Venres, 9 de
agosto de 2019
Paréceme
estrañísimo pensar que, hai un ano, nin tan sequera sabía se podería construír
eiquí unha nova vida. Aboiaba nunha incerteza que ninguén, agás Lúa, xaora, se
atrevía a esvaecer. Non atopaba respostas en ningures e custábame moito intuír
o que podía ocorrer. A vida parecíame un río de augas turbias que esvaraba por
unha pendente chea de rochas agresivas e, asemade, sentíame mergullada nunha
fermosa realidade feita de temperanza e sensacións doces, malia vivirmos
Artemisa e máis eu momentos tan tensos. A nosa relación pasou por dificultades
moi perigosas que estiveron a piques de destruíla para sempre, pero soubemos
reconstruírmos o noso presente a pesar da dor e da desesperación. Agora estamos
eiquí ambas as dúas e a min paréceme que vivimos nun soño que nunca se vai
converter en realidade porque a realidade, á fin, virou nun soño máxico.
Pouquiñas veces a mesma realidade se asemellou tanto a un soño como se asemella
agora. Nin tan sequera nos soños podemos ser tan felices. Nos soños que temos
nas noites, aparecen imaxes mesturadas con sensacións que despois non sabemos
explicar con verbas. Emporiso, cústame tanto entender por que comparamos
decotío a realidade cos soños se nos soños non aparece nunca unha realidade tan
fermosa e, no caso de que si apareza, os momentos que dura esta realidade son
efémeros. Mesmo nos soños temos a consciencia de que iso non é real, sabemos
que estamos soñando. Máis ben, cando a vida é tan bonita, comparámola cos soños
que sempre tivemos na vixilia; eses soños que nos separan da crueldade do
presente e nos levan lonxe, alá a ese mundo no que é posíbel o que tanto
desexamos. Agora é cando sinto que a vida é vida. Vivimos ás présas, ás veces,
sen case darlles importancia ás cousas que nos ocorren, pero, de súpeto, somos
conscientes de canto valor ten cada momento que forma os nosos días.
Hoxe comezaron as
nosas vacacións. Artemisa e máis eu temos dúas semanas de vacacións. Silvia
quedará na cafetaría (a que agora é, máis ben, unha xeadaría) e, despois,
dentro de dúas semanas, nós voltaremos e ela poderá marchar de vacacións.
No setembro, xa comezaremos
a levar a cabo todos os trámites precisos para que eu me converta na dona da
cafetaría. No setembro, vai mudar todo e sinto moita ilusión por todo o que nos
vaia vir porque intúo que a nosa vida se vai encher de bendicións.
Agora nos agarda
por diante un senfín de experiencias moi bonitas porque mañá chegará Casandra a
Santiago e reencontrarémonos con ela alí, en Santiago, á tarde. Artemisa non me
deixa de dicir que ten moitísimas ganas de ver á súa irmá e Casandra díxolle
que ela tiña ganas de vernos a ambas as dúas. Temos planificado un percorrido
por distintos recunchos de Galiza que Casandra aínda non coñece e sei que imos
pasar uns días moi bonitos e cheos de maxia. Casandra díxolle onte a Artemisa
que nós eramos as persoas coas que mellor se entendía e que devecía por falar
connosco durante horas porque coincidimos na maneira de pensar, moitas veces, e
ela identifícase moito coa nosa maneira de sentir. Agora que as cousas lle van
mellor no tocante á súa saúde, o seu carácter volve ser o de sempre. De novo, á
fin, é esa muller chea de enerxía e de ganas de vivir con harmonía que tan ben
me acaeu sempre. Con ela eu mantiven conversacións moi bonitas que, malia non
estaren feitas de moitas verbas, si eran profundas e nunca poderei esquecer
todo o que ela fixo por min. Axudoume moitísimo e non sei se lle devolvín todo
o que ela me deu. E digo que presinto que no setembro vai mudar moito a nosa
vida porque Casandra lle dixo hai pouco a Artemisa que estaba pensando moi
seriamente na posibilidade de vir vivir eiquí a Ourense e abrir con ela esa
herboristaría que Artemisa quere abrir. A min gustaríame moitísimo que Casandra
vivise eiquí en Ourense connosco ou en Lugo, pero que vivise preto da súa irmá,
quen a bota moitísimo en falla. Artemisa sentiríase menos soíña. Sei que se
sente soa.
Estarei máis de
dúas semanas sen escribir porque penso esquecer de todas as obrigas que eu
mesma me impoño, obrigas que, non obstante, me enche moito facer. Non me custa
ren escribir, pero vou darme un descansiño. Por iso, para despedirme da
escrita, transcribirei un día do diario que eu escribía cando era adolescente.
É o que máis me apetece transcribir agora. Fixen un gran esforzo por corrixir
minimamente a maneira como escribía porque empregaba unha linguaxe totalmente dialectal
(e moi fermosa, por certo), facía moitísimas contraccións e, malia non corrixir
a miña expresión, si corrixín a ortografía, que me parece fermosa, pero, para
alguén que non coñece tan ben a lingua galega coma Artemisa, sería
inintelixíbel. Sei que as seguintes verbas serán moi tristes, pero tamén me
gusta ler todo isto porque o que escribía reflicte perfectamente o remuíño de
emocións que tiña por dentro. Pregúntome como daquela non entolecín sentindo
esa desesperación, ese medo, esa inmensa tristura.
Son verbas que
describen un estado ao que comecei a chegar moitísimas veces tempo despois; un
estado nunca sentido antes, no que nunca estiven antes. Non escribín durante
meses porque era incapaz de nomear o que vivía, porque vivía tentándome teimar
a calquera intre co desexo de volvelo unha vida enteira. Como podía caber tanto
medo e tanta tristura na ialma dunha adolescente, dunha persoa tan nova? En que
momento deixei definitivamente atrás a nenez? Algunha vez fun cativa de
verdade? Ás veces, dou en pensar que, en realidade, eu nunca fun nena. Dende
que era moi cativiña, tiven moita consciencia do que vivía. Parecerá moi
estraño e, para algunhas persoas, é mesmo incomprensíbel, pero é a máis
absoluta verdade. A sensación da realidade e de consciencia que teño agora
aseméllase moitísimo á que tiña cando nin tan sequera cumprira catro anos. Eu
lémbrome sempre valorándoo todo con moita claridade, sabendo perfectamente que
había de dicir en cada momento, que había de calar, que debía de pensar.
Entendía as cousas cando as persoas da miña contorna pensaban que eu non me
decataba de ren e que non sabía ren, pero si sabía, sabía mesmo máis que
ninguén, porque sempre puiden ver e sentir máis alá dunha mirada, dunha verba,
souben interpretar os silencios que mantiñan as persoas cando non querían
falar, vin máis alá dun solpor, sentín plenamente un momento do día con todos
os seus matices. Tiven na miña ialma o principio de moitas das certezas que,
despois, foron desenvolvéndose no meu ser, construíndome como persoa. Souben
sempre onde estaba o meu posto no mundo, seica porque, vida tras vida, sempre
renacín eiquí en Galiza e morrín sempre sabendo que voltaría á miña terra, que
o meu destino seguiría fluíndo eiquí, neste recuncho do mundo que para min
sempre foi o mundo enteiro. Miña avoa era a única persoa que me entendía ben e
que nunca pensou ren malo de min por ser así. Faloume sempre coma se eu non
fose unha cativa, senón unha adolescente que madurara moi cedo. Falábame con
claridade, nunca me quixo agochar as cousas tristes da vida, senón que me falaba
delas facéndome entender que eran parte da vida, aínda que non era preciso que
o fixese, pois eu sabíao, sabía que a vida tiña máis tristura que ledicia. Así
o sentía eu, que a vida era tristura, era esforzo, era pobreza, era non ter
practicamente ren e sentir que o tiñamos todo con tan só vivir. O feito de
estarmos vivos xa era un motivo para pensar que o tiñamos todo, malia sermos
pobres, porque eu sempre fun moi pobre, miña nai e máis eu fomos pobres dende
que o meu pai nos abandonou para viaxar a Arxentina para reencontrarse cos seus
pais, os meus avós paternos, aos que nunca coñecín porque sempre viviron alí.
Meu pai non se fora con eles cando eles inmigraron, antes de que eu nacese,
xaora, había moito tempo que marcharan cando eu nacín, porque o meu avó paterno
fuxiu da ditadura. Non quería vivir nun mundo tan oprimido, tan falto de
liberdade, e por iso procurou a liberdade noutra parte, a milleiros de
quilómetros do seu verdadeiro fogar, pero o meu pai non puido marchar con eles
porque xa deixara embarazada á miña nai e non estaría ben visto que a
abandonase. Abandonouna cando ela xa me tivo, cando eu medrei abondo para
lembralo, para ter creados na miña memoria algúns recordos nos que el me ensinaba
a entender o noso pequeno mundo. Foise antes de que eu o quixese demasiado.
Apenas comezara a querelo cando el nos deixou e, dende aquela, fomos a familia
máis pobre da aldeíña. Non tiñamos practicamente ren, só roupa remendada,
comida que moitas veces comiamos xa podrecida, pois nunca nos atrevemos a pedir
axuda aos veciños. Eles ofrecíannos axuda sen que nós tivésemos que pedila, só
porque se daban de conta de que non comiamos case. Non tiven libros propios, só
os dos rapaces que non os precisaban, libros en castelán, xaora, porque daquela
aínda seguiamos traballando cos libros antigos. A pandeireta que teño dende
sempre era a da miña avoa e moitas das cousas que tiña traíamas Lúa de Ourense.
Ela sempre me fixo moitos agasallos sen que ninguén llo tivese que pedir. A min
dábame moitísima vergonza que me fixese agasallos e, moitas veces, ela tívomos
que agochar no meu cuarto para que os aceptase, porque non os aceptaba. Cría
que non o merecía ou seica pensase que non precisaba ren que custase tantos cartos.
Non obstante, nunca fun quen de rexeitar os libros que ela me traía de Ourense,
eses libros en galego que tanto me gustaba ler, eses autores que escribían verbo
a nosa terra dende tan lonxe, exiliados nun mundo alleo, lembrando a nosa terra
con tanta claridade e agarimo.
Miña avoa díxome
en moitas ocasións: “tes sorte, filliña, de non ter nacido nin vivido cando a
guerra nin a posguerra. Agora hai pobreza, pero daquela era todo moito peor.
Non se podía falar en galego e estarrecéronnos tanto que nin na casa nos
atreviamos a falalo. Só se podía falar en castelán, mais, nesta pequena
aldeíña, quen se fixaría se falabamos en galego ou en castelán? Eu tentei
moitas veces procurar unha nova vida noutro lugar co teu avó, emporiso viaxamos
tanto a Inglaterra e a outros países arriscándonos a que non nos acollesen en
ningures, pero sempre acabamos voltando á terra porque eiquí, malia sermos
pobres materialmente falando, animicamente eramos ricos porque este era o noso
lugar, eiquí tiñamos o noso fogar, eiquí podiamos ser nós mesmos sen ter que
aprender outra lingua. Túa nai xa medrara abondo para saberse coidar ela soa,
pero a min doíame no corazón deixala soa co teu pai, contigo tan pequerrechiña
que aínda eras, e acababamos voltando porque a dor de estar lonxe era moito
máis fonda cá pobreza.”
E cantas veces
lembrei desas verbas cando eu me sentía fóra do mundo enteiro por non estar na
miña terra, que pobre me sentía. Cando vivía con Artemisa en Barcelona,
materialmente tiña moitísimas máis cousas que cando vivía na miña terra, pero
sentíame baleira porque a ialma ten máis forza có corpo. O que temos na ialma é
máis intenso. O material non tira a pobreza. Mesmo dá máis pobreza porque
enfocamos nas cousas materiais ese desexo de encher a nosa ialma e cada vez
queremos máis, pois, a medida que conseguimos novas cousas, dámonos de conta de
que non é abondo e por iso sempre buscamos máis e máis... e non ten fin.
E, sen alongarme
máis, transcribo axiña o que escribín cando cumprira xa trece anos... cando
xa cada vez me restaban menos días para estar na miña terra:
Domingo, 10 de
decembro de 1989:
A aldeíña está
cuberta de neve toda. Nevou durante toda a noite. Eiquí agora parece que non
haxa máis vida. Quedamos lonxe do mundo cando neva. O silencio que mora nos
bosques faise máis fundo. Non se oe ren. Nin tan sequera as folerpas fan ruído
ao caeren á terra, ao pousaren nas pólas das árbores e do ceo tamén neva
silencio. Son tan silandeiras as noites que mesmo me pon medo respirar por se o
son da miña respiración creba algo importante no mundo ou esperta á terra do
sono que dorme. Non quero molestar a ninguén coa miña presenza nin cos meus
sentimentos. Prefiro agocharme nalgún lugar no que ninguén me poida atopar para
poder chorar durante horas sen que ninguén tente reter as miñas bágoas. Agora
si estou certa de que a miña vida se vai esvaecer dentro de moi pouco. Levo
meses intuíndo que miña nai ten pensado para min un futuro lonxe de eiquí.
Lonxe de eiquí. Como se lle ocorre pensar que eu podo ser eu lonxe de eiquí?
Levo semanas espertando estarrecida de pesadelos que me esnaquizan a ialma e
que me fan sentir un medo que me afoga. Soño que corro perdida fuxindo de algo
que me quere atrapar para facerme dano, para cortarme cun inmenso coitelo a
miña pel toda e facerme feridas profundas para quitarme o sangue, para volver
po o meu corpo. E fuxo porque ouzo unha voz horríbel que me berra, en castelán,
verbas que me asustan, botándome ameazas como que vai destruír o meu mundo e
tamén que me vai matar, vai matar aos meus seres queridos, e eu non poderei
facer ren para evitalo. Tamén soño que alguén me ten atada a unha inmensa cadea
cuns ferros que se me cravan nos brazos, na cintura, nas pernas, e que me
impiden moverme. Alguén me golpea cunha madeira enorme nas costas namentres me
pide a berros que lle confese con quen estiven bicándome na noite das festas da
miña aldea, pero eu non quero dicir o seu nome porque non quero que lle fagan
dano, pero entón descubro diante miña unha fiestra pola que vexo camiñar ás
persoas que quero. Camiña miña nai seguida de Lúa e, cando Lúa se detén para
ollarme, alguén a apunta cunha pistola. Entón eu chámoa para avisala e o ser
que me está a pegar interpreta que dixen o nome da persoa coa que estiven
aquela noite e sae correndo a buscar a Lúa. Non podo evitar que a desfagan a golpes
e eu non deixo de berrar o seu nome notando que a miña desesperación racha a
miña voz. E, en todos eses pesadelos, eu sinto que non estou en Galiza. Áchome
nun cuarto pequeno cheo de po e lixo no que cheire a esterco, no que non hai
ren máis que mobles rotos e esquecidos, paredes con fendas profundas nas que
vive un feixe de bechos enormes que fan ruídos estarrecedores... e non podo
lembrar máis deses pesadelos porque a miña mente se encarga de borralos cando
esperto.
E levo días sen
ter fame. Non podo comer. Sinto que algo se me puxo na gorxa e que a comida non
me pasa, sinto que afogarei se a tento tragar. Miña nai dime que estou doente,
que nunca me viu así... pero eu non sei que dicirlle.
Paréceme que queda
noutra vida a derradeira vez que vin a Lúa. Sei que foi a derradeira vez que
nos vimos porque miña nai non sei que vai facer comigo, pero sei que me
arrincará do meu fogar antes de que poida planificar algunha maneira de
agocharme para que iso non ocorra. Non podo imaxinar como vivirei se non estou
eiquí. Eu non nacín para estar noutro lugar fóra de Galiza, non sei falar ben
ningunha lingua que non sexa o galego. En castelán exprésome moi mal porque o
meu acento volve inintelixíbeis as verbas que tento pronunciar nesa lingua na
que nunca se expresaron nin os meus sentimentos nin os meus pensamentos.
Ademais, eu non quero coñecer ren que non teña que ver coa miña terra. Eu nacín
para estar eiquí coa miña xente, coas miñas leiras, cos meus animais, coa
música deste lugar, cos nosos costumes... Que vou ser se me afastan do meu
fogar? Non o podo imaxinar. Non serei ren, ren, se me afastan de eiquí. E non
quero que o fagan, non quero. E a única doenza que teño chámase tristura porque
non podo aturar a posibilidade de que me arreden do único que amo. Tamén teño
unha doenza que se chama amor, amor a alguén a quen non me deixan amar; pero
son quen de calar este amor se... se me prometen que nunca tentarán afastarme
de Galiza. Amo a Lúa, sei que o que sinto por ela é amor, pero o que sinto pola
miña terra é moito máis cun amor presente, é un amor feito de moitos amores
pasados, do amor que sentín por ela vida tras vida. Non podo vivir se non estou
eiquí. Agora cren que estou doente, pero o que ninguén pensa é que enfermarei
de verdade se me obrigan a vivir fóra de Galiza. Son quen de tirarme a vida
para que ninguén me arrede da miña terra. Prefiro estar morta a seguir vivindo
lonxe de eiquí. Seino moi ben. Eu nunca poderei vivir se non estou eiquí porque
son coma estas árbores que medraron nesta terra e que se murcharían se as
arrincasen deste chan. Son como os paxaros aos que de súpeto lles quitan o seu
fogar ao queimaren un bosque. Son como un peixe que sacan da auga e que afoga
porque non pode respirar. Non podo comprender como eses emigrantes foron quen
de vivir lonxe de Galiza. Levaban moita tristura na súa ialma, pero eles foron
capaces de construírense unha nova vida con ilusión, aínda que tamén lin que
moitos deles pensaban que só regresarían cando morresen e que iso facía que a
morte fose a única arenga que os empurraba a vivir porque a morte os devolvería
á terra que os viu nacer. Pois a min non me terán que matar despois de
afastarme de Galiza. Matareime eu antes. Penso encherme de pedras e botarme ao
Miño para que as súas augas me leven e leven por Galiza toda ata o Atlántico e
poderme reencontrar coa ialma de todos aqueles seres que foron felices eiquí e
que as ondas levaron lonxe.
A derradeira vez
que Lúa e máis eu puidemos falar, díxome que miña nai tiña planificado enviarme
estudar fóra. Eu enfadeime con ela porque non podía entender por que ela sabía
iso cando eu ningunha idea tiña. ¡Lúa tentoume convencer de que o único que
miña nai desexaba para min era que puidese ter un futuro digno, que chegase
lonxe na vida, cando precisamente quedaría detida se me arredan de eiquí e me
obrigan a vivir nun lugar que me afogará, que non podo imaxinar, que
seguramente me destruirá. A miña ialma converterase en po se me alonxan de
eiquí. Lúa non me quería facer dano. O único que ela quería era informarme para
que pensase algunha maneira de evitar que miña nai me enviase lonxe de eiquí,
pero a min sentoume moi mal que me dixese iso, feriume moito que me insinuase
algo tan horríbel e, lamentablemente, os derradeiros momentos que vivín con ela
foron horríbeis porque eu me botei a chorar perante dela sentindo unha
impotencia moi forte que me impedía falarlle con acougo. Tamén sentía que
aquela era a derradeira vez que estabamos xuntas e iso facíame moitísimo dano.
Queríaa bicar, pero a dor que me apertaba a ialma me impedía actuar ben, só me
facía sentir ganas de chorar.
E queríalle
preguntar que ía ser do noso, do que sentiamos, do que soñaramos xuntas, pero
non podía. Era coma se non puidese lembrar de ningunha verba neses momentos.
Lúa trataba de facerme entender que miña nai nunca me faría dano, pero eu sabía
que ela me enganaba, que o único que desexaba era acougarme con mentiras porque
era consciente de que metera a zoca comigo e queríao arranxar como fose; pero
todo iso queda moi lonxe e non puiden volver falar con ela dende aquela. A
única amiguiña que tiña na aldea marchou a Vigo porque namorou dun rapaz moi
estraño que veu á aldea para vela de cando en vez e tampouco volvín falar con
ela xa. Vivira con ela o derradeiro Magosto que vivirei na miña terra e seica
na miña vida porque eu, despois de vivir lonxe de eiquí, non quero vivir nada
máis. Non sinto nin a máis pequena curiosidade polo que me poida vir porque eu
coñecín xa o mellor da vida. Sei que o mellor da vida, para min, está nestas
fragas, nestas carballeiras e nestes bosques que tanto me protexeron sempre,
está nesta aldea pequerrechiña á que case non chegan murmurios do resto do
mundo, está nestes veciños que sempre foron a miña familia, que nolo deron
todo, que sempre nos axudaron, está nas festas que dende antigo celebramos,
está en aprender na escola eses coñecementos humildes que son o alicerce de
todo o que poidamos aprender despois, está nesta lingua na que me expreso con
tanta claridade, está neste país, que, malia ser unha comunidade autónoma, para
min é un país. Non entendo por que formamos parte de España se ren temos que
ver cos de Castela, cos de Madrid, cos de Andalucía... A min paréceme que eles
falan outra lingua. Teñen outra maneira de ver o mundo, de ler na vida, de
sentir. Eu sei que todos somos especiais polo feito de existirmos e nacermos
nun recuncho antigo cheo de lendas, música e historias, pero é que sinto que Galiza
forma parte doutro plano. Só Lúa entende o que digo. Cando lle falei do que
penso e do que sinto, díxome que eu tiña ideas galeguistas e que, cando medrase
máis, acabaría loitando pola nosa terra metida nalgún partido político, pero sinto
que iso aínda está moi lonxe e, se a miña vida segue o curso que a miña nai lle
quere impoñer, entón nunca vivirei algo así.
Lúa si pode vivir
noutra parte do mundo. Ela fala moi ben o castelán, o francés e mailo inglés.
Escoiteina falar en castelán e non parece galega cando o fala. Escoiteina falar
francés porque lle pedín unha vez que me falase en francés e é que tampouco
parece ela. Cando a ouzo falar en inglés, paréceme que é unha estranxeira que
naceu en Escocia, alomenos, e por riba ten os cabelos roxos coma esa xente, tan
vermellos coma o lume, e eses olliños verdes tan bonitos que parecen tinxidos
coa cor da herba; pero, cando fala en galego, volve ser a rapaza que sempre me
fascinou, pola que sempre sentín tanta admiración, pola que agardaba con tanta
ilusión a chegada do verán. Agora todo iso queda atrás, sen importancia.
Paréceme que a
neve soterrou todo o que vivimos. Cando tento lembrar algún deses momentos que
compartimos, teño a sensación de que estou pensando en algo que a miña mente
ideou. Non podo crer que tivese a sorte de que ela me amase. Ela amábame,
amábame de verdade, díxomo moitas veces, e eu pensaba que ela nunca coñecería o
que sentín sempre por ela; pero sabíao e sabíao porque podía ouvir a voz da
miña ialma, porque podía ler nos meus ollos, porque me coñecía case que mellor que
ninguén. Se miña avoa seguise vivindo, estou certa de que ela tamén tería
intuído axiña o que sentía e mesmo sei que ela o entendería porque a miña avoa
sempre se guiou polo corazón, sempre lle deu importancia ao que nos dicía a
ialma, para ela sempre importaron máis os sentimentos cás convencións sociais.
No canto, para miña nai é moito máis importante o que digan ou pensen os
veciños ou o que pensen e non din... e ela non quere que eu sufra, se eu iso
enténdoo, pero, se de verdade non quere que sufra, por que pensa que enviarme a
estudar fóra é o mellor que pode facer por min? Lúa díxome tamén, aquela noite,
que miña nai non quería que eu sempre fose pobre, que eu non tiña por que
sufrir as consecuencias do abandono do meu pai, que eu merecía moito máis que
ir traballar ás leiras veciñas, que vendimar noutros viñedos e gañar un xornal
pequerrecho que non daba para ren... pero ela non sabe que para min o diñeiro
non dá a riqueza. Eu son moito máis rica que esas persoas que teñen casas
enormes e coches caros, pois teño unha ialma que sente con moita intensidade,
teño unha maneira de entender as cousas que esas persoas seica nunca poderán
conseguir e sobre todo síntome rica porque vivo nun lugar fermoso onde a terra
fala, e son rica porque podo entender a lingua na que a terra se expresa, son
rica porque coñezo un feixe de lendas que conto de memoria, porque podo cantar
de seguido unha morea de cancións mesmo conseguindo que a ialba veña sen que eu
teña entoado todas as cantigas que coñezo, son rica porque sei cantar e
repenicar na pandeireta moito mellor que esas persoas que botan anos tentando
aprender a tocar un instrumento. E son rica porque sinto que a terra me quere
de verdade. A terra nunca me fixo sufrir, sempre me acolleu, mesmo cando a neve
o enche todo e cando o volve todo branco, cando nos afasta do mundo enteiro.
Son rica porque me podo entender cos animais, porque son quen de comprender o
que eles senten, podo imaxinar o que precisan, podo estar con eles coma se
fósemos os mellores amigos do mundo. Non creo que haxa maior riqueza que esta
que teño. Penso que nacín nun lugar fermosísimo que, malia ser tan pobre, é
riquísimo en vida, está cheo de vida, de animais, de diferentes paxaros, de
moitos tipos de árbores: castiñeiros, carballos, maceiras, pereiras, piñeiros,
bidueiros, nogueiras... e un senfín de flores que lles dan aos campos unhas
cores fermosísimas cando chega a primavera. E, malia vivir nunha casiña
pequena, é a casiña máis acolledora da Terra porque ten unha lareira de pedra moi
bonita e antiga na que cociñamos os mellores potes de toda Galiza, na que
cociñamos os caldos máis saborosos... e sei que para min nunca haberá ren
mellor.
Mais miña nai está
contaminada por esas ideas que veñen de fóra e que fan crer á xente que ser
ricos significa ter moitos cartos, ter unha casa grande, ter un feixe infindo
de vestidos, ter coches, ter moitas relacións boas, ter un choio deses que
volven seria á xente... e non é verdade. Eu prefiro envellecer traballando a
terra, sentindo o esforzo que a terra require e colleitando os nosos froitos, o
noso centeo, recollendo as nosas uvas, indo ás nosas vendimas. Eu quero coidar
dos meus animais e axudalos sempre, ata que chegue a súa fin. Que riqueza pode
haber nun lugar no que non hai ren disto?
Mais non poderei
loitar contra a vontade da miña nai, pero o que ela non sabe é que, xusto a
noite antes do día no que me arrincará de min mesma, eu destruirei a miña vida.
Non me pon medo morrer. Ponme medo vivir lonxe de eiquí. Non hai peor morte que
esa á que me quere botar a miña nai. E, se morro, seica a miña avoa me veña
buscar e me leve con ela onde queira que vaian as ialmas cando abandonan o
corpo. Seica fique eiquí para sempre, nesta terra, entre as árbores, no chan,
dando vida a este ar, voando co vento, fluíndo coa iauga. Quedarei eiquí porque
unha ialma chea de tanto amor non pode marchar do lugar ao que está tan
vencellada. Morrerei antes de que a morriña me mate.
Viernes, 9 de
agosto de 2019
Me parece extrañísimo pensar que, hace un año, ni tan siquiera sabía
si podría construir aquí una nueva vida. Flotaba en una incertidumbre que nadie,
salvo Lúa, por supuesto, se atrevía a desvanecer. No encontraba respuestas en
ninguna parte y me costaba mucho intuir lo que podía ocurrir. La vida me
parecía un río de aguas turbias que resbalaba por una pendiente llena de rocas
agresivas y, simultáneamente, me sentía sumergida en una hermosa realidad hecha
de templanza y sensaciones dulces, pese a vivir Artemisa y yo momentos tan tensos.
Nuestra relación pasó por dificultades muy peligrosas que estuvieron a punto de
destruirla para siempre, pero supimos reconstruirnos nuestro presente a pesar
del dolor y la desesperación. Ahora estamos aquí las dos y a mí me parece que
vivimos en un sueño que nunca se va a convertir en realidad porque la realidad,
al fin, devino en un sueño mágico. Poquiñas veces la misma realidad se asemejó
tanto a un sueño como se asemeja ahora. Ni tan siquiera en los sueños podemos
ser tan felices. En los sueños que tenemos en las noches, aparecen imágenes
mezcladas con sensaciones que después no sabemos explicar con palabras. Por
eso, me cuesta tanto entender por qué comparamos continuamente la realidad con
los sueños si en los sueños no aparece nunca una realidad tan hermosa y, en el
caso de que sí aparezca, los momentos que dura esta realidad son efímeros.
Incluso en los sueños tenemos la consciencia de que eso no es real, sabemos que
estamos soñando. Más bien, cuando la vida es tan bonita, la comparamos con los
sueños que tuvimos en la vigilia; esos sueños que nos separan de la crueldad
del presente y nos llevan lejos, allá a ese mundo donde es posible lo que tanto
deseamos. Ahora es cuando siento que la vida es vida. Vivimos a toda prisa, a
veces, sin darles importancia a las cosas que nos ocurren, pero, de súbito,
somos conscientes de cuánto valor tiene cada momento que forma nuestros días.
Hoy empiezan nuestras vacaciones. Artemisa y yo tenemos dos semanas de
vacaciones. Silvia se quedará en la cafetería (la que ahora es, más bien, una
heladería) y, después, dentro de dos semanas, nosotras volveremos y ella podrá
marcharse de vacaciones.
En septiembre, ya comenzaremos a llevar a cabo todos los trámites
precisos para que yo me convierta en la dueña de la cafetería. En septiembre,
va a cambiar todo y siento mucha ilusión por todo lo que nos vaya a venir
porque intuyo que nuestra vida se va a llenar de bendiciones.
Ahora nos espera por delante un sinfín de experiencias muy bonitas
porque mañana llegará Casandra a Santiago y nos reencontraremos con ella allí,
por la tarde. Artemisa no deja de decirme que tiene muchísimas ganas de ver a
su hermana y Casandra le dijo que ella tenía ganas de vernos a las dos. Tenemos
planificado un recorrido por distintos rincones de Galiza que Casandra aún no
conoce y sé que vamos a pasar unos días muy bonitos y llenos de magia. Casandra
le dijo ayer a Artemisa que nosotras éramos las personas con las que mejor se
entendía y que ansiaba hablar con nosotras durante horas porque coincidimos en
la manera de pensar, muchas veces, y ella se identifica mucho con nuestra
manera de sentir. Ahora que las cosas le van mejor con respecto a su salud, su
carácter vuelve a ser el de siempre. De nuevo, al fin, es esa mujer llena de
energía y de ganas de vivir que tan bien me cayó siempre. Con ella yo he
mantenido conversaciones muy bonitas que, a pesar de no estar hechas de muchas
palabras, sí eran profundas y nunca podré olvidar todo lo que ella hizo por mí.
Me ayudó muchísimo y no sé si le devolví todo lo que ella me dio. Y digo que
presiento que en septiembre va a cambiar mucho nuestra vida porque Casandra le
dijo hace poco a Artemisa que estaba pensando muy seriamente en la posibilidad
de venir a vivir aquí a Ourense y abrir con ella esa herboristería que Artemisa
quiere abrir. A mí me gustaría muchísimo que Casandra viviese aquí en Ourense
con nosotras o en Lugo, pero que viviese cerca de su hermana, quien la echa
muchísimo de menos. Artemisa se sentiría menos soliña. Sé que se siente sola.
Estaré más de dos semanas sin escribir porque pienso olvidarme de
todas las obligaciones que yo misma me impongo, obligaciones que, no obstante,
me llena mucho hacer. No me cuesta nada escribir, pero voy a darme un
descansiño. Por eso, para despedirme de la escritura, transcribiré un día del diario
que yo escribía cuando era adolescente. Es lo que más me apetece transcribir
ahora. He hecho un gran esfuerzo por corregir mínimamente la manera como
escribía porque usaba un lenguaje totalmente dialectal (y muy hermoso, por
cierto), hacía muchas contracciones y, a pesar de no corregir mi expresión, sí
corregí la ortografía, que me parece hermosa, pero, para alguien que no conoce
tan bien la lengua gallega como Artemisa, sería ininteligible. Sé que las
siguientes palabras serán muy tristes, pero también me gusta leer todo esto
porque lo que escribía refleja perfectamente el remolino de emociones que tenía
por dentro. Me pregunto cómo entonces no enloquecí sintiendo esa
desesperación, ese miedo, esa inmensa tristeza.
Son palabras que describen el estado al que comencé a llegar
muchísimas veces tiempo después; un estado nunca sentido antes, en el que nunca
estuve antes. No escribí durante meses porque era incapaz de nombrar lo que
vivía, porque vivía intentando aferrarme a cualquier instante con el deseo de
volverlo una vida entera. ¿Cómo podía caber tanto miedo y tanta tristeza en el
alma de una adolescente, de una persona tan joven? ¿En qué momento dejé
definitivamente atrás la niñez? ¿Alguna vez fui niña de verdad? A veces, me da
por pensar que, en realidad, yo nunca fui niña. Desde que era muy pequeniña,
tuve mucha consciencia de lo que vivía. Parecerá muy extraño y, para algunas
personas, es incluso incomprensible, pero es la más absoluta verdad. La
sensación de realidad y de consciencia que tengo ahora se asemeja muchísimo a
la que tenía cuando ni tan siquiera había cumplido cuatro años. Yo me recuerdo
siempre valorándolo todo con mucha claridad, sabiendo perfectamente qué había
de decir en cada momento, qué había de callar, qué debía pensar. Entendía las
cosas cuando las personas de mi alrededor pensaban que yo no me enteraba de
nada y que no sabía nada, pero sí sabía, sabía incluso más que nadie, porque
siempre pude ver y sentir más allá de una mirada, de una palabra, supe
interpretar los silencios que mantenían las personas cuando no querían hablar,
vi más allá de un ocaso, sentí plenamente un momento del día con todos sus
matices. Tuve en mi alma el principio de muchas de las certezas que, después,
fueron desenvolviéndose en mi ser, construyéndome como persona. Supe siempre
dónde estaba mi puesto en el mundo, quizás porque, vida tras vida, siempre
renací aquí en Galiza y morí siempre sabiendo que volvería a mi tierra, que mi
destino seguiría fluyendo aquí, en este rincón del mundo que para mí siempre
fue el mundo entero. Mi abuela era la única persona que me entendía bien y que
nunca pensó nada malo de mí por ser así. Me habló siempre como si yo no fuese
una niña, sino una adolescente que había madurado muy pronto. Me hablaba con
claridad, nunca quiso ocultarme las cosas tristes de la vida, sino que me
hablaba de ellas haciéndome entender que eran parte de la vida, aunque no era
necesario que lo hiciese, pues yo lo sabía, sabía que la vida tenía más
tristeza que felicidad. Así lo sentía yo, que la vida era tristeza, era
esfuerzo, era pobreza, era no tener prácticamente nada y sentir que lo teníamos
todo con tan sólo vivir. El hecho de estar vivos ya era un motivo para pensar
que lo teníamos todo, a pesar de ser pobres, porque yo siempre fui muy pobre,
mi madre y yo fuimos pobres desde que mi padre nos abandonó para viajar a
Argentina para reencontrarse con sus padres, mis abuelos paternos, a los que
nunca conocí porque siempre vivieron allí. Mi padre no se había ido con ellos
cuando emigraron, antes de que yo naciese, por supuesto, hacía mucho tiempo que
se habían marchado cuando yo nací, porque mi abuelo paterno huyó de la
dictadura. No quería vivir en un mundo tan oprimido, tan falto de libertad, y
por eso buscó la libertad en otra parte, a millones de kilómetros de su
verdadero hogar, pero mi padre no pudo marcharse con ellos porque ya había dejado
embarazada a mi madre y no estaría bien visto que la abandonase. La abandonó
cuando ella ya me tuvo, cuando yo crecí suficiente para recordarlo, para tener
creados en mi memoria algunos recuerdos en los que él me enseñaba a entender
nuestro pequeño mundo. Se fue antes de que yo lo quisiese demasiado. Casi había
empezado a quererlo cuando él nos dejó y, desde entonces, fuimos la familia más
pobre de la aldea. No teníamos prácticamente nada, sólo ropa remendada, comida
que muchas veces comíamos ya podrida, pues nunca nos atrevimos a pedirles ayuda
a los vecinos. Ellos nos ofrecían ayuda sin que nosotras tuviésemos que
pedirla, sólo porque se daban cuenta de que apenas comíamos. No tuve libros
propios, sólo los de los chicos que no los necesitaban, libros en castellano,
por supuesto, porque entonces todavía seguíamos trabajando con los libros
antiguos. La pandereta que tengo desde siempre era de mi abuela y muchas de las
cosas que tenía me las traía Lúa de Ourense. Ella siempre me hizo muchos
regalos sin que nadie tuviese que pedírselo. A mí me daba muchísima vergüenza
que me hiciese regalos y, muchas veces, ella tuvo que escondérmelos en mi
habitación para que los aceptase, porque no los aceptaba. Creía que no me lo
merecía o quizás pensase que no necesitaba nada que costase tanto dinero. No
obstante, nunca fui capaz de rechazar los libros que ella me traía de Ourense,
esos libros en gallego que tanto me gustaba leer, esos autores que escribían
sobre nuestra tierra desde tan lejos, exiliados en un mundo ajeno, rememorando
nuestra tierra con tanta claridad y cariño.
Mi abuela me dijo en muchas ocasiones: “tienes suerte, filliña, de no
haber nacido ni vivido cuando la guerra ni la posguerra. Ahora hay pobreza,
pero en aquel entonces era todo mucho peor. No se podía hablar en gallego y nos
aterraron tanto que ni en casa nos atrevíamos a hablarlo. Sólo se podía hablar
en castellano, mas, en esta pequeña aldeíña, ¿quién se fijaría si hablábamos en
gallego o en castellano? Yo intenté muchas veces buscar una nueva vida en otro
lugar con tu abuelo, por eso viajamos tanto a Inglaterra y a otros países
arriesgándonos a que no nos acogiesen en ninguna parte, pero siempre acabamos
volviendo a la tierra porque, aquí, a pesar de ser pobres materialmente
hablando, anímicamente éramos ricos porque éste era nuestro lugar, aquí teníamos
nuestro hogar, aquí podíamos ser nosotros mismos sin tener que aprender otra
lengua. Tu madre ya había crecido lo suficiente para saber cuidarse ella sola,
pero a mí me dolía en el corazón dejarla sola con tu padre, contigo tan
pequerrechiña que aún eras, y acabábamos volviendo porque el dolor de estar
lejos era mucho más hondo que la pobreza.”
Y cuántas veces me acordé de esas palabras cuando yo me sentía fuera
del mundo entero por no estar en mi tierra, qué pobre me sentía. Cuando vivía
con Artemisa en Barcelona, materialmente tenía muchísimas más cosas que cuando
vivía en mi tierra, pero me sentía vacía porque el alma tiene más fuerza que el
cuerpo. Lo que tenemos en el alma es más intenso. Lo material no quita la
pobreza. Incluso da más pobreza porque enfocamos en las cosas materiales ese
deseo de llenar nuestra alma y cada vez queremos más, pues, a medida que
conseguimos nuevas cosas, nos damos cuenta de que no es suficiente y por eso
buscamos más y más... y no tiene fin.
Y, sin alargarme más, transcribo enseguida lo que escribí cuando había
cumplido ya trece años... cuando ya cada vez me quedaban menos días para
estar en mi tierra.
Domingo, 10
de diciembre de 1989:
La aldeíña está toda cubierta de nieve. Ha nevado durante toda la
noche. Aquí ahora parece que no haya más vida. Nos quedamos lejos del mundo
cuando nieva. El silencio que mora en los bosques se hace más hondo. No se oye
nada. Ni tan siquiera los copos de nieve hacen ruido al caer a la tierra, al
posarse en las ramas de los árboles y del cielo también nieva silencio. Son tan
silenciosas las noches que incluso me da miedo respirar por si el sonido de mi
respiración quiebra algo importante en el mundo o despierta a la tierra del
sueño que duerme. No quiero molestar a nadie con mi presencia ni con mis
sentimientos. Prefiero esconderme en algún lugar en el que nadie pueda
encontrarme para poder llorar durante horas sin que nadie intente retener mis
lágrimas. Ahora sí estoy convencida de que mi vida se va a desvanecer dentro de
muy poco. Llevo meses intuyendo que mi madre tiene pensado para mí un futuro
lejos de aquí. Lejos de aquí. ¿Cómo se le ocurre pensar que yo puedo ser yo
lejos de aquí? Llevo semanas despertándome aterrada de pesadillas que me
destrozan el alma y que me hacen sentir un miedo que me ahoga. Sueño que corro
perdida huyendo de algo que quiere atraparme para hacerme daño, para cortarme
con un inmenso cuchillo toda mi piel y hacerme heridas profundas para quitarme
la sangre, para volver polvo mi cuerpo. Y huyo porque oigo una voz horrible que
me chilla, en castellano, palabras que me asustan, lanzándome amenazas como que
va a destruir mi mundo y también que me va a matar, va a matar a mis seres
queridos, y yo no podré hacer nada para evitarlo. También sueño que alguien me
tiene atada con una inmensa cadena con unos hierros que se me clavan en los
brazos, en la cintura, en las piernas, y que me impiden moverme. Alguien me
golpea con una madera enorme en la espalda mientras me pide a gritos que le
confiese con quién estuve besándome en la noche de las fiestas de mi aldea,
pero yo no quiero decir su nombre porque no quiero que le hagan daño, pero
entonces descubro delante de mí una ventana por la que veo caminar a las
personas que quiero. Camina mi madre seguida de Lúa y, cuando Lúa se detiene
para mirarme, alguien le apunta con una pistola. Entonces yo la llamo para
avisarla y el ser que está pegándome interpreta que dije el nombre de la
persona con la que estuve aquella noche y sale corriendo a buscar a Lúa. No
puedo evitar que la deshagan a golpes y yo no dejo de gritar su nombre notando
que mi desesperación me rasga la voz. Y, en todas esas pesadillas, yo siento
que no estoy en Galiza. Me hallo en un cuarto pequeño lleno de polvo y basura
en el que huele a estiércol, en el que no hay nada más que muebles rotos y
olvidados, paredes con grietas profundas en las que viven un montón de bichos
enormes que hacen ruidos aterradores... y no puedo recordar más de esas
pesadillas porque mi mente se encarga de borrarlas cuando me despierto.
Y llevo días sin tener hambre. No puedo comer. Siento que algo se me
ha puesto en la garganta y que la comida no me pasa. Siento que me ahogaré si
intento tragarla. Mi madre dice que estoy enferma, que nunca me ha visto así...
pero yo no sé qué decirle. Me parece que queda en otra vida la última vez que
vi a Lúa. Sé que fue la última vez que nos vimos porque mi madre no sé qué va a
hacer conmigo, pero sé que me arrancará de mi hogar antes de que pueda
planificar alguna manera de esconderme para que eso no ocurra. No puedo
imaginar cómo viviré si no estoy aquí. Yo no he nacido para estar en otro lugar
fuera de Galiza, no sé hablar bien ninguna lengua que no sea el gallego. En
castellano me expreso muy mal porque mi acento vuelve ininteligibles las
palabras que intento pronunciar en esa lengua en la que nunca se expresaron ni
mis sentimientos ni mis pensamientos. Además, yo no quiero conocer nada que no
tenga que ver con mi tierra. Yo nací para estar aquí con mi gente, con mis
eras, con mis animales, con la música de este lugar, con nuestras costumbres...
¿Qué voy a ser si me separan de mi hogar? No puedo imaginarlo. No seré nada,
nada, si me alejan de aquí. Y no quiero que lo hagan, no quiero. La única
enfermedad que tengo se llama tristeza porque no puedo soportar la posibilidad
de que me alejen de lo único que amo. También tengo una enfermedad que se llama
amor, amor a alguien a quien no me dejan amar; pero soy capaz de callar este
amor si... si me prometen que nunca intentarán separarme de Galiza. Amo a Lúa, sé
que lo que siento por ella es amor, pero lo que siento por mi tierra es mucho
más que un amor presente, es un amor hecho de muchos amores pasados, del amor
que sentí por ella vida tras vida. No puedo vivir si no estoy aquí. Ahora creen
que estoy enferma, pero lo que nadie piensa es que enfermaré de verdad si me
obligan a vivir fuera de Galiza. Soy capaz de quitarme la vida para que nadie
me aleje de mi tierra. Prefiero estar muerta a seguir viviendo lejos de aquí.
Lo sé muy bien. Yo nunca podré vivir si no estoy aquí porque soy como estos
árboles que crecieron en esta tierra y que se marchitarían si los arrancasen de
este suelo. Soy como los pájaros a los que de súbito les quitan su hogar al
quemar un bosque. Soy como un pez que sacan del agua y que se ahoga porque no
puede respirar. No puedo comprender cómo esos emigrantes fueron capaces de
vivir lejos de Galiza. Llevaban mucha tristeza en su alma, pero ellos fueron
capaces de construirse una nueva vida con ilusión, aunque también leí que
muchos de ellos pensaban que sólo regresarían cuando muriesen y que eso hacía
que la muerte fuese la única motivación que los empujaba a vivir porque la
muerte los devolvería a la tierra que los vio nacer. Pues a mí no me tendrán
que matar después de alejarme de Galiza. Me mataré yo antes. Pienso llenarme de
piedras y tirarme al río para que sus aguas me lleven y me lleven por Galiza
toda hasta el Atlántico y poder reencontrarme con el alma de todos aquellos
seres que fueron felices aquí y que las olas se llevaron lejos.
La última vez que Lúa y yo pudimos hablar, me dijo que mi madre tenía
planificado enviarme a estudiar fuera. Yo me enfadé con ella porque no podía
entender por qué ella sabía eso cuando yo ninguna idea tenía. Lúa intentó
convencerme de que lo único que mi madre deseaba para mí era que pudiese tener
un futuro digno, que llegase lejos en la vida, cuando precisamente me quedaría
detenida si me alejan de aquí y me obligan a vivir en un lugar que me ahogará,
que no puedo imaginar, que seguramente me destruirá. Mi alma se convertirá en
polvo si me alejan de aquí. Lúa no quería hacerme daño. Lo único que ella
quería era informarme para que pensase alguna manera de evitar que mi madre me
enviase lejos de aquí, pero a mí me sentó muy mal que me dijese eso, me hirió mucho
que me insinuase algo tan horrible y, lamentablemente, los últimos momentos que
viví con ella fueron horribles porque yo me eché a llorar delante de ella
sintiendo una impotencia muy fuerte que me impedía hablarle con sosiego. También
sentía que aquélla era la última vez que estábamos juntas y eso me hacía
muchísimo daño. Quería besarla, pero el dolor que me apretaba el alma me
impedía actuar bien, sólo me hacía sentir ganas de llorar.
Y quería preguntarle qué iba a ser de lo nuestro, de lo que sentíamos,
de lo que habíamos soñado juntas, pero no podía. Era como si no pudiese acordarme
de ninguna palabra en esos momentos. Lúa trataba de hacerme entender que mi
madre nunca me haría daño, pero yo sabía que ella me engañaba, que lo único que
deseaba era calmarme con mentiras porque era consciente de que había metido la
pata conmigo y quería arreglarlo como fuese; pero todo eso queda muy lejos y no
he podido volver a hablar con ella desde entonces. La única amiguiña que tenía
en la aldea se marchó a Vigo porque se enamoró de un chico muy extraño que ha
venido a la aldea para verla de vez en cuando y tampoco he vuelto a hablar con
ella ya. Había vivido con ella el último Magosto que viviré en mi tierra y tal
vez en mi vida porque yo, después de vivir lejos de aquí, no quiero vivir nada
más. No siento ni la más pequeña curiosidad por lo que me pueda venir porque yo
he conocido ya lo mejor de la vida. Sé que lo mejor de la vida, para mí, está
en estas arboledas, en estos robledales y en estos bosques que tanto me
protegieron siempre, está en esta aldea pequerrechiña a la que casi no llegan
murmullos del resto del mundo, está en estos vecinos que siempre fueron mi
familia, que nos lo dieron todo, que siempre nos ayudaron, está en las fiestas
que desde antiguo celebramos, está en aprender en la escuela esos conocimientos
humildes que son los cimientos de todo lo que podamos aprender después, está en
esta lengua en la que me expreso con tanta claridad, está en este país, que, a
pesar de ser una comunidad autónoma, para mí es un país. No entiendo por qué
formamos parte de España si nada tenemos que ver con los de Castilla, con los
de Madrid, con los de Andalucía... A mí me parece que ellos hablan otra lengua.
Tienen otra manera de ver el mundo, de leer en la vida, de sentir. Yo sé que
todos somos especiales por el hecho de existir y nacer en un rincón antiguo
lleno de leyendas, música e historia, pero es que siento que Galiza forma parte
de otro plano. Sólo Lúa entiende lo que digo. Cuando le hablé de lo que pienso
y de lo que siento, me dijo que yo tenía ideas galleguistas y que, cuando
creciese más, acabaría luchando por nuestra tierra metida en algún partido
político, pero siento que eso aún está muy lejos y, si mi vida sigue el curso
que mi madre quiere imponerle, entonces nunca viviré algo así.
Lúa sí puede vivir en otra parte del mundo. Ella habla muy bien el
castellano, el francés y el inglés. La escuché hablar castellano y no parece
gallega cuando lo habla. La escuché hablar francés porque le pedí una vez que
me hablase en francés y es que tampoco parece ella. Cuando la oigo hablar en
inglés, me parece que es una extranjera que nació en Escocia, al menos, y
encima tiene los cabellos pelirrojos como esa gente, tan rojos como el fuego, y
esos ojiños verdes tan bonitos que parecen teñidos con el color de la hierba;
pero, cuando habla en gallego, vuelve a ser la chica que siempre me fascinó,
por la que siempre sentí tanta admiración, por la que esperaba con tanta
ilusión la llegada del verano. Ahora todo eso queda atrás, sin importancia.
Me parece que la nieve enterró todo lo que vivimos. Cuando intento
recordar alguno de esos momentos que compartimos, tengo la sensación de que
estoy pensando en algo que mi mente ideó. No puedo creer que tuviese la suerte
de que ella me amase. Ella me amaba, me amaba de verdad, me lo dijo muchas
veces, y yo pensaba que ella nunca conocería lo que sentí siempre por ella;
pero lo sabía y lo sabía porque podía oír la voz de mi alma, porque podía leer
en mis ojos, porque me conocía casi mejor que nadie. Si mi abuela siguiese
viviendo, estoy segura de que ella también habría intuido enseguida lo que
sentía e incluso sé que ella lo entendería porque mi abuela siempre se guio por
el corazón, siempre le dio importancia a lo que nos decía el alma, para ella
siempre importaron más los sentimientos que las convenciones sociales. En
cambio, para mi madre es mucho más importante lo que digan o piensen los
vecinos o lo que piensen y no dicen... y ella no quiere que yo sufra, si yo eso
lo entiendo, pero, si de verdad no quiere que sufra, ¿por qué piensa que
enviarme a estudiar fuera es lo mejor que puede hacer por mí? Lúa me dijo
también, aquella noche, que mi madre no quería que yo siempre fuese pobre, que
yo no tenía por qué sufrir las consecuencias del abandono de mi padre, que yo
merecía mucho más que ir a trabajar a las eras vecinas, que vendimiar en otros
viñedos y ganar un jornal pequeño que no daba para nada... pero ella no sabe
que para mí el dinero no da la riqueza. Yo soy mucho más rica que esas personas
que tienen casas enormes y coches caros, pues tengo un alma que siente con
mucha intensidad, tengo una manera de entender las cosas que esas personas
quizás nunca podrán conseguir y sobre todo me siento rica porque vivo en un
lugar hermoso donde la tierra habla, y soy rica porque puedo entender la lengua
en la que la tierra se expresa, soy rica porque conozco un montón de leyendas
que cuento de memoria, porque puedo cantar seguidamente una cantidad de
canciones incluso consiguiendo que el alba venga sin que yo haya entonado todas
las cantigas que conozco, soy rica porque sé cantar y percutir en la pandereta
mucho mejor que esas personas que se tiran años intentando aprender a tocar un
instrumento. Y soy rica porque siento que la tierra me quiere de verdad. La
tierra nunca me hizo sufrir, siempre me acogió, incluso cuando la nieve lo
llena todo y lo vuelve todo blanco, cuando nos aleja del mundo entero. Soy rica
porque puedo entenderme con los animales, porque soy capaz de comprender lo que
ellos sienten, puedo imaginar lo que necesitan, puedo estar con ellos como si
fuésemos los mejores amigos del mundo. No creo que haya mayor riqueza que ésta
que tengo. Pienso que nací en un lugar hermosísimo que, a pesar de ser tan
pobre, es riquísimo en vida, está lleno de vida, de animales, de diferentes
pájaros, de muchos tipos de árboles: castaños, robles, manzanos, perales,
pinos, abedules, nogales... y un sinfín de flores que les dan a los campos unos
colores hermosísimos cuando llega la primavera. Y, a pesar de vivir en una
casiña pequeña, es la casiña más acogedora de la tierra porque tiene una
lareira de piedra muy bonita y antigua en la que cocinamos los mejores potajes
de toda Galiza, en la que cocinamos los caldos más sabrosos... y sé que para mí
nunca habrá nada mejor.
Mas mi madre está contaminada por esas ideas que vienen de fuera y que
hacen creer a la gente que ser ricos significa tener mucho dinero, una casa
grande, tener una cantidad infinita de vestidos, tener coches, tener muchas
relaciones buenas, tener un trabajo de ésos que vuelven seria a la gente... y
no es verdad. Yo prefiero envejecer trabajando la tierra, sintiendo el esfuerzo
que la tierra requiere y cosechando nuestros frutos, nuestro centeno,
recogiendo nuestras uvas, yendo a nuestras vendimias. Yo quiero cuidar a mis
animales y ayudarlos siempre, hasta que llegue su fin. ¿Qué riqueza puede haber
en un lugar en el que no hay nada de esto?
Mas no podré luchar contra la voluntad de mi madre, pero lo que ella
no sabe es que, justo la noche antes del día en el que me arrancará de mí
misma, yo destruiré mi vida. No me da miedo morir. Me da miedo vivir lejos de
aquí. No hay peor muerte que ésa a la que me quiere lanzar mi madre. Y, si
muero, quizás mi abuela venga a buscarme y me lleve con ella a dondequiera que
vayan las almas cuando abandonan el cuerpo. Quizás permanezca aquí para
siempre, en esta tierra, entre los árboles, en el suelo, dando vida a este
aire, volando con el viento, fluyendo con el agua. Me quedaré aquí porque un
alma llena de tanto amor no puede marcharse del lugar al que está tan
vinculada. Moriré antes de que la morriña me mate.
Aunque es una entrada dura, tiene unos contrastes que me encantan. En un primer lugar, encontramos a la Agnes de la actualidad, que no olvida el pasado, que sabe lo que vivió y lo mucho que sufrió y que valora el presente. Ni en los sueños podemos ser tan felices, esa frase dice muchísimo sobre lo que siente y lo bien que está ahora. Es feliz, pero siempre valorando las cosas, recordando lo que vivió y las personas que se fueron. Empiezan las vacaciones y Casandra irá a Ourense para estar con ellas y viajar por todo Galicia, se me antoja que lo pasarán maravillosamente bien. Quizás se quede a vivir allí y abra con Artemisa la herbolistería. Sílvia se encargará de la cafetería (heladería), y a la vuelta, prepararán el papeleo para quedarse con la cafetería. Llegan momentos como bien dice ella, en los que les aguardan muchas bendiciones. Recuerda su infancia, lo adulta que siempre fue (su abuela era consciente de ello), la historia de su familia, los regalos de Lúa, de su padre, de la pobreza y lo inmensamente feliz que era a pesar de ello.
ResponderEliminarPor otra parte, tenemos la parte más triste y dura. Su diario, que se centra en el año 1989,justo cuando estaban a punto de obligarle a dejar Galicia. Esa terrible pesadilla es yo creo, la forma en la que ella vive lo que le está ocurriendo. Su mundo se viene abajo, todas las cosas que le hacen feliz desaparecen para siempre. Ella sabía que la querían separar de Galicia, y le dedica a su tierra muchísimas palabras de cariño y de alabanza. Ya en esa edad, tenía muy claras las cosas y para ella, Galicia era (y es) el mejor lugar del mundo. Incluso habla del suicidio si la obligan a marchar. También queda claro que es independentista, sin ningún tipo de duda. Cree que su tierra debería ser un país, que nada tiene que ver con el resto de España. Todo lo que dice sé que es lo que piensas, son sentimientos que conozco muy bien, pues muchas veces me lo has dicho, así que puedo comprender mejor a Agnes. Y eso que me leíste aquel día, que queda lejano ya, en la habitación de Murcia, que para ella la riqueza no es el dinero, si no otra cosa muy distinta. Cuanta razón tiene, lo que pasa es que pocos los comprenden y muchos, se dan cuenta cuando la vida se les escapa de las manos.
Es una entrada agridulce, con momentos felices pero otros muy tristes. Conocemos de primera mano y mejor que nunca, la verdadera historia de Agnes, todo lo que sucedió antes de alejarse de Galicia. Reflexiones muy profundas y todo escrito como siempre, con una gran maestría. He disfrutado muchísimo de la lectura, Ntoch.