante un senfín de experiencias moi bonitas porque mañá chegará Casandra a Santiago e reencontrarémonos con ela alí, en Santiago, á tarde. Artemisa non me deixa de dicir que ten moitísimas ganas de ver á súa irmá e Casandra díxolle que ela tiña ganas de vernos a ambas as dúas. Temos planificado un percorrido por distintos recunchos de Galiza que Casandra aínda non coñece e sei que imos pasar uns días moi bonitos e cheos de maxia. Casandra díxolle onte a Artemisa que nós eramos as persoas coas que mellor se entendía e que devecía por falar connosco durante horas porque coincidimos na maneira de pensar, moitas veces, e ela identifícase moito coa nosa maneira de sentir. Agora que as cousas lle van mellor no tocante á súa saúde, o seu carácter volve ser o de sempre. De novo, á fin, é esa muller chea de enerxía e de ganas de vivir con harmonía que tan ben me acaeu sempre. Con ela eu mantiven conversacións moi bonitas que, malia non estaren feitas de moitas verbas, si eran profundas e nunca poderei esquecer todo o que ela fixo por min. Axudoume moitísimo e non sei se lle devolvín todo o que ela me deu. E digo que presinto que no setembro vai mudar moito a nosa vida porque Casandra lle dixo hai pouco a Artemisa que estaba pensando moi seriamente na posibilidade de vir vivir eiquí a Ourense e abrir con ela esa herboristaría que Artemisa quere abrir. A min gustaríame moitísimo que Casandra vivise eiquí en Ourense connosco ou en Lugo, pero que vivise preto da súa irmá, quen a bota moitísimo en falla. Artemisa sentiríase menos soíña. Sei que se sente soa.
Estarei máis de dúas semanas sen escribir porque penso esquecer de todas as obrigas que eu mesma me impoño, obrigas que, non obstante, me enche moito facer. Non me custa ren escribir, pero vou darme un descansiño. Por iso, para despedirme da escrita, transcribirei un día do diario que eu escribía cando era adolescente. É o que máis me apetece transcribir agora. Fixen un gran esforzo por corrixir minimamente a maneira como escribía porque empregaba unha linguaxe totalmente dialectal (e moi fermosa, por certo), facía moitísimas contraccións e, malia non corrixir a miña expresión, si corrixín a ortografía, que me parece fermosa, pero, para alguén que non coñece tan ben a lingua galega coma Artemisa, sería inintelixíbel. Sei que as seguintes verbas serán moi tristes, pero tamén me gusta ler todo isto porque o que escribía reflicte perfectamente o remuíño de emocións que tiña por dentro. Pregúntome como daquela non entolecín sentindo esa desesperación, ese medo, esa inmensa tristura.
Son verbas que describen un estado ao que comecei a chegar moitísimas veces tempo despois; un estado nunca sentido antes, no que nunca estiven antes. Non escribín durante meses porque era incapaz de nomear o que vivía, porque vivía tentándome teimar a calquera intre co desexo de volvelo unha vida enteira. Como podía caber tanto medo e tanta tristura na ialma dunha adolescente, dunha persoa tan nova? En que momento deixei definitivamente atrás a nenez? Algunha vez fun cativa de verdade? Ás veces, dou en pensar que, en realidade, eu nunca fun nena. Dende que era moi cativiña, tiven moita consciencia do que vivía. Parecerá moi estraño e, para algunhas persoas, é mesmo incomprensíbel, pero é a máis absoluta verdade. A sensación da realidade e de consciencia que teño agora aseméllase moitísimo á que tiña cando nin tan sequera cumprira catro anos. Eu lémbrome sempre valorándoo todo con moita claridade, sabendo perfectamente que había de dicir en cada momento, que había de calar, que debía de pensar. Entendía as cousas cando as persoas da miña contorna pensaban que eu non me decataba de ren e que non sabía ren, pero si sabía, sabía mesmo máis que ninguén, porque sempre puiden ver e sentir máis alá dunha mirada, dunha verba, souben interpretar os silencios que mantiñan as persoas cando non querían falar, vin máis alá dun solpor, sentín plenamente un momento do día con todos os seus matices. Tiven na miña ialma o principio de moitas das certezas que, despois, foron desenvolvéndose no meu ser, construíndome como persoa. Souben sempre onde estaba o meu posto no mundo, seica porque, vida tras vida, sempre renacín eiquí en Galiza e morrín sempre sabendo que voltaría á miña terra, que o meu destino seguiría fluíndo eiquí, neste recuncho do mundo que para min sempre foi o mundo enteiro. Miña avoa era a única persoa que me entendía ben e que nunca pensou ren malo de min por ser así. Faloume sempre coma se eu non fose unha cativa, senón unha adolescente que madurara moi cedo. Falábame con claridade, nunca me quixo agochar as cousas tristes da vida, senón que me falaba delas facéndome entender que eran parte da vida, aínda que non era preciso que o fixese, pois eu sabíao, sabía que a vida tiña máis tristura que ledicia. Así o sentía eu, que a vida era tristura, era esforzo, era pobreza, era non ter practicamente ren e sentir que o tiñamos todo con tan só vivir. O feito de estarmos vivos xa era un motivo para pensar que o tiñamos todo, malia sermos pobres, porque eu sempre fun moi pobre, miña nai e máis eu fomos pobres dende que o meu pai nos abandonou para viaxar a Arxentina para reencontrarse cos seus pais, os meus avós paternos, aos que nunca coñecín porque sempre viviron alí. Meu pai non se fora con eles cando eles inmigraron, antes de que eu nacese, xaora, había moito tempo que marcharan cando eu nacín, porque o meu avó paterno fuxiu da ditadura. Non quería vivir nun mundo tan oprimido, tan falto de liberdade, e por iso procurou a liberdade noutra parte, a milleiros de quilómetros do seu verdadeiro fogar, pero o meu pai non puido marchar con eles porque xa deixara embarazada á miña nai e non estaría ben visto que a abandonase. Abandonouna cando ela xa me tivo, cando eu medrei abondo para lembralo, para ter creados na miña memoria algúns recordos nos que el me ensinaba a entender o noso pequeno mundo. Foise antes de que eu o quixese demasiado. Apenas comezara a querelo cando el nos deixou e, dende aquela, fomos a familia máis pobre da aldeíña. Non tiñamos practicamente ren, só roupa remendada, comida que moitas veces comiamos xa podrecida, pois nunca nos atrevemos a pedir axuda aos veciños. Eles ofrecíannos axuda sen que nós tivésemos que pedila, só porque se daban de conta de que non comiamos case. Non tiven libros propios, só os dos rapaces que non os precisaban, libros en castelán, xaora, porque daquela aínda seguiamos traballando cos libros antigos. A pandeireta que teño dende sempre era a da miña avoa e moitas das cousas que tiña traíamas Lúa de Ourense. Ela sempre me fixo moitos agasallos sen que ninguén llo tivese que pedir. A min dábame moitísima vergonza que me fixese agasallos e, moitas veces, ela tívomos que agochar no meu cuarto para que os aceptase, porque non os aceptaba. Cría que non o merecía ou seica pensase que non precisaba ren que custase tantos cartos. Non obstante, nunca fun quen de rexeitar os libros que ela me traía de Ourense, eses libros en galego que tanto me gustaba ler, eses autores que escribían verbo a nosa terra dende tan lonxe, exiliados nun mundo alleo, lembrando a nosa terra con tanta claridade e agarimo.
Miña avoa díxome en moitas ocasións: “tes sorte, filliña, de non ter nacido nin vivido cando a guerra nin a posguerra. Agora hai pobreza, pero daquela era todo moito peor. Non se podía falar en galego e estarrecéronnos tanto que nin na casa nos atreviamos a falalo. Só se podía falar en castelán, mais, nesta pequena aldeíña, quen se fixaría se falabamos en galego ou en castelán? Eu tentei moitas veces procurar unha nova vida noutro lugar co teu avó, emporiso viaxamos tanto a Inglaterra e a outros países arriscándonos a que non nos acollesen en ningures, pero sempre acabamos voltando á terra porque eiquí, malia sermos pobres materialmente falando, animicamente eramos ricos porque este era o noso lugar, eiquí tiñamos o noso fogar, eiquí podiamos ser nós mesmos sen ter que aprender outra lingua. Túa nai xa medrara abondo para saberse coidar ela soa, pero a min doíame no corazón deixala soa co teu pai, contigo tan pequerrechiña que aínda eras, e acababamos voltando porque a dor de estar lonxe era moito máis fonda cá pobreza.”
E cantas veces lembrei desas verbas cando eu me sentía fóra do mundo enteiro por non estar na miña terra, que pobre me sentía. Cando vivía con Artemisa en Barcelona, materialmente tiña moitísimas máis cousas que cando vivía na miña terra, pero sentíame baleira porque a ialma ten máis forza có corpo. O que temos na ialma é máis intenso. O material non tira a pobreza. Mesmo dá máis pobreza porque enfocamos nas cousas materiais ese desexo de encher a nosa ialma e cada vez queremos máis, pois, a medida que conseguimos novas cousas, dámonos de conta de que non é abondo e por iso sempre buscamos máis e máis... e non ten fin.
E, sen alongarme máis, transcribo axiña o que escribín cando cumprira xa trece anos... cando xa cada vez me restaban menos días para estar na miña terra:

Domingo, 10 de decembro de 1989:
A aldeíña está cuberta de neve toda. Nevou durante toda a noite. Eiquí agora parece que non haxa máis vida. Quedamos lonxe do mundo cando neva. O silencio que mora nos bosques faise máis fundo. Non se oe ren. Nin tan sequera as folerpas fan ruído ao caeren á terra, ao pousaren nas pólas das árbores e do ceo tamén neva silencio. Son tan silandeiras as noites que mesmo me pon medo respirar por se o son da miña respiración creba algo importante no mundo ou esperta á terra do sono que dorme. Non quero molestar a ninguén coa miña presenza nin cos meus sentimentos. Prefiro agocharme nalgún lugar no que ninguén me poida atopar para poder chorar durante horas sen que ninguén tente reter as miñas bágoas. Agora si estou certa de que a miña vida se vai esvaecer dentro de moi pouco. Levo meses intuíndo que miña nai ten pensado para min un futuro lonxe de eiquí. Lonxe de eiquí. Como se lle ocorre pensar que eu podo ser eu lonxe de eiquí? Levo semanas espertando estarrecida de pesadelos que me esnaquizan a ialma e que me fan sentir un medo que me afoga. Soño que corro perdida fuxindo de algo que me quere atrapar para facerme dano, para cortarme cun inmenso coitelo a miña pel toda e facerme feridas profundas para quitarme o sangue, para volver po o meu corpo. E fuxo porque ouzo unha voz horríbel que me berra, en castelán, verbas que me asustan, botándome ameazas como que vai destruír o meu mundo e tamén que me vai matar, vai matar aos meus seres queridos, e eu non poderei facer ren para evitalo. Tamén soño que alguén me ten atada a unha inmensa cadea cuns ferros que se me cravan nos brazos, na cintura, nas pernas, e que me impiden moverme. Alguén me golpea cunha madeira enorme nas costas namentres me pide a berros que lle confese con quen estiven bicándome na noite das festas da miña aldea, pero eu non quero dicir o seu nome porque non quero que lle fagan dano, pero entón descubro diante miña unha fiestra pola que vexo camiñar ás persoas que quero. Camiña miña nai seguida de Lúa e, cando Lúa se detén para ollarme, alguén a apunta cunha pistola. Entón eu chámoa para avisala e o ser que me está a pegar interpreta que dixen o nome da persoa coa que estiven aquela noite e sae correndo a buscar a Lúa. Non podo evitar que a desfagan a golpes e eu non deixo de berrar o seu nome notando que a miña desesperación racha a miña voz. E, en todos eses pesadelos, eu sinto que non estou en Galiza. Áchome nun cuarto pequeno cheo de po e lixo no que cheire a esterco, no que non hai ren máis que mobles rotos e esquecidos, paredes con fendas profundas nas que vive un feixe de bechos enormes que fan ruídos estarrecedores... e non podo lembrar máis deses pesadelos porque a miña mente se encarga de borralos cando esperto.
E levo días sen ter fame. Non podo comer. Sinto que algo se me puxo na gorxa e que a comida non me pasa, sinto que afogarei se a tento tragar. Miña nai dime que estou doente, que nunca me viu así... pero eu non sei que dicirlle.
Paréceme que queda noutra vida a derradeira vez que vin a Lúa. Sei que foi a derradeira vez que nos vimos porque miña nai non sei que vai facer comigo, pero sei que me arrincará do meu fogar antes de que poida planificar algunha maneira de agocharme para que iso non ocorra. Non podo imaxinar como vivirei se non estou eiquí. Eu non nacín para estar noutro lugar fóra de Galiza, non sei falar ben ningunha lingua que non sexa o galego. En castelán exprésome moi mal porque o meu acento volve inintelixíbeis as verbas que tento pronunciar nesa lingua na que nunca se expresaron nin os meus sentimentos nin os meus pensamentos. Ademais, eu non quero coñecer ren que non teña que ver coa miña terra. Eu nacín para estar eiquí coa miña xente, coas miñas leiras, cos meus animais, coa música deste lugar, cos nosos costumes... Que vou ser se me afastan do meu fogar? Non o podo imaxinar. Non serei ren, ren, se me afastan de eiquí. E non quero que o fagan, non quero. E a única doenza que teño chámase tristura porque non podo aturar a posibilidade de que me arreden do único que amo. Tamén teño unha doenza que se chama amor, amor a alguén a quen non me deixan amar; pero son quen de calar este amor se... se me prometen que nunca tentarán afastarme de Galiza. Amo a Lúa, sei que o que sinto por ela é amor, pero o que sinto pola miña terra é moito máis cun amor presente, é un amor feito de moitos amores pasados, do amor que sentín por ela vida tras vida. Non podo vivir se non estou eiquí. Agora cren que estou doente, pero o que ninguén pensa é que enfermarei de verdade se me obrigan a vivir fóra de Galiza. Son quen de tirarme a vida para que ninguén me arrede da miña terra. Prefiro estar morta a seguir vivindo lonxe de eiquí. Seino moi ben. Eu nunca poderei vivir se non estou eiquí porque son coma estas árbores que medraron nesta terra e que se murcharían se as arrincasen deste chan. Son como os paxaros aos que de súpeto lles quitan o seu fogar ao queimaren un bosque. Son como un peixe que sacan da auga e que afoga porque non pode respirar. Non podo comprender como eses emigrantes foron quen de vivir lonxe de Galiza. Levaban moita tristura na súa ialma, pero eles foron capaces de construírense unha nova vida con ilusión, aínda que tamén lin que moitos deles pensaban que só regresarían cando morresen e que iso facía que a morte fose a única arenga que os empurraba a vivir porque a morte os devolvería á terra que os viu nacer. Pois a min non me terán que matar despois de afastarme de Galiza. Matareime eu antes. Penso encherme de pedras e botarme ao Miño para que as súas augas me leven e leven por Galiza toda ata o Atlántico e poderme reencontrar coa ialma de todos aqueles seres que foron felices eiquí e que as ondas levaron lonxe.
A derradeira vez que Lúa e máis eu puidemos falar, díxome que miña nai tiña planificado enviarme estudar fóra. Eu enfadeime con ela porque non podía entender por que ela sabía iso cando eu ningunha idea tiña. ¡Lúa tentoume convencer de que o único que miña nai desexaba para min era que puidese ter un futuro digno, que chegase lonxe na vida, cando precisamente quedaría detida se me arredan de eiquí e me obrigan a vivir nun lugar que me afogará, que non podo imaxinar, que seguramente me destruirá. A miña ialma converterase en po se me alonxan de eiquí. Lúa non me quería facer dano. O único que ela quería era informarme para que pensase algunha maneira de evitar que miña nai me enviase lonxe de eiquí, pero a min sentoume moi mal que me dixese iso, feriume moito que me insinuase algo tan horríbel e, lamentablemente, os derradeiros momentos que vivín con ela foron horríbeis porque eu me botei a chorar perante dela sentindo unha impotencia moi forte que me impedía falarlle con acougo. Tamén sentía que aquela era a derradeira vez que estabamos xuntas e iso facíame moitísimo dano. Queríaa bicar, pero a dor que me apertaba a ialma me impedía actuar ben, só me facía sentir ganas de chorar.
E queríalle preguntar que ía ser do noso, do que sentiamos, do que soñaramos xuntas, pero non podía. Era coma se non puidese lembrar de ningunha verba neses momentos. Lúa trataba de facerme entender que miña nai nunca me faría dano, pero eu sabía que ela me enganaba, que o único que desexaba era acougarme con mentiras porque era consciente de que metera a zoca comigo e queríao arranxar como fose; pero todo iso queda moi lonxe e non puiden volver falar con ela dende aquela. A única amiguiña que tiña na aldea marchou a Vigo porque namorou dun rapaz moi estraño que veu á aldea para vela de cando en vez e tampouco volvín falar con ela xa. Vivira con ela o derradeiro Magosto que vivirei na miña terra e seica na miña vida porque eu, despois de vivir lonxe de eiquí, non quero vivir nada máis. Non sinto nin a máis pequena curiosidade polo que me poida vir porque eu coñecín xa o mellor da vida. Sei que o mellor da vida, para min, está nestas fragas, nestas carballeiras e nestes bosques que tanto me protexeron sempre, está nesta aldea pequerrechiña á que case non chegan murmurios do resto do mundo, está nestes veciños que sempre foron a miña familia, que nolo deron todo, que sempre nos axudaron, está nas festas que dende antigo celebramos, está en aprender na escola eses coñecementos humildes que son o alicerce de todo o que poidamos aprender despois, está nesta lingua na que me expreso con tanta claridade, está neste país, que, malia ser unha comunidade autónoma, para min é un país. Non entendo por que formamos parte de España se ren temos que ver cos de Castela, cos de Madrid, cos de Andalucía... A min paréceme que eles falan outra lingua. Teñen outra maneira de ver o mundo, de ler na vida, de sentir. Eu sei que todos somos especiais polo feito de existirmos e nacermos nun recuncho antigo cheo de lendas, música e historias, pero é que sinto que Galiza forma parte doutro plano. Só Lúa entende o que digo. Cando lle falei do que penso e do que sinto, díxome que eu tiña ideas galeguistas e que, cando medrase máis, acabaría loitando pola nosa terra metida nalgún partido político, pero sinto que iso aínda está moi lonxe e, se a miña vida segue o curso que a miña nai lle quere impoñer, entón nunca vivirei algo así.
Lúa si pode vivir noutra parte do mundo. Ela fala moi ben o castelán, o francés e mailo inglés. Escoiteina falar en castelán e non parece galega cando o fala. Escoiteina falar francés porque lle pedín unha vez que me falase en francés e é que tampouco parece ela. Cando a ouzo falar en inglés, paréceme que é unha estranxeira que naceu en Escocia, alomenos, e por riba ten os cabelos roxos coma esa xente, tan vermellos coma o lume, e eses olliños verdes tan bonitos que parecen tinxidos coa cor da herba; pero, cando fala en galego, volve ser a rapaza que sempre me fascinou, pola que sempre sentín tanta admiración, pola que agardaba con tanta ilusión a chegada do verán. Agora todo iso queda atrás, sen importancia.
Paréceme que a neve soterrou todo o que vivimos. Cando tento lembrar algún deses momentos que compartimos, teño a sensación de que estou pensando en algo que a miña mente ideou. Non podo crer que tivese a sorte de que ela me amase. Ela amábame, amábame de verdade, díxomo moitas veces, e eu pensaba que ela nunca coñecería o que sentín sempre por ela; pero sabíao e sabíao porque podía ouvir a voz da miña ialma, porque podía ler nos meus ollos, porque me coñecía case que mellor que ninguén. Se miña avoa seguise vivindo, estou certa de que ela tamén tería intuído axiña o que sentía e mesmo sei que ela o entendería porque a miña avoa sempre se guiou polo corazón, sempre lle deu importancia ao que nos dicía a ialma, para ela sempre importaron máis os sentimentos cás convencións sociais. No canto, para miña nai é moito máis importante o que digan ou pensen os veciños ou o que pensen e non din... e ela non quere que eu sufra, se eu iso enténdoo, pero, se de verdade non quere que sufra, por que pensa que enviarme a estudar fóra é o mellor que pode facer por min? Lúa díxome tamén, aquela noite, que miña nai non quería que eu sempre fose pobre, que eu non tiña por que sufrir as consecuencias do abandono do meu pai, que eu merecía moito máis que ir traballar ás leiras veciñas, que vendimar noutros viñedos e gañar un xornal pequerrecho que non daba para ren... pero ela non sabe que para min o diñeiro non dá a riqueza. Eu son moito máis rica que esas persoas que teñen casas enormes e coches caros, pois teño unha ialma que sente con moita intensidade, teño unha maneira de entender as cousas que esas persoas seica nunca poderán conseguir e sobre todo síntome rica porque vivo nun lugar fermoso onde a terra fala, e son rica porque podo entender a lingua na que a terra se expresa, son rica porque coñezo un feixe de lendas que conto de memoria, porque podo cantar de seguido unha morea de cancións mesmo conseguindo que a ialba veña sen que eu teña entoado todas as cantigas que coñezo, son rica porque sei cantar e repenicar na pandeireta moito mellor que esas persoas que botan anos tentando aprender a tocar un instrumento. E son rica porque sinto que a terra me quere de verdade. A terra nunca me fixo sufrir, sempre me acolleu, mesmo cando a neve o enche todo e cando o volve todo branco, cando nos afasta do mundo enteiro. Son rica porque me podo entender cos animais, porque son quen de comprender o que eles senten, podo imaxinar o que precisan, podo estar con eles coma se fósemos os mellores amigos do mundo. Non creo que haxa maior riqueza que esta que teño. Penso que nacín nun lugar fermosísimo que, malia ser tan pobre, é riquísimo en vida, está cheo de vida, de animais, de diferentes paxaros, de moitos tipos de árbores: castiñeiros, carballos, maceiras, pereiras, piñeiros, bidueiros, nogueiras... e un senfín de flores que lles dan aos campos unhas cores fermosísimas cando chega a primavera. E, malia vivir nunha casiña pequena, é a casiña máis acolledora da Terra porque ten unha lareira de pedra moi bonita e antiga na que cociñamos os mellores potes de toda Galiza, na que cociñamos os caldos máis saborosos... e sei que para min nunca haberá ren mellor.
Mais miña nai está contaminada por esas ideas que veñen de fóra e que fan crer á xente que ser ricos significa ter moitos cartos, ter unha casa grande, ter un feixe infindo de vestidos, ter coches, ter moitas relacións boas, ter un choio deses que volven seria á xente... e non é verdade. Eu prefiro envellecer traballando a terra, sentindo o esforzo que a terra require e colleitando os nosos froitos, o noso centeo, recollendo as nosas uvas, indo ás nosas vendimas. Eu quero coidar dos meus animais e axudalos sempre, ata que chegue a súa fin. Que riqueza pode haber nun lugar no que non hai ren disto?
Mais non poderei loitar contra a vontade da miña nai, pero o que ela non sabe é que, xusto a noite antes do día no que me arrincará de min mesma, eu destruirei a miña vida. Non me pon medo morrer. Ponme medo vivir lonxe de eiquí. Non hai peor morte que esa á que me quere botar a miña nai. E, se morro, seica a miña avoa me veña buscar e me leve con ela onde queira que vaian as ialmas cando abandonan o corpo. Seica fique eiquí para sempre, nesta terra, entre as árbores, no chan, dando vida a este ar, voando co vento, fluíndo coa iauga. Quedarei eiquí porque unha ialma chea de tanto amor non pode marchar do lugar ao que está tan vencellada. Morrerei antes de que a morriña me mate.

Traducción:


Viernes, 9 de agosto de 2019
Me parece extrañísimo pensar que, hace un año, ni tan siquiera sabía si podría construir aquí una nueva vida. Flotaba en una incertidumbre que nadie, salvo Lúa, por supuesto, se atrevía a desvanecer. No encontraba respuestas en ninguna parte y me costaba mucho intuir lo que podía ocurrir. La vida me parecía un río de aguas turbias que resbalaba por una pendiente llena de rocas agresivas y, simultáneamente, me sentía sumergida en una hermosa realidad hecha de templanza y sensaciones dulces, pese a vivir Artemisa y yo momentos tan tensos. Nuestra relación pasó por dificultades muy peligrosas que estuvieron a punto de destruirla para siempre, pero supimos reconstruirnos nuestro presente a pesar del dolor y la desesperación. Ahora estamos aquí las dos y a mí me parece que vivimos en un sueño que nunca se va a convertir en realidad porque la realidad, al fin, devino en un sueño mágico. Poquiñas veces la misma realidad se asemejó tanto a un sueño como se asemeja ahora. Ni tan siquiera en los sueños podemos ser tan felices. En los sueños que tenemos en las noches, aparecen imágenes mezcladas con sensaciones que después no sabemos explicar con palabras. Por eso, me cuesta tanto entender por qué comparamos continuamente la realidad con los sueños si en los sueños no aparece nunca una realidad tan hermosa y, en el caso de que sí aparezca, los momentos que dura esta realidad son efímeros. Incluso en los sueños tenemos la consciencia de que eso no es real, sabemos que estamos soñando. Más bien, cuando la vida es tan bonita, la comparamos con los sueños que tuvimos en la vigilia; esos sueños que nos separan de la crueldad del presente y nos llevan lejos, allá a ese mundo donde es posible lo que tanto deseamos. Ahora es cuando siento que la vida es vida. Vivimos a toda prisa, a veces, sin darles importancia a las cosas que nos ocurren, pero, de súbito, somos conscientes de cuánto valor tiene cada momento que forma nuestros días.
Hoy empiezan nuestras vacaciones. Artemisa y yo tenemos dos semanas de vacaciones. Silvia se quedará en la cafetería (la que ahora es, más bien, una heladería) y, después, dentro de dos semanas, nosotras volveremos y ella podrá marcharse de vacaciones.
En septiembre, ya comenzaremos a llevar a cabo todos los trámites precisos para que yo me convierta en la dueña de la cafetería. En septiembre, va a cambiar todo y siento mucha ilusión por todo lo que nos vaya a venir porque intuyo que nuestra vida se va a llenar de bendiciones.
Ahora nos espera por delante un sinfín de experiencias muy bonitas porque mañana llegará Casandra a Santiago y nos reencontraremos con ella allí, por la tarde. Artemisa no deja de decirme que tiene muchísimas ganas de ver a su hermana y Casandra le dijo que ella tenía ganas de vernos a las dos. Tenemos planificado un recorrido por distintos rincones de Galiza que Casandra aún no conoce y sé que vamos a pasar unos días muy bonitos y llenos de magia. Casandra le dijo ayer a Artemisa que nosotras éramos las personas con las que mejor se entendía y que ansiaba hablar con nosotras durante horas porque coincidimos en la manera de pensar, muchas veces, y ella se identifica mucho con nuestra manera de sentir. Ahora que las cosas le van mejor con respecto a su salud, su carácter vuelve a ser el de siempre. De nuevo, al fin, es esa mujer llena de energía y de ganas de vivir que tan bien me cayó siempre. Con ella yo he mantenido conversaciones muy bonitas que, a pesar de no estar hechas de muchas palabras, sí eran profundas y nunca podré olvidar todo lo que ella hizo por mí. Me ayudó muchísimo y no sé si le devolví todo lo que ella me dio. Y digo que presiento que en septiembre va a cambiar mucho nuestra vida porque Casandra le dijo hace poco a Artemisa que estaba pensando muy seriamente en la posibilidad de venir a vivir aquí a Ourense y abrir con ella esa herboristería que Artemisa quiere abrir. A mí me gustaría muchísimo que Casandra viviese aquí en Ourense con nosotras o en Lugo, pero que viviese cerca de su hermana, quien la echa muchísimo de menos. Artemisa se sentiría menos soliña. Sé que se siente sola.
Estaré más de dos semanas sin escribir porque pienso olvidarme de todas las obligaciones que yo misma me impongo, obligaciones que, no obstante, me llena mucho hacer. No me cuesta nada escribir, pero voy a darme un descansiño. Por eso, para despedirme de la escritura, transcribiré un día del diario que yo escribía cuando era adolescente. Es lo que más me apetece transcribir ahora. He hecho un gran esfuerzo por corregir mínimamente la manera como escribía porque usaba un lenguaje totalmente dialectal (y muy hermoso, por cierto), hacía muchas contracciones y, a pesar de no corregir mi expresión, sí corregí la ortografía, que me parece hermosa, pero, para alguien que no conoce tan bien la lengua gallega como Artemisa, sería ininteligible. Sé que las siguientes palabras serán muy tristes, pero también me gusta leer todo esto porque lo que escribía refleja perfectamente el remolino de emociones que tenía por dentro. Me pregunto cómo entonces no enloquecí sintiendo esa desesperación, ese miedo, esa inmensa tristeza.
Son palabras que describen el estado al que comencé a llegar muchísimas veces tiempo después; un estado nunca sentido antes, en el que nunca estuve antes. No escribí durante meses porque era incapaz de nombrar lo que vivía, porque vivía intentando aferrarme a cualquier instante con el deseo de volverlo una vida entera. ¿Cómo podía caber tanto miedo y tanta tristeza en el alma de una adolescente, de una persona tan joven? ¿En qué momento dejé definitivamente atrás la niñez? ¿Alguna vez fui niña de verdad? A veces, me da por pensar que, en realidad, yo nunca fui niña. Desde que era muy pequeniña, tuve mucha consciencia de lo que vivía. Parecerá muy extraño y, para algunas personas, es incluso incomprensible, pero es la más absoluta verdad. La sensación de realidad y de consciencia que tengo ahora se asemeja muchísimo a la que tenía cuando ni tan siquiera había cumplido cuatro años. Yo me recuerdo siempre valorándolo todo con mucha claridad, sabiendo perfectamente qué había de decir en cada momento, qué había de callar, qué debía pensar. Entendía las cosas cuando las personas de mi alrededor pensaban que yo no me enteraba de nada y que no sabía nada, pero sí sabía, sabía incluso más que nadie, porque siempre pude ver y sentir más allá de una mirada, de una palabra, supe interpretar los silencios que mantenían las personas cuando no querían hablar, vi más allá de un ocaso, sentí plenamente un momento del día con todos sus matices. Tuve en mi alma el principio de muchas de las certezas que, después, fueron desenvolviéndose en mi ser, construyéndome como persona. Supe siempre dónde estaba mi puesto en el mundo, quizás porque, vida tras vida, siempre renací aquí en Galiza y morí siempre sabiendo que volvería a mi tierra, que mi destino seguiría fluyendo aquí, en este rincón del mundo que para mí siempre fue el mundo entero. Mi abuela era la única persona que me entendía bien y que nunca pensó nada malo de mí por ser así. Me habló siempre como si yo no fuese una niña, sino una adolescente que había madurado muy pronto. Me hablaba con claridad, nunca quiso ocultarme las cosas tristes de la vida, sino que me hablaba de ellas haciéndome entender que eran parte de la vida, aunque no era necesario que lo hiciese, pues yo lo sabía, sabía que la vida tenía más tristeza que felicidad. Así lo sentía yo, que la vida era tristeza, era esfuerzo, era pobreza, era no tener prácticamente nada y sentir que lo teníamos todo con tan sólo vivir. El hecho de estar vivos ya era un motivo para pensar que lo teníamos todo, a pesar de ser pobres, porque yo siempre fui muy pobre, mi madre y yo fuimos pobres desde que mi padre nos abandonó para viajar a Argentina para reencontrarse con sus padres, mis abuelos paternos, a los que nunca conocí porque siempre vivieron allí. Mi padre no se había ido con ellos cuando emigraron, antes de que yo naciese, por supuesto, hacía mucho tiempo que se habían marchado cuando yo nací, porque mi abuelo paterno huyó de la dictadura. No quería vivir en un mundo tan oprimido, tan falto de libertad, y por eso buscó la libertad en otra parte, a millones de kilómetros de su verdadero hogar, pero mi padre no pudo marcharse con ellos porque ya había dejado embarazada a mi madre y no estaría bien visto que la abandonase. La abandonó cuando ella ya me tuvo, cuando yo crecí suficiente para recordarlo, para tener creados en mi memoria algunos recuerdos en los que él me enseñaba a entender nuestro pequeño mundo. Se fue antes de que yo lo quisiese demasiado. Casi había empezado a quererlo cuando él nos dejó y, desde entonces, fuimos la familia más pobre de la aldea. No teníamos prácticamente nada, sólo ropa remendada, comida que muchas veces comíamos ya podrida, pues nunca nos atrevimos a pedirles ayuda a los vecinos. Ellos nos ofrecían ayuda sin que nosotras tuviésemos que pedirla, sólo porque se daban cuenta de que apenas comíamos. No tuve libros propios, sólo los de los chicos que no los necesitaban, libros en castellano, por supuesto, porque entonces todavía seguíamos trabajando con los libros antiguos. La pandereta que tengo desde siempre era de mi abuela y muchas de las cosas que tenía me las traía Lúa de Ourense. Ella siempre me hizo muchos regalos sin que nadie tuviese que pedírselo. A mí me daba muchísima vergüenza que me hiciese regalos y, muchas veces, ella tuvo que escondérmelos en mi habitación para que los aceptase, porque no los aceptaba. Creía que no me lo merecía o quizás pensase que no necesitaba nada que costase tanto dinero. No obstante, nunca fui capaz de rechazar los libros que ella me traía de Ourense, esos libros en gallego que tanto me gustaba leer, esos autores que escribían sobre nuestra tierra desde tan lejos, exiliados en un mundo ajeno, rememorando nuestra tierra con tanta claridad y cariño.
Mi abuela me dijo en muchas ocasiones: “tienes suerte, filliña, de no haber nacido ni vivido cuando la guerra ni la posguerra. Ahora hay pobreza, pero en aquel entonces era todo mucho peor. No se podía hablar en gallego y nos aterraron tanto que ni en casa nos atrevíamos a hablarlo. Sólo se podía hablar en castellano, mas, en esta pequeña aldeíña, ¿quién se fijaría si hablábamos en gallego o en castellano? Yo intenté muchas veces buscar una nueva vida en otro lugar con tu abuelo, por eso viajamos tanto a Inglaterra y a otros países arriesgándonos a que no nos acogiesen en ninguna parte, pero siempre acabamos volviendo a la tierra porque, aquí, a pesar de ser pobres materialmente hablando, anímicamente éramos ricos porque éste era nuestro lugar, aquí teníamos nuestro hogar, aquí podíamos ser nosotros mismos sin tener que aprender otra lengua. Tu madre ya había crecido lo suficiente para saber cuidarse ella sola, pero a mí me dolía en el corazón dejarla sola con tu padre, contigo tan pequerrechiña que aún eras, y acabábamos volviendo porque el dolor de estar lejos era mucho más hondo que la pobreza.”
Y cuántas veces me acordé de esas palabras cuando yo me sentía fuera del mundo entero por no estar en mi tierra, qué pobre me sentía. Cuando vivía con Artemisa en Barcelona, materialmente tenía muchísimas más cosas que cuando vivía en mi tierra, pero me sentía vacía porque el alma tiene más fuerza que el cuerpo. Lo que tenemos en el alma es más intenso. Lo material no quita la pobreza. Incluso da más pobreza porque enfocamos en las cosas materiales ese deseo de llenar nuestra alma y cada vez queremos más, pues, a medida que conseguimos nuevas cosas, nos damos cuenta de que no es suficiente y por eso buscamos más y más... y no tiene fin.
Y, sin alargarme más, transcribo enseguida lo que escribí cuando había cumplido ya trece años... cuando ya cada vez me quedaban menos días para estar en mi tierra.

Domingo, 10 de diciembre de 1989:
La aldeíña está toda cubierta de nieve. Ha nevado durante toda la noche. Aquí ahora parece que no haya más vida. Nos quedamos lejos del mundo cuando nieva. El silencio que mora en los bosques se hace más hondo. No se oye nada. Ni tan siquiera los copos de nieve hacen ruido al caer a la tierra, al posarse en las ramas de los árboles y del cielo también nieva silencio. Son tan silenciosas las noches que incluso me da miedo respirar por si el sonido de mi respiración quiebra algo importante en el mundo o despierta a la tierra del sueño que duerme. No quiero molestar a nadie con mi presencia ni con mis sentimientos. Prefiero esconderme en algún lugar en el que nadie pueda encontrarme para poder llorar durante horas sin que nadie intente retener mis lágrimas. Ahora sí estoy convencida de que mi vida se va a desvanecer dentro de muy poco. Llevo meses intuyendo que mi madre tiene pensado para mí un futuro lejos de aquí. Lejos de aquí. ¿Cómo se le ocurre pensar que yo puedo ser yo lejos de aquí? Llevo semanas despertándome aterrada de pesadillas que me destrozan el alma y que me hacen sentir un miedo que me ahoga. Sueño que corro perdida huyendo de algo que quiere atraparme para hacerme daño, para cortarme con un inmenso cuchillo toda mi piel y hacerme heridas profundas para quitarme la sangre, para volver polvo mi cuerpo. Y huyo porque oigo una voz horrible que me chilla, en castellano, palabras que me asustan, lanzándome amenazas como que va a destruir mi mundo y también que me va a matar, va a matar a mis seres queridos, y yo no podré hacer nada para evitarlo. También sueño que alguien me tiene atada con una inmensa cadena con unos hierros que se me clavan en los brazos, en la cintura, en las piernas, y que me impiden moverme. Alguien me golpea con una madera enorme en la espalda mientras me pide a gritos que le confiese con quién estuve besándome en la noche de las fiestas de mi aldea, pero yo no quiero decir su nombre porque no quiero que le hagan daño, pero entonces descubro delante de mí una ventana por la que veo caminar a las personas que quiero. Camina mi madre seguida de Lúa y, cuando Lúa se detiene para mirarme, alguien le apunta con una pistola. Entonces yo la llamo para avisarla y el ser que está pegándome interpreta que dije el nombre de la persona con la que estuve aquella noche y sale corriendo a buscar a Lúa. No puedo evitar que la deshagan a golpes y yo no dejo de gritar su nombre notando que mi desesperación me rasga la voz. Y, en todas esas pesadillas, yo siento que no estoy en Galiza. Me hallo en un cuarto pequeño lleno de polvo y basura en el que huele a estiércol, en el que no hay nada más que muebles rotos y olvidados, paredes con grietas profundas en las que viven un montón de bichos enormes que hacen ruidos aterradores... y no puedo recordar más de esas pesadillas porque mi mente se encarga de borrarlas cuando me despierto.
Y llevo días sin tener hambre. No puedo comer. Siento que algo se me ha puesto en la garganta y que la comida no me pasa. Siento que me ahogaré si intento tragarla. Mi madre dice que estoy enferma, que nunca me ha visto así... pero yo no sé qué decirle. Me parece que queda en otra vida la última vez que vi a Lúa. Sé que fue la última vez que nos vimos porque mi madre no sé qué va a hacer conmigo, pero sé que me arrancará de mi hogar antes de que pueda planificar alguna manera de esconderme para que eso no ocurra. No puedo imaginar cómo viviré si no estoy aquí. Yo no he nacido para estar en otro lugar fuera de Galiza, no sé hablar bien ninguna lengua que no sea el gallego. En castellano me expreso muy mal porque mi acento vuelve ininteligibles las palabras que intento pronunciar en esa lengua en la que nunca se expresaron ni mis sentimientos ni mis pensamientos. Además, yo no quiero conocer nada que no tenga que ver con mi tierra. Yo nací para estar aquí con mi gente, con mis eras, con mis animales, con la música de este lugar, con nuestras costumbres... ¿Qué voy a ser si me separan de mi hogar? No puedo imaginarlo. No seré nada, nada, si me alejan de aquí. Y no quiero que lo hagan, no quiero. La única enfermedad que tengo se llama tristeza porque no puedo soportar la posibilidad de que me alejen de lo único que amo. También tengo una enfermedad que se llama amor, amor a alguien a quien no me dejan amar; pero soy capaz de callar este amor si... si me prometen que nunca intentarán separarme de Galiza. Amo a Lúa, sé que lo que siento por ella es amor, pero lo que siento por mi tierra es mucho más que un amor presente, es un amor hecho de muchos amores pasados, del amor que sentí por ella vida tras vida. No puedo vivir si no estoy aquí. Ahora creen que estoy enferma, pero lo que nadie piensa es que enfermaré de verdad si me obligan a vivir fuera de Galiza. Soy capaz de quitarme la vida para que nadie me aleje de mi tierra. Prefiero estar muerta a seguir viviendo lejos de aquí. Lo sé muy bien. Yo nunca podré vivir si no estoy aquí porque soy como estos árboles que crecieron en esta tierra y que se marchitarían si los arrancasen de este suelo. Soy como los pájaros a los que de súbito les quitan su hogar al quemar un bosque. Soy como un pez que sacan del agua y que se ahoga porque no puede respirar. No puedo comprender cómo esos emigrantes fueron capaces de vivir lejos de Galiza. Llevaban mucha tristeza en su alma, pero ellos fueron capaces de construirse una nueva vida con ilusión, aunque también leí que muchos de ellos pensaban que sólo regresarían cuando muriesen y que eso hacía que la muerte fuese la única motivación que los empujaba a vivir porque la muerte los devolvería a la tierra que los vio nacer. Pues a mí no me tendrán que matar después de alejarme de Galiza. Me mataré yo antes. Pienso llenarme de piedras y tirarme al río para que sus aguas me lleven y me lleven por Galiza toda hasta el Atlántico y poder reencontrarme con el alma de todos aquellos seres que fueron felices aquí y que las olas se llevaron lejos.
La última vez que Lúa y yo pudimos hablar, me dijo que mi madre tenía planificado enviarme a estudiar fuera. Yo me enfadé con ella porque no podía entender por qué ella sabía eso cuando yo ninguna idea tenía. Lúa intentó convencerme de que lo único que mi madre deseaba para mí era que pudiese tener un futuro digno, que llegase lejos en la vida, cuando precisamente me quedaría detenida si me alejan de aquí y me obligan a vivir en un lugar que me ahogará, que no puedo imaginar, que seguramente me destruirá. Mi alma se convertirá en polvo si me alejan de aquí. Lúa no quería hacerme daño. Lo único que ella quería era informarme para que pensase alguna manera de evitar que mi madre me enviase lejos de aquí, pero a mí me sentó muy mal que me dijese eso, me hirió mucho que me insinuase algo tan horrible y, lamentablemente, los últimos momentos que viví con ella fueron horribles porque yo me eché a llorar delante de ella sintiendo una impotencia muy fuerte que me impedía hablarle con sosiego. También sentía que aquélla era la última vez que estábamos juntas y eso me hacía muchísimo daño. Quería besarla, pero el dolor que me apretaba el alma me impedía actuar bien, sólo me hacía sentir ganas de llorar.
Y quería preguntarle qué iba a ser de lo nuestro, de lo que sentíamos, de lo que habíamos soñado juntas, pero no podía. Era como si no pudiese acordarme de ninguna palabra en esos momentos. Lúa trataba de hacerme entender que mi madre nunca me haría daño, pero yo sabía que ella me engañaba, que lo único que deseaba era calmarme con mentiras porque era consciente de que había metido la pata conmigo y quería arreglarlo como fuese; pero todo eso queda muy lejos y no he podido volver a hablar con ella desde entonces. La única amiguiña que tenía en la aldea se marchó a Vigo porque se enamoró de un chico muy extraño que ha venido a la aldea para verla de vez en cuando y tampoco he vuelto a hablar con ella ya. Había vivido con ella el último Magosto que viviré en mi tierra y tal vez en mi vida porque yo, después de vivir lejos de aquí, no quiero vivir nada más. No siento ni la más pequeña curiosidad por lo que me pueda venir porque yo he conocido ya lo mejor de la vida. Sé que lo mejor de la vida, para mí, está en estas arboledas, en estos robledales y en estos bosques que tanto me protegieron siempre, está en esta aldea pequerrechiña a la que casi no llegan murmullos del resto del mundo, está en estos vecinos que siempre fueron mi familia, que nos lo dieron todo, que siempre nos ayudaron, está en las fiestas que desde antiguo celebramos, está en aprender en la escuela esos conocimientos humildes que son los cimientos de todo lo que podamos aprender después, está en esta lengua en la que me expreso con tanta claridad, está en este país, que, a pesar de ser una comunidad autónoma, para mí es un país. No entiendo por qué formamos parte de España si nada tenemos que ver con los de Castilla, con los de Madrid, con los de Andalucía... A mí me parece que ellos hablan otra lengua. Tienen otra manera de ver el mundo, de leer en la vida, de sentir. Yo sé que todos somos especiales por el hecho de existir y nacer en un rincón antiguo lleno de leyendas, música e historia, pero es que siento que Galiza forma parte de otro plano. Sólo Lúa entiende lo que digo. Cuando le hablé de lo que pienso y de lo que siento, me dijo que yo tenía ideas galleguistas y que, cuando creciese más, acabaría luchando por nuestra tierra metida en algún partido político, pero siento que eso aún está muy lejos y, si mi vida sigue el curso que mi madre quiere imponerle, entonces nunca viviré algo así.
Lúa sí puede vivir en otra parte del mundo. Ella habla muy bien el castellano, el francés y el inglés. La escuché hablar castellano y no parece gallega cuando lo habla. La escuché hablar francés porque le pedí una vez que me hablase en francés y es que tampoco parece ella. Cuando la oigo hablar en inglés, me parece que es una extranjera que nació en Escocia, al menos, y encima tiene los cabellos pelirrojos como esa gente, tan rojos como el fuego, y esos ojiños verdes tan bonitos que parecen teñidos con el color de la hierba; pero, cuando habla en gallego, vuelve a ser la chica que siempre me fascinó, por la que siempre sentí tanta admiración, por la que esperaba con tanta ilusión la llegada del verano. Ahora todo eso queda atrás, sin importancia.
Me parece que la nieve enterró todo lo que vivimos. Cuando intento recordar alguno de esos momentos que compartimos, tengo la sensación de que estoy pensando en algo que mi mente ideó. No puedo creer que tuviese la suerte de que ella me amase. Ella me amaba, me amaba de verdad, me lo dijo muchas veces, y yo pensaba que ella nunca conocería lo que sentí siempre por ella; pero lo sabía y lo sabía porque podía oír la voz de mi alma, porque podía leer en mis ojos, porque me conocía casi mejor que nadie. Si mi abuela siguiese viviendo, estoy segura de que ella también habría intuido enseguida lo que sentía e incluso sé que ella lo entendería porque mi abuela siempre se guio por el corazón, siempre le dio importancia a lo que nos decía el alma, para ella siempre importaron más los sentimientos que las convenciones sociales. En cambio, para mi madre es mucho más importante lo que digan o piensen los vecinos o lo que piensen y no dicen... y ella no quiere que yo sufra, si yo eso lo entiendo, pero, si de verdad no quiere que sufra, ¿por qué piensa que enviarme a estudiar fuera es lo mejor que puede hacer por mí? Lúa me dijo también, aquella noche, que mi madre no quería que yo siempre fuese pobre, que yo no tenía por qué sufrir las consecuencias del abandono de mi padre, que yo merecía mucho más que ir a trabajar a las eras vecinas, que vendimiar en otros viñedos y ganar un jornal pequeño que no daba para nada... pero ella no sabe que para mí el dinero no da la riqueza. Yo soy mucho más rica que esas personas que tienen casas enormes y coches caros, pues tengo un alma que siente con mucha intensidad, tengo una manera de entender las cosas que esas personas quizás nunca podrán conseguir y sobre todo me siento rica porque vivo en un lugar hermoso donde la tierra habla, y soy rica porque puedo entender la lengua en la que la tierra se expresa, soy rica porque conozco un montón de leyendas que cuento de memoria, porque puedo cantar seguidamente una cantidad de canciones incluso consiguiendo que el alba venga sin que yo haya entonado todas las cantigas que conozco, soy rica porque sé cantar y percutir en la pandereta mucho mejor que esas personas que se tiran años intentando aprender a tocar un instrumento. Y soy rica porque siento que la tierra me quiere de verdad. La tierra nunca me hizo sufrir, siempre me acogió, incluso cuando la nieve lo llena todo y lo vuelve todo blanco, cuando nos aleja del mundo entero. Soy rica porque puedo entenderme con los animales, porque soy capaz de comprender lo que ellos sienten, puedo imaginar lo que necesitan, puedo estar con ellos como si fuésemos los mejores amigos del mundo. No creo que haya mayor riqueza que ésta que tengo. Pienso que nací en un lugar hermosísimo que, a pesar de ser tan pobre, es riquísimo en vida, está lleno de vida, de animales, de diferentes pájaros, de muchos tipos de árboles: castaños, robles, manzanos, perales, pinos, abedules, nogales... y un sinfín de flores que les dan a los campos unos colores hermosísimos cuando llega la primavera. Y, a pesar de vivir en una casiña pequeña, es la casiña más acogedora de la tierra porque tiene una lareira de piedra muy bonita y antigua en la que cocinamos los mejores potajes de toda Galiza, en la que cocinamos los caldos más sabrosos... y sé que para mí nunca habrá nada mejor.
Mas mi madre está contaminada por esas ideas que vienen de fuera y que hacen creer a la gente que ser ricos significa tener mucho dinero, una casa grande, tener una cantidad infinita de vestidos, tener coches, tener muchas relaciones buenas, tener un trabajo de ésos que vuelven seria a la gente... y no es verdad. Yo prefiero envejecer trabajando la tierra, sintiendo el esfuerzo que la tierra requiere y cosechando nuestros frutos, nuestro centeno, recogiendo nuestras uvas, yendo a nuestras vendimias. Yo quiero cuidar a mis animales y ayudarlos siempre, hasta que llegue su fin. ¿Qué riqueza puede haber en un lugar en el que no hay nada de esto?
Mas no podré luchar contra la voluntad de mi madre, pero lo que ella no sabe es que, justo la noche antes del día en el que me arrancará de mí misma, yo destruiré mi vida. No me da miedo morir. Me da miedo vivir lejos de aquí. No hay peor muerte que ésa a la que me quiere lanzar mi madre. Y, si muero, quizás mi abuela venga a buscarme y me lleve con ella a dondequiera que vayan las almas cuando abandonan el cuerpo. Quizás permanezca aquí para siempre, en esta tierra, entre los árboles, en el suelo, dando vida a este aire, volando con el viento, fluyendo con el agua. Me quedaré aquí porque un alma llena de tanto amor no puede marcharse del lugar al que está tan vinculada. Moriré antes de que la morriña me mate.


1 comentario:

  1. Aunque es una entrada dura, tiene unos contrastes que me encantan. En un primer lugar, encontramos a la Agnes de la actualidad, que no olvida el pasado, que sabe lo que vivió y lo mucho que sufrió y que valora el presente. Ni en los sueños podemos ser tan felices, esa frase dice muchísimo sobre lo que siente y lo bien que está ahora. Es feliz, pero siempre valorando las cosas, recordando lo que vivió y las personas que se fueron. Empiezan las vacaciones y Casandra irá a Ourense para estar con ellas y viajar por todo Galicia, se me antoja que lo pasarán maravillosamente bien. Quizás se quede a vivir allí y abra con Artemisa la herbolistería. Sílvia se encargará de la cafetería (heladería), y a la vuelta, prepararán el papeleo para quedarse con la cafetería. Llegan momentos como bien dice ella, en los que les aguardan muchas bendiciones. Recuerda su infancia, lo adulta que siempre fue (su abuela era consciente de ello), la historia de su familia, los regalos de Lúa, de su padre, de la pobreza y lo inmensamente feliz que era a pesar de ello.

    Por otra parte, tenemos la parte más triste y dura. Su diario, que se centra en el año 1989,justo cuando estaban a punto de obligarle a dejar Galicia. Esa terrible pesadilla es yo creo, la forma en la que ella vive lo que le está ocurriendo. Su mundo se viene abajo, todas las cosas que le hacen feliz desaparecen para siempre. Ella sabía que la querían separar de Galicia, y le dedica a su tierra muchísimas palabras de cariño y de alabanza. Ya en esa edad, tenía muy claras las cosas y para ella, Galicia era (y es) el mejor lugar del mundo. Incluso habla del suicidio si la obligan a marchar. También queda claro que es independentista, sin ningún tipo de duda. Cree que su tierra debería ser un país, que nada tiene que ver con el resto de España. Todo lo que dice sé que es lo que piensas, son sentimientos que conozco muy bien, pues muchas veces me lo has dicho, así que puedo comprender mejor a Agnes. Y eso que me leíste aquel día, que queda lejano ya, en la habitación de Murcia, que para ella la riqueza no es el dinero, si no otra cosa muy distinta. Cuanta razón tiene, lo que pasa es que pocos los comprenden y muchos, se dan cuenta cuando la vida se les escapa de las manos.

    Es una entrada agridulce, con momentos felices pero otros muy tristes. Conocemos de primera mano y mejor que nunca, la verdadera historia de Agnes, todo lo que sucedió antes de alejarse de Galicia. Reflexiones muy profundas y todo escrito como siempre, con una gran maestría. He disfrutado muchísimo de la lectura, Ntoch.

    ResponderEliminar