Quería escribir sobre todo para dicir que me sinto moito
mellor que a última vez que escribín. Escribín estando totalmente afundida
nunha tristura contra a que non podía loitar; unha tristura que se apoderou de
todo o que eu son e que non me deixaba pensar nin sentir con claridade. Estaba
moi triste, tanto que nin tan sequera facíame sentir ben lembrar todo o que
vivín con Artemisa na nosa última viaxe a Galicia. Estaba tan mal que, aínda
que dixese que podía sorrir lembrando esa viaxe, non me consolaba nada,
absolutamente nada, e tiña a mente chea de pensamentos horríbeis que me
estarrecían moito, xa que eran tamén moi perigosos. Pensar na morte como na
única solución á miña tristura é un sinal moi evidente de que non estou ben, de
que me fallan moitas cousas, de que estou caendo na escuridade da miña doenza.
Non podo negar que non estou ben, que, aínda que poida vivir tranquilamente e
facer unha vida máis ou menos normal, eu non estou ben, estou sempre dependendo
da miña mente, a que ten demasiadas feridas, e do que queira facer comigo
precisamente esa enfermidade que vive en min e da que nunca me poderei
desfacer. Suponse que xa tería que estar adoitada aos cambios de ánimo que sufro
ao longo do ano, pero é moi difícil afacerse a unha inestabilidade así. Tamén
recoñezo que moitas veces me refuxio na morriña que sempre sentín e que sinto
pola miña terra para atopar unha explicación ao meu malestar. Si é certo que
vivir tan lonxe da miña terra esnaquízame a alma, pero tamén é verdade que pode
que, noutros momentos da miña vida, ademais de seguir sentindo esa morriña,
teña outros sentimentos en min que tamén me fan moito dano, ou tamén pode que
estea máis abafada polo traballo ou quizais sexa ter que me desprazar por unha
cidade tan chea de estímulos o que me teña así, tan mal.
Son tan complicada de entender que, ás veces, nin eu
mesma me comprendo. Cústame, moitas veces, atopar a explicación do meu malestar
e tamén me ocorre que penso que xa achei a razón que me ten tan triste e
desanimada e despois resulta que, aos poucos minutos, sinto que hai algo que me
magoa moito máis que o que pensaba antes. Por iso é tan difícil saber o que me
pasa en todo momento e hai veces nas que directamente non me pregunto nada e só
sinto e sinto, choro se teño que chorar, encérrome na miña soidade se non quero
estar con ninguén, dedícome a ler ou a escribir e xa está, deixo que pase o
tempo e que nada siga feríndome. E despois eses momentos pasan, vanse eses días
que xa non teñen máis xeito de existir e queda todo en silencio por dentro de
min. Sigo querendo estar na señardade, pero sinto que hai algo que medra por
dentro de min e que brilla unha pequena luz que me chama. E iso foi
precisamente o que sentín esta semana. Ademais, comecei a escribir uns cantos
poemas e contos que levaban moito tempo por dentro de min e hai tardes nas que
soamente fixen iso, deixarme levar pola miña inspiración, que en realidade nace
do que xa sei, de todos eses cantares que eu xa coñezo dende hai tanto tempo,
de todas esas historias que me contaron cando era cativa, de todos os poemas
que eu escoitaba cantados cando era tempo de seitura, de recoller o millo e
tamén de vendima, cando nos reuniamos todos no campo para traballar e eu, aínda
que fose tan cativiña, pois axudaba como podía, gozaba deses momentos nos que
non era ninguén estraño, senón unha máis da nosa grande familia, porque sei que
todos eramos unha gran familia. Pode que as lembranzas que ceibei en todo o que
escribín desen a visión dunha infancia totalmente terríbel na que nunca me
sentín ninguén nin querida, pero non é así. Hei de confesar que, cando escribín
as miñas supostas memorias, eu estaba moi, moi doída e morriñosa, nin sequera
saíra da última crise que tiven, estaba aínda encerrada nesa tristura tan
inmensa na que Artemisa me atopou e todos os meus recordos facíanme moitísimo
dano, aínda que fosen bonitos e suaves. Facíame moitísimo dano lembrar a miña nenez
porque botaba tanto en falla eses anos que me resultaba insoportábel lembrar
todo o que vivira nese tempo; pero non é verdade. A miña infancia non foi tan
terríbel como parece. Si é certo que me rexeitaban un pouquiño algunhas veciñas
da aldea, seica as máis vellas, sabias e experimentadas, as veciñas que vían en
min a persoa na que me convertería, a persoa que acabei sendo, malia todas as
dificultades que tiven que superar, pero non por elas a miña infancia foi xa
terríbel porque podo asegurar, agora que xa pasaron os anos, que houbo máis
momentos fermosos que punxentes. Tamén é certo que a miña nai perdeu a
paciencia comigo porque eu, teño que recoñecelo, non era alguén normal, era moi
estraña, tiña sentimentos que ningunha persoa xa adulta sentiría, estaba chea
de soños que a calquera lle custaría comprender. E non por iso xa significa que
fosen malas persoas. Non o eran. E seica agora o vexa todo diferente porque
pasou o tempo e porque quedou en min o agarimo que sinto por todo o que vivín
na miña terra, pero é que son consciente de que, naqueles tempos nos que eu
vivía esas experiencias, non tiña a sabedoría que agora teño, non vivira aínda
nin a metade de cousas que me farían medrar nin comprender que as persoas todas
estamos cheas de medo, que hai corazóns que teñen demasiadas tristuras no seu
interior, que hai almas que xa están feridas por outros feitos e que atopan nun
concreto o senso dos seus medos. Eu lembro perfectamente como me miraban todos
os veciños da aldea e podo dicir que case ninguén me miraba con rancor nin
medo, ao contrario, esas miradas eran de curiosidade; pero eu non sei por que
me sentía tan rexeitada. Eles non o facían. Todos eramos loitadores, todos
tiñamos que nos erguer coa primeira luz do día, co primeiro canto do galo, co
rechouchío dos paxaros, co son da auga do río Miño, tan silandeiro pese a todo.
E non pasaba nada porque era a nosa vida, porque nos gustaba espertar cando o
ceo aínda estaba cheíño de estrelas, porque era fermoso ver nacer o día cando
nos nosos ollos xa non quedaba nin a menor pegada de sono, porque era delicioso
cheirar o arrecendo dos campos, o aroma do orballo que humedecera a herba, as
follas das árbores, porque a mañá estaba vestida de friaxe e podiamos camiñar
entre as árbores sentindo como o abrente caía sobre nós. E traballabamos a
terra porque era a nosa vida, porque dela viviamos e porque ela era a nosa
mellor amiga. Viviamos co cambio do tempo, co mudar das estacións, sentindo no
noso sangre a influencia da chuvia, do vento, da neve, e viviamos mergullados
nese cambio imparábel e infindo no que a terra moraba tamén, e a min parecíame
inexplicábel que houbese entre a terra e máis eu un vencello tan forte, que
puidese sentir na miña alma as súas emocións, porque eu sabía que na miña alma
non respiraban soamente as miñas emocións.
E ese amor á soidade non era normal para ninguén, aínda
que case todos os galegos somos persoas máis ben senlleiras, pero non era moi
comprensíbel que unha nena tan cativa puidese camiñar durante horas, soíña, deica
Ourense, que quedaba a case cinco horas da nosa aldea, camiñando, xaora, e que
despois puidese voltar coma se tivese estado no paraíso, no mesmo paraíso, e
que aínda tivese folgos para permanecer camiñando entre as corredoiras do
bosque ata que caía a noite, e iso os días que non había escola. E ademais eu
era unha rapaciña tan silandeira... Non falaba case con ninguén, aínda que, en
todas as pandeiradas, en todas as ocasións nas que cantabamos todos, era a que
máis alzaba a súa voz, a que máis cantaba entre todos, a que lembraba
absolutamente todas as cancións que se cantaban na nosa terra, todas, aínda que
só as tivese escoitadas unha vez, e podía lembrar todo o que me contaban e,
enriba, tiña a capacidade de crear máis cancións novas, neses momentos nos que
creabamos unha rolda de cancións, de alalás, de muiñeiras que cantabamos con
toda a nosa alma, gozando da felicidade que dá saberte parte dun momento único
e que queres alongar ata a fin dos teus días. E eses momentos son inesquecíbeis
para min, sempre o serán, malia que despois a miña nai, cando eu tiña xa os trece
anos, decatouse de que eu non estaba do todo centrada, de que, se seguía
vivindo alí, na miña terra, podía tolear de amor, porque eu estaba realmente
namorada da miña terra e aínda o sigo estando, porque a miña nai era tamén algo
meiguiña e sabía que o que eu sentía e aínda sinto pola miña terra non é un
sentimento deste mundo, senón doutro ao que nunca conseguiremos chegar, un
mundo que talvez non existe nesta dimensión nin na dimensión do maxín de cada
persoa.
Agora é cando podo falar de todo isto, agora é cando teño
a valentía de recoñecer o significado das cousas, o que verdadeiramente ocorreu
nese tempo no que pensaba que eu era o único problema, no que pensaba que todos
os que me coñecían queríanse desfacer de min porque eu era un ser perigoso. Non
era verdade. Non o era e nunca o poderá ser, porque o que todos sabían era que
eu acabaría estando así, para sempre doente, e que eu tiña algo na miña alma
que non me vencellaba soamente a miña terra porque a amase, senón por algo máis
que pode que nin tan sequera eu descubra nunca.
Pero, de verdade, sei que ten demasiado sentido que poida
lembrar con tanta nitidez todo o que vivín na miña nenez. E agora, cando xa
pasaron tantos anos, podo recoñecer que non cambiaría a miña infancia por
ningunha outra. Fun unha nena feliz no meu mundo, no mundo que creabamos Galiza
e máis eu, un mundo no que a miña avoíña viviu durante un tempo e do que
despois, aparentemente, tivo que marchar, pero eu sei que ela nunca se foi, que
aínda estaba comigo cando eu non a podía apertar contra min nin tampouco
protexerme nos seus brazos, pero eu sempre a sentín comigo, camiñando comigo,
ao meu carón, cando a tarde morría nos brazos da noite, entre lusco e fusco atopaba
a súa voz, a súa man agarimosa, e estaba no vento, no falar da auga, no ollar
da néboa, estaba alí murmurando quedo o meu nome, protexéndome no silencio da
natureza, nas pedras que creaban as rúas estreitas e inclinadas da nosa aldea.
E agora, trinta anos despois, sigo vivindo no meu mundo,
no que hai máis persoas que tamén respiran comigo; pero son eu a que construíu un
mundo no que só se fala a miña lingua, no que a música que se oe é a que nace e
naceu da miña terra, un mundo en galego e para Galicia e máis eu, un mundo que é
só meu e que unicamente perténcenos a nós, á nosa terra e a min. Pode que
permita que de cando en cando deixe que alguén entre neste mundo; pero nada
cambia, non mudan as súas cores nin os seus recendos, é un mundo que soamente
pode desaparecer se eu morro. E ese mundo faise unha realidade cando volto a
Galicia, cando estou alí, cando xa non me teño que esforzar por falar outra
lingua coa maioría de persoas coas que falo no meu día a día, cando xa podo
falar sen sentir que o meu acento é tan distinto; aínda que hogano, nestes
tempos, xa dá igual como fales. Hai tanta variedade de falas nesta cidade,
nesta terra, que xa non importa de onde veñas, senón onde estás, e por iso
sinto que as miñas orixes esvaécense pouco a pouco porque, aquí, me teño que
esquecer de que son galega para formar parte da sociedade, teño que esquecer na
maior parte do día que nacín en Ourense porque á maioría da xente non lle
importa que fales así. Só te miran con estrañeza durante uns minutos, pero
despois, como todo o mundo vai á súa, xa non importa. Non boto de menos que
sempre, decotío, me estean preguntando de onde son, xa que falar de min mesma é
algo que me custa moitísimo, pero si é certo que hai moitas fronteiras nestes
momentos que xa non dependen tanto das persoas, senón da situación social que
esta terra está vivindo; pero dese tema non me apetece falar en absoluto.
Non sei por que divago tanto se o que quero dicir é moi
sinxelo: cheguei á conclusión de que xa non importa onde estea, é dicir, se
teño que estar aquí durante un tempo lonxe de Galicia, non durante na miña vida
enteira, senón durante unha andaina da miña vida, pois o que podo facer é
refuxiarme no meu mundo infindo e imperecedoiro, que sempre existirá porque eu
respiro e sigo vivindo. Quero dicir que, aínda que no meu arredor non se fale
galego, por dentro de min e comigo mesma sempre se falará esa lingua, soamente
soará esa lingua, porque non me custa nada traducir instantaneamente o que a
xente me di, e é algo que fago sen decatarme, algo involuntario. E tamén penso
que, aínda que no meu redor non me dean as novas en galego e non poida atopar a
miña lingua, eu teño a capacidade de ver en galego e de escoitar en galego
sempre, porque o teño moi dentro de min, porque é a lingua na que se expresa o
meu sangue, porque a miña alma soamente está feita das súas palabras, dos seus
sons, e iso nunca poderá cambiar, nunca, por moitos anos que pase lonxe da miña
verdadeira terra, por moito tempo que pase entre ela e máis eu, aínda que poida
ir volvendo de cando en cando para mesturarme coa súa esencia, porque non hai
nada que nos divida de verdade, definitivamente, por moi mal que eu estea, por
moi tristeira que me sinta, por moito que a bote de menos. Ela e máis eu
formamos parte dun mesmo mundo que ninguén poderá quebrar xamais, xamais.
E teño que recoñecer que, se vivise en Galicia, quizais tampouco
acabaría esta lonxanía que me obrigan a manter coa miña terra, é dicir, alí en
Galicia a maioría dos meus problemas desaparecería, pero tamén é certo que, en
Galicia, moitos galegos que temos o galego como a nosa lingua (en principio,
única lingua), pois sentímonos un pouquiño desprazados, xa que na maioría de
medios de comunicación fálase en castelán, xa que nin sequera a prensa que se
edita en Galiza está escrita en galego e, aínda que haxa xente que se preocupa
polo futuro da nosa lingua, en verdade non se loita abondo por ela, e esa é
unha realidade moi triste que eu intento esquecer, pero está alí. Por iso tamén
sei que, se queremos que o noso mundo sexa Galicia, sexa en galego, estea
soamente nesta lingua, temos que ser nós mesmos quen construamos esa realidade
en galego que ninguén poderá rachar xamais.
Cadaquén ten a súa tolemia, todos somos tolos, nunha
parte da nosa mente vive esa voz nosa que quebranta as regras da vida cotiá,
que non escoita as normas, esa voz a que non lle importa que non sexamos as
persoas que os demais esperan que sexamos. Pois esa é a voz á que temos que
obedecer, esa é a voz que nos di a verdade sobre nós e sobre o noso mundo. Por
sorte ou por desgraza, agora non sei dicilo, esa voz berra demasiado por dentro
de min, non cala nunca, e decotío está lembrándome o que son e o que xamais deixarei
de ser, por moi lonxe que estea do que foi o meu berce.
E, como dixen ao principio, quería escribir para dicir
que me sinto moitísimo mellor e mesmo esperanzada, moi esperanzada, aínda que
non sei por que me sinto así, realmente; pero sei que tamén, aínda que me doa
recoñecelo, este estado de ánimo, esta arenga que sinto que non sei de onde
vén, é un síntoma máis da miña enfermidade. Non é normal nin comprensíbel que
unha semana estivese case morrendo de mágoa e de morriña e á semana seguinte
síntame así, tan alentada, tan diferente, que me senta quen de recoñecer que
onte foi un día fermosísimo no que o pasamos xenial en Barcelona. Estivemos
Casandra, Artemisa e máis eu comendo por alí e despois dando un paseo polo
porto e hei de recoñecer que me sentía moi cómoda con elas e ademais facía un
día nubradiño e non ía tanta calor como pensabamos que iría. Estivemos
sentadiñas tamén diante do porto, na ponte de madeira tan grande que hai, e eu
perdía os ollos polas ondiñas que a auga creaba, que eran moi pequenas e case
imperceptíbeis, e acordábame de Vigo, do bonito que foi camiñar polo seu paseo
marítimo e ver o seu porto, tamén nun día nubradiño. E tamén estivemos falando
de Ourense as tres e amosámoslle as fotos a Casandra da nosa última viaxe, que,
xaora, ela non veu porque fomos só Artemisa e máis eu, e dixo que nos fixo un
tempo moi fermoso. O que notei nese momento era que non sentía morriña lembrando
eses días, ao contrario, facíame sorrir ver Ourense nas fotos e tamén lembrar
eses momentos. Tamén hei de dicir que dentro de dous meses volveremos a Galicia
Artemisa e máis eu e pode que tamén veña Casandra, pero non é seguro. Artemisa
e máis eu imos segurísimo, que xa temos os billetes de avión e todo e aínda nos
queda organizar a viaxe, pero o máis seguro xa o temos, que son os billetes.
Non sei se saber que volveremos tamén me axuda a sentirme mellor, pero aínda
quedan dous meses para que chegue ese momento, así que non creo que soamente
sexa iso. Sei que é algo que non podo explicar porque pertence á miña mente,
nada máis. Así como vivo momentos nos que me sinto morrer, hai outros nos que a
vida paréceme fermosa e chea de luz e bendicións. E agora me atopo nun deses
momentos, pero non sei canto tempo vai durar.
Malia que me guste estar así, porque supoño que a ninguén
lle desgusta ter bo humor e sentirse feliz, hei de recoñecer que tamén me dá
medo sentirme deste xeito porque sei que é a outra cara da miña enfermidade e
por iso non sei se me gusta de verdade estar así porque sei que non é natural,
que dentro de min hai cousas que eu non podo controlar. Moitas veces
pregunteime se en Galicia tamén me pasaría isto, se tamén tería alí (se vivise
alí), claro, estes desaxustes tan estraños, se por fin, ao vivir alí para
sempre, desaparecería a sombra que continuamente sinto que me persegue, sento
que me cubre unha sombra espesa alí onde vou, sobre todo cando me sinto morrer,
cando non teño nin folgos para sorrir nin para mirar ao meu arredor. E agora,
se escoito música da miña terra, como estou facendo agora, sinto moitísimo
ánimo, moitas ganas de bailar, de rir, de sorrir, de coller a Artemisa das mans
e danzar con ela, que xa o fixemos moitas veces, que, aínda que ela non saiba
bailar a música da miña terra, cando eu vou a ela e invítoa a bailar, ela
déixase levar polos meus pasos e polos movementos do meu corpo e durante eses
momentos somos tan felices e rimos tan alegres que parece que non exista ningún
problema. E ela tamén ri porque, segundo di ela, cando bailamos así todo o que
nos preocupa esvaécese e só lle basta con mirarme aos ollos e ver como brilla a
miña mirada, e eu estaría bailando así con ela durante horas porque é que a min
non me custa nada, pero nada, bailar en canto escoito os ritmos da miña terra,
cando escoito o son da gaita e o ritmo do tambor, as letras que tanto cantei eu
cando era cativa, esas cancións que teñen tanto tempo xa, que en cada recuncho
de Galicia cántanse diferente, non me custa nada porque é algo que está dentro
de min, coma se pertencese ao meu sangre, e sáeme de dentro bailar coma si fose
onte cando o fixen por última vez entre os carballos que enchían a miña aldea,
xunta os meus veciños, xunta a xente que era parte do meu día a día, baixo a
anoitecida, nesas horas que tan preto da noite estaban, cando xa morría o día
nos brazos das estrelas. Sei que xa bebín para sempre eses ritmos da miña
terra, esas cancións que nunca poderei esquecer, que dende cativa xa aprendín a
cantar os alalás do meu fogar e todas as cancións que nós creabamos para calar
o silencio, para rir, para que os traballos do campo fluísen ao son da música.
E o máis curioso é que non esquecín nin un só paso dos que aprendín e, aínda
que escoite unha canción por primeira vez, é coma se sempre tivese formado parte
da miña vida.
E realmente non sei por que acabei falando disto; pero
gústame moitísimo lembrar eses momentos, saber que aínda teño tan dentro de min
todo o que Galicia entregoume cando nacín. Gústame saber que a levo no sangue,
que estou feita da súa materia. Gústame saber que me deu ela o meu primeiro
alento, que o primeiro que coñecín foron as súas árbores e as rúas da miña
aldea, tan antiga e tan esquecida do resto do mundo, tan illada, tan única;
unha aldea nas montañas de Ourense que existiu dende sempre, chea de recunchos
máxicos que ninguén se atreveu xamais a tocar nin a converter en esquecemento;
unha aldea lonxe de todo e á vez tan preto da terra, dos primeiros suspiros da
terra. E xamais poderei deixar de sentirme orgullosa de nacer alí, de que a
miña vida comezase nese recuncho do mundo que aínda segue tendo a súa maxia.
E agora vou contar unha cousa da que non puiden falar ata
agora e tamén lle pedín a Artemisa que non o escribise no seu diario. Na viaxe
que fixemos con Casandra en abril, pasamos pola miña aldea, pretiño, moi
pretiño, e eu vina dende a lonxanía porque non me atrevía a achegarme. Non me
atrevía porque, aínda que ata entón tivese decidido que a visitaría, entroume
moito medo e ao final nin tan sequera fun quen de achegarme á primeira rúa que
introdúcese no bosque, esa rúa que eu percorría sen ter medo, co alento de
chegar ao bosque, entre os carballos e os castiñeiros. Quedei abraiada ao
decatarme de que todo estaba igual, de que parecía como se o tempo non tivese
pasado por alí, coma se de novo estivese nesa mañá na que fuxín da miña casa
para intentar evitar que me afastasen da miña terra, do meu lar, e durante uns
largos minutos non fun capaz de falar nin de pensar en nada. Só miraba dende a
distancia as casas da miña aldea, as súas rúas estreitas e de pedra, miraba
como o ceo caía sobre elas, sobre os tellados, sobre todo, caendo paseniñamente
como sempre, como se non pasase o tempo. E sentín moita emoción ao saber que
todo seguía como sempre, ao pensar que estaba moi pretiño do último momento da
miña inocencia.
Era no máis fondo de Ourense, no máis profundo das
montañas, era alí onde comezara a miña vida e onde morreu a miña nenez. Estaba
diante deses camiños que eu tanto percorrera, diante do meu fogar, e sentinme
tan estraña e á vez tan emocionada... Nin sequera puiden poñerme a chorar, non
puiden, porque estaba paralizada, detida no tempo, como a miña aldea.
Artemisa preguntoume se era capaz de buscar a miña casa.
Díxome que ela quería vela, quería saber onde comezou a miña vida, pero eu
soamente puiden negarlle coa cabeza. Díxenlle que non, debilmente, case sen
folgos, e collina da man e cos ollos pedinlle que nos fósemos, que non podía,
non podía camiñar ata alí, non podía. Non sei por que, pero non puiden. Non
puiden buscar a miña casa, non puiden chegar ata ela. Non podía ni física nin
animicamente. Era coma se o meu corpo tivese trocado en pedra, coma se eu xa
non fose dona dos meus movementos nin da miña vontade. Artemisa entendeu axiña
as silandeiras palabras que saían dos meus ollos e voltamos xunto a Casandra e
mailo seu mozo, quen nos agardaban co coche detido nesa estrada que eu tanto
atravesei para ir deica Ourense. Volvemos e eu permanecín calada durante toda a
viaxe, ata que chegamos a Allariz, pensando no covarde que era, chorando por
dentro de min, laiándome en silencio de ser tan parva, preguntándome por que
non fora capaz de achegarme á miña casa e intentar falar coa miña nai, algo que
quero facer dende hai moitísimo tempo porque sinto que non lle gardo rancor por
nada e porque quero falar con ela, saber se aínda sente do mesmo xeito. Eu sei
que non. Deste tema non son quen de falar, pero é certo que a boto de menos e
que soñei moitas veces con ela. Neses soños, falamos coma se nada tivese pasado
entre nós. Noutros soños ela me pide que volva, que non pode seguir vivindo
sabendo que me fixo tanto dano, que necesita pedirme perdón, necesita
apertarme, necesita mirarme aos ollos. E esperto deses soños sentindo que hai
algo que treme por dentro de min, sentindo que se esnaquiza a miña alma.
Non fun quen de intentar buscala. Eu sabía que ela segue
vivindo alí, na nosa aldea, e que, se a buscase, estaría aínda, aínda estaría
alí, seguramente disposta a falar comigo e a escoitarme; pero non fun quen de
falar con ela, non fun quen de achegarme á miña casa. Víaa dende a distancia,
dende lonxe, baixo ese ceo nubradiño. Vía o seu tellado, e non puiden ir ata
ela, despois de tantos anos estrañándoa, despois de tanto tempo botando de
menos a súa lareira, o meu cuarto, a cociña, todo, todo, botando de menos todo
o que eu tiña cando era cativa, botando de menos os seus acolledores recunchos.
E non fun quen de vencer os meus medos e achegarme ao meu fogar. E Artemisa
sabíao, pero aínda así intentou que eu fose forte, pero non o fun, non o fun, e
iso dáme tanta rabia que non mo podo perdoar.
E o peor é que non sei cando terei outra oportunidade
como esa para volver á miña aldea. O único xeito de chegar ata alí é en coche
e, a próxima vez que vaiamos, non iremos con coche (aínda que a última vez que
fomos con Casandra desprazámonos co coche do seu mozo, pero esa é outra
historia). Non poderemos chegar aínda que queira e ata outubro... se é que
volvemos... Maldita sexa, como é posíbel que sexamos tan covardes ás veces? O
peor é que me arrepentín ao instante de non ir, de non intentalo, pero non o
dixen. Se o dixese, pois poderiamos volver, pero non o dixen, e iso é o peor,
que calei sen querer calar. E entón ese arrepentimento xa saíu da miña alma
durante a semana na que estiven de baixa e choraba tamén por iso, por ser tan
covarde, e tamén porque me asombrou moitísimo descubrir que a miña aldea segue
estando como sempre, que o tempo non desfixo a súa fermosura. Chorei moitísimo
tamén porque ao vela lembrei con moita máis forza todo o que vivira alí, nesas
rúas tan antigas, neses bosques que o protexían todo, e choraba porque pensaba,
decotío, que o tempo seguira pasando sen min, pero sen deixar pegada en
ningures. O tempo pasara, pero no quedou no ar a súa sombra, non se notaba por
ningún recuncho que había case trinta anos dende que me afastasen dela.
Non sei como tería sido o reencontro coa miña nai, pero
non fun capaz de vivilo. Nin sequera son capaz de imaxinalo. Non podo, sinceramente
non podo.
E iso deixoume xa pensativa para o que quedaba de viaxe.
Non podía deixar de pensar na miña aldea, no bonita que aínda estaba, no bonito
que estaba todo. Parecía coma se ela formase parte doutro mundo, coma se non
estivese nesta realidade, coma se por ela non pasasen os días. Vela dende eses
metros que me separaban dela pois serviume para saber que aínda seguía igual de
namorada dese recuncho como o estiven sempre. Seguía sendo a mesma. O tempo non
a cambiara. E pode que a min tampouco me cambiase porque, cando estiven alí, a
poucos pasiños do meu fogar, sentinme coma se fose de novo esa rapaciña que
tanto salaiou cando a separaron da súa terra. Sentinme coma se de novo fose esa
Agnes tan inocente que non podía imaxinar a vida lonxe de Galicia. E por iso
digo que pode que o tempo tampouco me cambiase, porque aínda agora me custa
moito imaxinar a miña vida lonxe de Galicia.
Pero talvez a miña alma xa se estea conformando con isto,
con esta vida que tampouco está tan mal, malia que teña o corazón cheíño de
morriña, que iso nunca poderá cambiar; pero o que me acouga é que estou con
Artemisa. Eu sen ela non podería vivir nunca. Ela é todo para min, sen ela a
vida non tería sentido, e ela o sabe. Hoxe pola mañá estivemos falando, cando
espertamos, tan cediño. Estabamos tan ben, tan agarimosamente apertadiñas que
quería que ese momento non se fose nunca. Díxome que moitas veces tiña medo de
perderme, que non quería que me pasase nada, e entón eu díxenlle que nunca me
perdería se seguía comigo, se non me deixaba. Ela díxome que, se a ela lle
pasase algo, eu volvería a Galicia e que podería comezar alí unha nova vida.
Díxenlle, case sen pensar, que si, evidentemente que volvería á miña terra
porque entón aquí, se ela non está comigo, non me queda nada, pero que a miña
vida estaría baleira, non sería o mesmo, que lle dedicaría todo o que faría na
miña vida, pero que non podería vivir ben sen ela, non estaría completa. E non
puiden evitar botarme a chorar, porque tamén lle dixen que eu sen ela xa non
tería nada, que a miña vida acabaríase se ela desaparecía. Díxenlle que eu xa
estou cansa de loitar, que xa non teño folgos para superar nada máis grave que
me poida ocorrer; que, se ela me deixase ou desaparecese da miña vida, eu
deixaríame vencer xa pola tristura porque sei que non tería forzas para seguir
pelexando pola miña vida, porque sei que xa non tería forzas para levantarme outra
vez. Seino, seino moi ben, sei que, se Artemisa me deixase, todo acabaría xa,
xa non atoparía as forzas que preciso para avanzar pola miña vida porque xa
loitei moitísimo ao longo da miña existencia e creo que xa non podo máis. Entón
ela díxome que non quería que dixese iso, que pode que lle pasase algo algunha
vez, que se enfermase ou que a atropelase un coche e eu interrompina porque non
podía seguir escoitando esas cousas. Non podía aturar o que estaba dicindo, o
que as súas palabras creaban na miña mente. É certo que necesito volver canto
antes a Galicia, que non aturo a distancia que me separa da miña terra, pero,
se eu puidese vivir sen Artemisa, xa tería volto hai moitísimo tempo, xa non
estaría aquí, estaría na miña terra lonxe de todo isto sen importarme nada
máis. Moitas veces pensei en facelo, pero non podo e xamais poderei porque
Artemisa é a luz da miña vida. Ela xa sabe o mal que estiven sen ela cando se
foi, cando vivía tan lonxe. Eu case morro sen ela. Non teño alento se ela me
falla, e ben o sabe; pero eu entendo que teña medo a perderme, xa non tanto
porque poida volver a Galicia sen dicirllo a ninguén, senón porque non podo
deixar de estar doente, porque hai veces que non podo controlar o que sinto e o
que penso, e esas veces son moi perigosas porque é certo que me podo ir, xa non
a Galicia, senón da mesma vida, a un lugar do que xa non hai regreso, e iso...
iso tamén me dá moitísimo medo a min. Dáme moito medo que a miña mente poida
descontrolarse xa para sempre e que nin sequera Galicia ou Artemisa poidan
facer que volva á realidade, a esta realidade que en verdade é un agasallo da
vida, é unha caixiña chea de bendicións.
Eu só lle pido a artemisa que nunca dubide de que a amo,
ámoa con toda a miña alma, e que sen ela eu non podo ir a ningures, porque a
nosa vida é nosa, soamente nosa, porque a maior parte da miña vida está nas
súas mans, nos seus ollos, na súa voz e no seu corpo, está nela toda, e non
podo dividir así o que temos, o que somos nós xuntas. Quebrar iso sería como
romper o mesmo paso do tempo.
E xa vou deixar de escribir porque estou divagando moito,
estou pulando dun tema a outro sen estar realmente centradiña.
Nota de la traductora:
De nuevo, recibí el texto íntegro en gallego. En la traducción que
realicé, intenté ser totalmente fiel a lo que la autora escribió, traté de
respetar casi todos los diminutivos que ella utilizó para que, al menos, la
traducción al castellano siguiese teniendo su esencia. No obstante, hay
palabras gallegas que no tienen traducción al español y hay expresiones y
palabras que preferí dejar en gallego porque me parecen únicas, así como “lusco
e fusco”, que significa entre dos luces, ese momento en el que el cielo está a
punto de quedarse sin luz, pero todavía brilla con intensidad el atardecer en
un rincón del cielo.
TRADUCCIÓN:
Domingo, 10
de junio de 2018:
Quería escribir sobre todo para decir que me siento mucho mejor que la
última vez que escribí. Escribí estando totalmente hundida en una tristeza
contra la que no podía luchar; una tristeza que se apoderó de todo lo que yo
soy y que no me dejaba pensar ni sentir con claridad. Estaba muy triste, tanto
que ni tan siquiera me hacía sentir bien recordar todo lo que viví con Artemisa
en nuestro último viaje a Galicia. Estaba tan mal que, aunque dijese que podía
sonreír recordando ese viaje, no me consolaba nada, absolutamente nada, y tenía
la mente llena de pensamientos que me asustaban mucho, ya que eran también muy
peligrosos. Pensar en la muerte como en la única solución a mi tristeza es una
señal muy evidente de que no estoy bien, de que me faltan muchas cosas, de que
estoy cayendo en la oscuridad de mi enfermedad. No puedo negar que no estoy
bien, que, aunque pueda vivir tranquilamente y hacer una vida más o menos
normal, yo no estoy bien, estoy siempre dependiendo de mi mente, la que tiene
demasiadas heridas, y de lo que quiera hacer conmigo precisamente esa
enfermedad que vive en mí y de la que nunca me podré deshacer. Se supone que ya
tendría que estar acostumbrada a los cambios de ánimo que sufro a lo largo del
año, pero es muy difícil habituarse a una inestabilidad así. También reconozco
que muchas veces me refugio en la morriña que siempre sentí y que siento por mi
tierra para encontrar una explicación a mi malestar. Sí es cierto que vivir tan
lejos de mi tierra me destroza el alma, pero también es verdad que puede que,
en otros momentos de mi vida, además de seguir sintiendo esa morriña, tenga
otros sentimientos en mí que también me hacen mucho daño, o también puede que
esté más agobiada por el trabajo o quizás sea tener que desplazarme por una
ciudad tan llena de estímulos lo que me tenga así, tan mal.
Soy tan complicada de entender que, muchas veces, ni yo misma me
entiendo. Me cuesta, muchas veces, encontrar la explicación de mi malestar y
también me ocurre que pienso que ya hallé la razón que me tiene tan triste y
desanimada y después resulta que, a los pocos minutos, siento que hay algo que
me apena mucho más que lo que pensaba antes. Por eso es tan difícil saber lo
que me pasa en todo momento y hay veces en las que directamente no me pregunto
nada y sólo siento y siento, lloro si tengo que llorar, me encierro en mi soledad
si no quiero estar con nadie, me dedico a leer y a escribir y ya está, dejo que
pase el tiempo y que nada siga hiriéndome. Y después esos momentos pasan, se
van esos días que ya no tienen más modo de existir y queda todo en silencio por
dentro de mí. Sigo queriendo estar en la soledad, pero siento que hay algo que
crece por dentro de mí y que hay una pequeña luz que me llama. Y eso fue
precisamente lo que sentí esta semana. Además, comencé a escribir unos cuantos
poemas y cuentos que llevaban mucho tiempo por dentro de mí y hay tardes en las
que sólo hice eso, dejarme llevar por mi inspiración, que en realidad nace de
lo que ya sé, de todos esos cantos que yo ya conozco desde hace tanto tiempo,
de todas esas historias que me contaron cuando era pequeña, de todos esos
poemas que yo escuchaba cantados cuando era tiempo de siega, de recoger millo y
también de vendimia, cuando nos reuníamos todos en el campo para trabajar y yo,
aunque fuese tan niña, pues ayudaba como podía, disfrutaba de esos momentos en
los que no era nadie extraño, sino una más de nuestra gran familia, porque sé
que todos éramos una gran familia. Puede que los recuerdos que liberé en todo
lo que escribí diesen una visión de una infancia totalmente terrible en la que
nunca me sentí nadie ni querida, pero no es así. He de confesar que, cuando
escribí mis supuestas memorias, yo estaba muy, muy dolida y nostálgica, ni
siquiera había salido de la última crisis que tuve, aún estaba encerrada en esa
tristeza tan inmensa en la que Artemisa me encontró y todos mis recuerdos me
hacían muchísimo daño, aunque fuesen bonitos y suaves. Me hacía muchísimo daño
recordar mi niñez porque echaba tanto en falta esos años que me resultaba
insoportable rememorar todo lo que había vivido en ese tiempo, pero no es verdad.
Mi infancia no fue tan terrible como parece. Sí es cierto que me rechazaban un
poquito algunas vecinas de la aldea, quizá las más viejas, sabias y
experimentadas, las vecinas que veían la persona en la que me convertiría, la
persona que acabé siendo, pese a todas las dificultades que tuve que superar,
pero no por ellas mi infancia fue ya terrible porque puedo asegurar, ahora que
ya pasaron los años, que hubo más momentos hermosos que punzantes. También es
cierto que mi madre perdió la paciencia conmigo porque yo, tengo que
reconocerlo, no era alguien normal, era muy extraña, tenía sentimientos que
ninguna persona adulta sentiría, estaba llena de sueños que a cualquiera
costaría comprender. Y no por eso ya significa que fuesen malas personas. No lo
eran. Y quizá ahora lo vea todo diferente porque pasó el tiempo y porque quedó
en mí el cariño que siento por todo lo que viví en mi tierra, pero es que soy
consciente de que, en aquellos tiempos en los que yo vivía esas experiencias,
no tenía la sabiduría que ahora tengo, no había vivido aún ni la mitad de cosas
que me harían crecer ni comprender que las personas todas estamos llenas de
miedo, que hay corazones que tienen demasiadas tristezas en su interior, que
hay almas que ya están heridas por otros hechos y que encuentran en uno
concreto el sentido de sus miedos. Yo recuerdo perfectamente cómo me miraban
todos los vecinos de la aldea y puedo decir que casi nadie me miraba con rencor
ni miedo, al contrario, esas miradas eran de curiosidad; pero yo no sé por qué
me sentía tan rechazada. Ellos no lo hacían. Todos éramos luchadores, todos nos
teníamos que levantar con la primera luz del día, con el primer canto del
gallo, con el gorjeo de los pájaros, con el sonido del agua del río Miño, tan
silencioso pese a todo. Y no pasaba nada porque era nuestra vida, porque nos
gustaba despertar cuando el cielo estaba enchidiño de estrellas porque era
hermoso ver nacer el día cuando en nuestros ojos ya no quedaba ni la menor
huella de sueño, porque era delicioso aspirar el olor de los campos, el aroma
del orballo que había humedecido la hierba, las hojas de los árboles, porque la
mañana estaba vestida de frialdad y podíamos caminar entre los árboles
sintiendo cómo el amanecer caía sobre nosotros. Y trabajábamos la tierra porque
era nuestra vida, porque de ella vivíamos y porque ella era nuestra mejor
amiga. Vivíamos con el cambio del tiempo, con el mudar de las estaciones,
sintiendo en nuestra sangre la influencia de la lluvia, del viento, de la
nieve, y vivíamos sumergidos en ese cambio imparable e infinito en el que la
tierra moraba también, y a mí me parecía inexplicable que hubiese entre la
tierra y yo un vínculo tan fuerte, que pudiese sentir en mi alma sus emociones,
porque yo sabía que en mi alma no respiraban solamente mis emociones.
Y ese amor a la soledad no era normal para nadie, aunque casi todos
los gallegos somos personas más bien solitarias, pero no era muy comprensible
que una niña tan pequeña pudiese caminar durante horas, soliña, hasta Ourense,
que quedaba a casi cinco horas de nuestra aldea, caminando, claro, y que
después pudiese volver como si hubiese estado en el Paraíso, en el mismo
Paraíso, y que todavía tuviese fuerzas para permanecer caminando por las sendas
del bosque hasta que caía la noche, y eso los días que no había escuela. Y
además yo era una niña tan silenciosa... No hablaba casi con nadie, aunque, en
todas las pandeiradas, en todas las ocasiones en las que cantábamos todos, era
la que más alzaba su voz, la que más cantaba entre todos, la que recordaba
absolutamente todas las canciones que se cantaban en nuestra tierra, todas,
aunque solamente las hubiese escuchado una vez, y podía recordar todo lo que me
contaban y, encima, tenía la capacidad de crear más canciones nuevas, en esos
momentos en los que creábamos una ronda de canciones, de alalás, de muiñeiras
que cantábamos con toda nuestra alma, disfrutando de la felicidad que da
saberte parte de un momento único y que quieres alargar hasta el fin de tus
días. Y esos momentos son inolvidables para mí, siempre lo serán, pese a que
después mi madre, cuando yo tenía ya los trece años, se percatase de que yo no
estaba del todo centrada, de que, si seguía viviendo allí, en mi tierra, podía
enloquecer de amor, porque yo estaba realmente enamorada de mi tierra y todavía
lo sigo estando, porque mi madre era también algo meiguiña y sabía que lo que
yo sentía y aún siento por mi tierra no es un sentimiento de este mundo, sino
de otro al que nunca conseguiremos llegar, un mundo que tal vez no exista en
esta dimensión ni en la dimensión de la imaginación de cada persona.
Ahora es cuando puedo hablar de todo esto, ahora es cuando tengo la
valentía de reconocer el significado de las cosas, lo que verdaderamente
ocurrió en ese tiempo en el que pensaba que yo era el único problema, en el que
pensaba que todos los que me conocían querían deshacerse de mí porque yo era un
ser peligroso. No era verdad. No lo era y nunca lo podrá ser, porque lo que
todos sabían era que yo acabaría estando así, para siempre enferma, y que yo
tenía algo en mi alma que no me vinculaba solamente a mi tierra porque la
amase, sino por algo más que puede que ni tan siquiera yo descubra nunca.
Pero, de verdad, sé que tiene demasiado sentido que pueda recordar con
tanta nitidez lo que viví en mi niñez. Y ahora, cuando ya pasaron tantos años,
puedo reconocer que no cambiaría mi infancia por ninguna otra. Fui una niña
feliz en mi mundo, en el mundo que creábamos Galicia y yo, un mundo en el que
mi abuelita vivió durante un tiempo y del que después, aparentemente, tuvo que
marcharse, pero yo sé que ella nunca se fue, que todavía estaba conmigo cuando
yo no la podía abrazar contra mí ni tampoco protegerme en sus brazos, pero yo
siempre la sentí conmigo, caminando, a mi lado, cuando la tarde moría en los
brazos de la noche, entre “lusco e fusco” encontraba su voz, su mano cariñosa,
y estaba en el viento, en el hablar del agua, en la mirada de la niebla, estaba
allí murmurando quedo mi nombre, protegiéndome en el silencio de la naturaleza,
en las piedras que creaban las calles estrechas e inclinadas de nuestra aldea.
Y ahora, treinta años después, sigo viviendo en mi mundo, en el que
hay más personas que también respiran conmigo; pero soy yo la que construyó un
mundo en el que sólo se habla mi lengua, en el que la música que se oye es la
que nace y nació de mi tierra, un mundo en gallego y para Galicia y yo, un
mundo que es sólo mío y que únicamente nos pertenece a nosotras, a mi tierra y
a mí. Puede que permita que de vez en cuando deje que alguien entre en este
mundo, pero nada cambia, no mudan sus colores ni sus olores, es un mundo que
solamente puede desaparecer si yo muero. Y ese mundo se hace una realidad
cuando vuelvo a Galicia, cuando estoy allí, cuando ya no tengo que esforzarme
por hablar otra lengua con la mayoría de personas con las que hablo en mi día a
día, cuando ya puedo hablar sin sentir que mi acento es tan distinto; aunque,
hoy en día, en estos tiempos, ya da igual como hables. Hay tanta variedad de
hablas en esta ciudad, en esta tierra, que ya no importa de dónde vengas, sino
dónde estás, y por eso siento que mis orígenes se desvanecen poco a poco
porque, aquí, tengo que olvidarme de que soy gallega para formar parte de la
sociedad, tengo que olvidar en la mayor parte del día que nací en Ourense
porque a la mayoría de la gente no le importa que hables así. Sólo te miran con
extrañeza durante unos minutos, pero después, como todo el mundo va a la suya,
ya no importa. No echo de menos que siempre, continuamente, estén preguntándome
de dónde soy, ya que hablar de mí misma es algo que me cuesta mucho, pero sí es
cierto que hay muchas fronteras en estos momentos que ya no dependen tanto de
las personas, sino de la situación social que esta tierra está viviendo, pero
de ese tema no me apetece hablar en absoluto.
No sé por qué divago tanto si lo que quiero decir es muy sencillo:
llegué a la conclusión de que ya no importa dónde esté, es decir, si tengo que
estar aquí durante un tiempo lejos de Galicia, no durante mi vida entera, sino
durante una etapa de mi vida, pues lo que puedo hacer es refugiarme en mi mundo
infinito e imperecedero, que siempre existirá porque yo respiro y sigo
viviendo. Quiero decir que, aunque a mi alrededor no se hable gallego, por
dentro de mí y conmigo misma siempre se hablará esa lengua, solamente sonará
esa lengua, porque no me cuesta nada traducir instantáneamente lo que la gente
me dice, y es algo que hago sin percatarme, algo involuntario. Y también pienso
que, a pesar de que a mi alrededor no me den las noticias en gallego y no pueda
encontrar mi lengua, yo tengo la capacidad de ver y de escuchar en gallego
siempre, porque lo tengo muy dentro de mí, porque es la lengua en la que se
expresa mi sangre, porque mi alma solamente está hecha de sus palabras, de sus
sonidos, y eso nunca podrá cambiar, nunca, por muchos años que pase lejos de mi
verdadera tierra, por mucho tiempo que pase entre ella y yo, aunque pueda ir
volviendo de vez en cuando para mezclarme con su esencia, porque no hay nada
que nos divida de verdad, definitivamente, por muy mal que yo esté, por muy
entristecida que me sienta, por mucho que la eche de menos. Ella y yo formamos
parte de un mismo mundo que nadie podrá quebrar jamás, jamás.
Y tengo que reconocer que, si viviese en Galicia, quizá tampoco
acabaría esta lejanía que me obligan a mantener con mi tierra, es decir, allí
en Galicia la mayoría de mis problemas desaparecería, pero también es cierto
que, en Galicia, muchos gallegos que tenemos el gallego como nuestra lengua (en
principio, única lengua) pues nos sentimos un poquito desplazados, ya que en la
mayoría de medios de comunicación se habla en castellano, ya que ni siquiera la
prensa que se edita en Galicia está escrita en gallego y, aunque haya gente que
se preocupa por el futuro de nuestra lengua, en verdad no se lucha lo
suficiente por ella, y ésa es una realidad muy triste que yo intento olvidar,
pero está allí. Por eso también sé que, si queremos que nuestro mundo sea
Galicia, sea en gallego, esté solamente en esta lengua, tenemos que ser nosotros
mismos quienes construyamos esa realidad en gallego que nadie podrá
resquebrajar jamás.
Cada uno tiene su locura, todos estamos locos, en una parte de nuestra
mente vive esa voz nuestra que quebranta las reglas de nuestra vida cotidiana,
que no escucha las normas, esa voz a la que no le importa que no seamos las
personas que los demás esperan que seamos. Pues ésa es la voz a la que tenemos
que obedecer, ésa es la voz que nos dice la verdad sobre nosotros y sobre
nuestro mundo. Por suerte o por desgracia, ahora no sé decirlo, esa voz grita
demasiado por dentro de mí, no calla nunca, y continuamente está recordándome
lo que soy y lo que jamás dejaré de ser, por muy lejos que esté de la que fue
mi cuna.
Y, como dije al principio, quería escribir para decir que me siento
muchísimo mejor e incluso esperanzada, muy esperanzada, aunque no sé por qué me
siento así, realmente; pero sé que también, aunque me duela reconocerlo, este
estado de ánimo, este aliento que siento que no sé de dónde viene, es un
síntoma más de mi enfermedad. No es normal ni comprensible que una semana
estuviese casi muriendo de pena y de morriña y que a la semana siguiente me
sienta así, tan alentada, tan diferente, que me sienta capaz de reconocer que
ayer fue un día hermosísimo en el que nos lo pasamos genial en Barcelona.
Estuvimos Casandra, Artemisa y yo comiendo por allí y después dando un paseo
por el puerto y he de reconocer que me sentía muy cómoda con ellas y además
hacía un día nubladito y no hacía tanto calor como pensábamos que haría.
Estuvimos sentadas también delante del puerto, en el puente de madera tan
grande que hay, y yo perdía los ojos por las oliñas que el agua creaba, que
eran muy pequeñas y casi imperceptibles, y me acordaba de Vigo, de lo bonito
que fue caminar por su paseo marítimo y ver su puerto, también en un día
nubladiño. Y también estuvimos hablando de Ourense las tres y le enseñamos las
fotos a Casandra de nuestro último viaje, que, claro, ella no vino porque
fuimos sólo Artemisa y yo, y dijo que nos hizo un tiempo muy hermoso. Lo que
noté en ese momento es que no sentía morriña recordando esos días, al
contrario, me hacía sonreír ver Ourense en las fotos y también rememorar esos
momentos. También he de decir que dentro de dos meses volveremos a Galicia
Artemisa y yo y puede que también venga Casandra, pero no es seguro. Artemisa y
yo vamos segurísimo, que ya tenemos los billetes de avión y todo y todavía nos
queda organizar el viaje, pero lo más seguro ya lo tenemos, que son los
billetes. No sé si saber que volveremos también me ayuda a sentirme mejor, pero
aún quedan dos meses para que llegue ese momento, así que no creo que solamente
sea eso. Sé que es algo que no puedo explicar porque pertenece a mi mente, nada
más. Así como vivo momentos en los que me siento morir, hay otros en los que la
vida me parece hermosa y llena de luz y bendiciones. Y ahora me encuentro en
uno de esos momentos, pero no sé cuánto tiempo va a durar.
Pese a que me guste estar así, porque supongo que a nadie le disgusta
tener buen humor y sentirse feliz, he de reconocer que también me da miedo
sentirme de este modo porque sé que es la otra cara de mi enfermedad y por eso
no sé si me gusta de verdad estar así porque sé que no es natural, que dentro
de mí hay cosas que yo no puedo controlar. Muchas veces me pregunté si en
Galicia también me pasaría esto, si tendría también allí (si viviese allí,
claro) estos desajustes tan extraños, si, por fin, al vivir allí para siempre,
desaparecería la sombra que continuamente siento que me persigue, siento que me
cubre una sombra espesa allí donde voy, sobre todo cuando me siento morir,
cuando no tengo ni fuerzas para sonreír ni mirar a mi alrededor. Y ahora, si
escucho música de mi tierra, como estoy haciendo ahora, siento muchísimo ánimo,
muchas ganas de bailar, de reír, de sonreír, de coger a Artemisa de las manos y
danzar con ella, que ya lo hicimos muchas veces, que, aunque ella no sepa
bailar la música de mi tierra, cuando yo voy a ella y la invito a bailar, ella
se deja llevar por mis pasos y por los movimientos de mi cuerpo y durante esos
momentos somos tan felices y reímos tan alegres que parece que no exista ningún
problema. Y ella también ríe porque, según ella dice, cuando bailamos así todo
lo que nos preocupa se desvanece y sólo le basta con mirarme a los ojos y ver
cómo brilla mi mirada, y yo estaría bailando así con ella durante horas porque
es que a mí no me cuesta nada, pero nada, bailar en cuanto escucho los ritmos
de mi tierra, cuando escucho el sonido de la gaita y el ritmo del tambor, las
letras que tanto canté yo cuando era pequeña, esas canciones que tienen tanto
tiempo ya, que en cada rincón de Galicia se cantan diferente, no me cuesta nada
porque es algo que está dentro de mí, como si perteneciese a mi sangre, y me
sale de dentro bailar como si fuese ayer cuando lo hice por última vez entre
los robles que llenaban mi aldea, junto a mis vecinos, junto a la gente que era
parte de mi día a día, bajo la anochecida, en esas horas que tan cerca de la
noche estaban, cuando ya moría el día en los brazos de las estrellas. Sé que ya
bebí para siempre esos ritmos de mi tierra, esas canciones que nunca podré
olvidar, que desde niña aprendí a cantar los alalás de mi hogar y todas las
canciones que nosotros creábamos para callar el silencio, para reír, para que
los trabajos del campo fluyesen al son de la música. Y lo más curioso es que no
olvidé ni uno solo de los pasos que aprendí y, aunque escuche una canción por
primera vez, es como si siempre hubiese formado parte de mi vida.
Y realmente no sé por qué acabé hablando de esto; pero me gusta
muchísimo recordar esos momentos, saber que aún tengo tan dentro de mí todo lo
que Galicia me entregó cuando nací. Me gusta saber que la llevo en la sangre,
que estoy hecha de su materia. Me gusta saber que me dio ella mi primer
aliento, que lo primero que conocí fueron sus árboles y las calles de mi aldea,
tan antigua y olvidada del resto del mundo, tan aislada, tan única; una aldea
en las montañas de Ourense que existió desde siempre, llena de rincones mágicos
que nadie se atrevió jamás a tocar ni a convertir en olvido; una aldea lejos de
todo y a la vez tan cerca de la tierra, de los primeros suspiros de la tierra.
Y jamás podré dejar de sentirme orgullosa de haber nacido allí, de que mi vida
comenzase en ese rincón del mundo que todavía sigue teniendo su magia.
Y ahora voy a contar una cosa de la que no pude hablar hasta ahora y
también le pedí a Artemisa que no lo escribiese en su diario. En el viaje que
hicimos con Casandra en abril, pasamos por mi aldea, cerquiña, muy cerquiña, y
yo la vi desde la lejanía porque no me atrevía a acercarme. No me atrevía
porque, aunque hasta entonces tuviese decidido que la visitaría, me entró mucho
miedo y al final ni tan siquiera fui capaz de acercarme a la primera calle que se
introduce en el bosque, esa calle que yo recorría sin tener miedo, con el
aliento de llegar al bosque, entre los robles y los castaños. Me quedé
asombrada al percatarme de que todo estaba igual, de que parecía como si el
tiempo no hubiese pasado por allí, como si de nuevo estuviese en esa mañana en
la que huí de mi casa para intentar evitar que me alejasen de mi tierra, de mi
hogar, y durante unos largos minutos no fui capaz de hablar ni de pensar en
nada. Sólo miraba desde la distancia las casas de mi aldea, sus calles
estrechas y de piedra, miraba cómo el cielo caía sobre ellas, sobre los
tejados, sobre todo, cayendo despacio como siempre, como si no pasase el
tiempo. Y sentí mucha emoción al saber que todo seguía como siempre, al pensar
que estaba muy cerquiña del último momento de mi inocencia.
Era en lo más recóndito de Ourense, en lo más profundo de las
montañas, era allí donde había comenzado mi vida y donde murió mi niñez. Estaba
delante de esos caminos que yo tanto había recorrido, delante de mi hogar, y me
sentí tan extraña y a la vez tan emocionada... Ni siquiera pude ponerme a
llorar, no pude, porque estaba paralizada, detenida en el tiempo, como mi
aldea.
Artemisa me preguntó si era capaz de buscar mi casa. Me dijo que ella
quería verla, quería saber dónde comenzó mi vida, pero yo solamente pude
negarle con la cabeza. Le dije que no, débilmente, casi sin aliento, y la cogí
de la mano y con los ojos le pedí que nos fuésemos, que no podía, no podía
caminar hasta allí, no podía. No sé por qué, pero no pude. No pude buscar mi
casa, no pude llegar hasta ella. No podía ni física ni anímicamente. Era como
si mi cuerpo se hubiese convertido en piedra, como si yo ya no fuese dueña de
mis movimientos ni de mi voluntad. Artemisa entendió enseguida las silentes
palabras que salían de mis ojos y volvimos junto a Casandra y su novio, quienes
nos aguardaban con el coche detenido en esa carretera que yo tanto atravesé
para ir hasta Ourense. Volvimos y yo permanecí callada durante todo el viaje,
hasta que llegamos a Allariz, pensando en lo cobarde que era, llorando por
dentro de mí, lamentándome en silencio de ser tan tonta, preguntándome por qué
no había sido capaz de acercarme a mi casa e intentar hablar con mi madre, algo
que quiero hacer desde hace muchísimo tiempo porque siento que no le guardo
rencor por nada y porque quiero hablar con ella, saber si todavía siente del
mismo modo. Yo sé que no. De este tema no soy capaz de hablar, pero es cierto
que la echo de menos y que soñé muchas veces con ella. En esos sueños, hablamos
como si nada hubiese pasado entre nosotras. En otros sueños ella me pide que
vuelva, que no puede seguir viviendo sabiendo que me hizo tanto daño, que
necesita pedirme perdón, necesita abrazarme, necesita mirarme a los ojos. Y
despierto de esos sueños sintiendo que hay algo que tiembla por dentro de mí,
sintiendo que se me parte el alma.
No fui capaz de intentar buscarla. Yo sabía que ella sigue viviendo
allí, en nuestra aldea, y que, si la buscase, estaría aún, aún estaría allí,
seguramente dispuesta a hablar conmigo y a escucharme; pero no fui capaz de
hablar con ella, no fui capaz de aproximarme a mi casa. La veía desde la
distancia, desde lejos, bajo ese cielo nubladiño. Veía su tejado, y no pude ir
hasta ella, después de tantos años extrañándola, después de tanto tiempo
echando de menos su lumbre, mi cuarto, la cocina, todo, todo, echando de menos
todo lo que yo tenía cuando era niña, echando de menos sus acogedores rincones.
Y no fui capaz de vencer mis miedos y acercarme a mi hogar. Y Artemisa lo
sabía, pero, aún así, intentó que yo fuese fuerte, pero no lo fui, no lo fui, y
eso me da tanta rabia que no me lo puedo perdonar.
Y lo peor es que no sé cuándo tendré otra oportunidad como esa para
volver a mi aldea. El único modo de llegar hasta allí es en coche y, la próxima
vez que vayamos, no iremos con coche (aunque la última vez que fuimos con
Casandra nos desplazamos con el coche de su novio, pero ésa es otra historia).
No podremos llegar aunque quiera y hasta octubre... si es que volvemos...
Maldita sea, ¿cómo es posible que seamos tan cobardes a veces? Lo peor es que
me arrepentí al instante de no ir, de no intentarlo, pero no lo dije. Si lo
hubiese dicho, pues habríamos podido volver, pero no lo dije, y eso es lo peor,
que callé sin querer callar. Y entonces ese arrepentimiento ya salió de mi alma
durante la semana en la que estuve de baja y lloraba también por eso, por ser
tan cobarde, y también porque me asombró muchísimo descubrir que mi aldea sigue
estando como siempre, que el tiempo no deshizo su hermosura. Lloré muchísimo
también porque al verla recordé con mucha más fuerza todo lo que había vivido
allí, en esas calles tan antiguas, en esos bosques que lo protegían todo, y
lloraba porque pensaba, continuamente, que el tiempo había seguido pasando sin
mí, pero sin dejar huella en ninguna parte. El tiempo había pasado, pero no
quedó en el aire su sombra, no se notaba por ningún rincón que hacía casi
treinta años desde que me alejaron de ella.
No sé cómo habría sido el reencuentro con mi madre, pero no fui capaz
de vivirlo. Ni siquiera soy capaz de imaginarlo. No puedo, sinceramente no
puedo.
Y eso me dejó ya pensativa para lo que quedaba de viaje. No podía
dejar de pensar en mi aldea, en lo bonita que todavía estaba, en lo bonito que
estaba todo. Parecía como si ella formase parte de otro mundo, como si no
estuviese en esta realidad, como si por ella no pasasen los días. Verla desde
esos metros que me separaban de ella pues me sirvió para saber que todavía
seguía igual de enamorada de ese rincón como lo estuve siempre. Seguía siendo
la misma. El tiempo no la había cambiado. Y puede que a mí tampoco me cambiase
porque, cuando estuve allí, a pocos pasiños de mi hogar, me sentí como si fuese
de nuevo esa niña que tanto sollozó cuando la separaron de su tierra. Me sentí
como si de nuevo fuese esa Agnes tan inocente que no podía imaginarse la vida
lejos de Galicia. Y por eso digo que puede que el tiempo tampoco me cambiase,
porque aún ahora me cuesta mucho imaginar mi vida lejos de Galicia.
Pero tal vez mi alma ya esté conformándose con esto, con esta vida que
tampoco está tan mal, pese a que tenga el corazón llenito de morriña, que eso
nunca podrá cambiar. Lo que me sosiega es que estoy con Artemisa. Yo sin ella
no podría vivir nunca. Ella es todo para mí, sin ella la vida no tendría
sentido, y ella lo sabe. Hoy por la mañana estuvimos hablando, cuando nos
despertamos, tan prontiño. Estábamos tan bien, tan cariñosamente abrazadiñas
que quería que ese momento no se fuese nunca. Me dijo que muchas veces tenía
miedo a perderme, que no quería que me pasase nada, y entonces yo le dije que
nunca me perdería si seguía conmigo, si no me dejaba. Ella dijo que, si a ella
le pasase algo, yo volvería a Galicia y que podría comenzar allí una nueva
vida. Le dije, casi sin pensar, que sí, evidentemente que volvería a mi tierra
porque entonces aquí, si ella no está conmigo, no me queda nada, pero que mi
vida estaría vacía, no sería lo mismo, que le dedicaría todo lo que haría en mi
vida, pero que no podría vivir sin ella, no estaría completa. Y no pude evitar
echarme a llorar, porque también le dije que yo sin ella ya no tendría nada,
que mi vida se acabaría si ella desaparecía. Le dije que yo ya estoy cansada de
luchar, que ya no tengo aliento para superar nada más grave que me pueda
ocurrir; que, si ella me dejase o desapareciese de mi vida, yo me dejaría
vencer ya por la tristeza porque sé que no tendría fuerzas para seguir peleando
por mi vida, porque sé que ya no tendría fuerzas para levantarme otra vez. Lo sé,
lo sé muy bien, sé que, si Artemisa me dejase, todo acabaría ya, ya no
encontraría las fuerzas que preciso para avanzar por mi vida porque ya luché
muchísimo a lo largo de mi existencia y creo que ya no puedo más. Entonces ella
me dijo que no quería que dijese eso, que puede que le pasase algo alguna vez,
que se enfermase o que la atropellase un coche y yo la interrumpí porque no
podía seguir escuchando esas cosas. No podía soportar lo que estaba diciendo,
lo que sus palabras creaban en mi mente. Es cierto que necesito volver cuanto
antes a Galicia, que no soporto la distancia que me separa de mi tierra, pero,
si yo pudiese vivir sin Artemisa, ya habría vuelto hace muchísimo tiempo, ya no
estaría aquí, estaría en mi tierra lejos de todo esto sin importarme nada más.
Muchas veces pensé en hacerlo, pero no puedo y jamás podré porque Artemisa es
la luz de mi vida. Ella ya sabe lo mal que estuve sin ella cuando se fue,
cuando vivía tan lejos. Yo casi muero sin ella. No tengo aliento si ella me
falta, y bien lo sabe; pero yo entiendo que tenga miedo a perderme, ya no tanto
porque pueda volver a Galicia sin decírselo a nadie, sino porque no puedo dejar
de estar enferma, porque hay veces que no puedo controlar lo que siento y lo
que pienso, y esas veces son muy peligrosas porque es cierto que me puedo ir,
ya no a Galicia, sino de la misma vida, a un lugar del que ya no hay regreso, y
eso... eso también me da muchísimo miedo a mí. Me da mucho miedo que mi mente
pueda descontrolarse ya para siempre y que ni siquiera Galicia o Artemisa
puedan hacer que vuelva a la realidad, a esta realidad que en verdad es un
regalo de la vida, es una cajiña llena de bendiciones.
Yo sólo le pido a Artemisa que nunca dude de que la amo, la amo con
toda mi alma, y que sin ella yo no puedo ir a ninguna parte, porque nuestra
vida es nuestra, solamente nuestra, porque la mayor parte de mi vida está en
sus manos, en sus ojos, en su voz y en su cuerpo, está en ella toda, y no puedo
dividir así lo que tenemos, lo que somos nosotras juntas. Quebrar eso sería
como romper el mismo paso del tiempo.
Y ya voy a dejar de escribir porque estoy divagando mucho, estoy
saltando de un tema a otro sin estar realmente centradiña.
Eres una cajiña de sorpresas, Ntoch. Una entrada en la que como ella misma reconoce, son divagaciones, confesiones íntimas y miedos a los que se enfrenta (o no).
ResponderEliminarEs interesante que ella sea consciente de que no es lógica su excesiva tristeza, es una pena pasarse la vida llorando o lamentándose por lo que no tenemos, en vez de agarrar fuerte lo que tenemos alrededor y nos hace felices. Ella no sabe si es normal o es por causa de su enfermedad. Yo creo que hay algo de ambas cosas. Es normal estar triste de vez en cuando, y hay personas más propensas a eso, pero por otra parte, yo creo que a ella se le acentúa más por su enfermedad. Me encanta esa frase "cada uno tiene su locura, todos estamos locos", y es verdad. Yo tengo mi propia locura, con los clicks, con la música y los discos, otros con el cine, otros siendo fan de una cantante, un grupo o enamorándose de un actor. Esa pequeña (o grande) locura nos hace yo creo que la vida más feliz. Como bien dice ella, hay que escuchar esa voz loca en nuestro interior, aunque sea de vez en cuando. Está claro que ella siempre estará de altibajos, pero bueno, yo creo que a todos nos ocurre, aunque a ella le duren más las etapas más tristes.
Es bonito eso que dice, que ella vive el gallego en su interior, piensa en gallego, vive en su mundo gallego y se puede conformar por el momento no ir a Galicia. Sin duda eso le ayudará, es un pensamiento positivo (aunque algo triste, la verdad, lo digo porque se conforma con su mundo interior gallego y su felicidad absoluta sería vivir allí, es algo triste) que le hará más llevadera esta etapa hasta que por fin pueda regresar. Ahora es capaz de apreciar lo que la rodea, aunque puede ser efímero, sabemos que todo puede cambiar de la noche a la mañana y se puede sumir en la tristeza más profunda.
He leído las memorias de Agnes, las seguí hasta su final. Aunque entiendo que es su madre, aquí Agnes justifica su comportamiento. Que la entiende, ¿en serio? Pues yo no la entiendo. La abandonó, la metió en un lugar espantoso, sabiendo el daño que le hacía, alejándola de su tierra, de su vida. Ni una sola vez la llamó ni se preocupó, sufrió ella sola y podría haber muerto o peor, haberse vuelto loca en aquel lugar y desaparecer para siempre. Daba igual, ella estaba en su casa, en su aldea, sin mover un dedo. No, no la puedo justificar, aunque Agnes lo haga porque es su madre, que lo entiendo. Es bonito que la perdone, pero...hay cosas que no se pueden perdonar, o al menos olvidar y yo, si fuese la madre de Agnes, no la podría mirar a la cara en la vida. Lo siento, estoy muy dolido con ella. Viví mucho todo las cosas terribles que le ocurrieron a Agnes. No creo que que sea una cobarde por no ir a visitar a su madre y ver su casa. Es demasiado duro, demasiado intenso...es enfrentarte a tu pasado, a unos recuerdos bonitos pero que te han sufrir mucho. No debe sentirse así, yo creo que se debe dar tiempo y quizás algún día vuelva y sea capaz de hablar con su madre y aclarar las cosas.
Por otra parte están los vecinos. También parece justificarlos,como que cada uno tiene sus miedos. Yo no los puedo entender, en mi opinión fueron injustos con ella, tan solo era una niña inocente. Ahora puede ver las cosas con otra perspectiva, que estaba demasiado dolida cuando las escribió. Eso lo entiendo, escribió con el dolor, resentida y recordando solamente lo malo. Yo recuerdo que sufrí mucho con ella, me metí en su piel y lo pasé mal (aunque lo pasé bien, ya que me encantaba leerlas, claro está). Quizás debería hacer un nuevo repaso a su infancia, recordando esas cosas que no contó para que yo pueda tener otra percepción de lo que vivió y así, poder vivir esas experiencias bonitas que se dejó en el tintero y que sin duda, deben ser muy bonitas y mágicas.
Intensísima entrada. Me encanta que divague, eso nos hace pensar e incluso plantea algunas preguntas muy interesantes. Gracias por la traducción, que sé que ha sido un trabajo que te ha costado horrores y encima con el blog loco. ¡¡Que siga prontooooooo!!
Una entrada muy bonita... como podría calificarla mejor... ¡muy gallega! Quizá porque Agnes derrama esa nostalgia triste, en parte justificada pero en parte también incognoscible. Y me ha venido una idea muy tonta a la cabeza, que seguro que por tu cabeza no ha pasado, y es que Galicia es en realidad la madre de Agnes, y no querer verla y querer verla a toda costa es lo que en definitiva la está desgarrando; porque ha viajado a Galicia con Artemisa, ha llegado casi a su aldeíta, pero luego no ha podido entrar, no ha podido reencontrase con su pasado y yo creo que lo necesita, justamente eso es lo que la descose por dentro, no sé, pienso que si ella juntase fuerzas para hablar con su madre, con sus vecinas de la infancia incluso (que seguro que alguna quedará viva, que las gallegas viven muuuucho tiempo), pues entonces sí que cosería su vida y su pasado y por ejemplo sería capaz de salir y volver de Galicia sin sentir que se rompe por dentro. O a lo mejor es una tontería, pero es que cuanto más lo leo más me parece lógico pensar que Galicia y su madre se identifican dentro de Agnes, por más que una sea un ideal y la otra casi una cruel madrastra.
ResponderEliminarEs muy bonito, además, leerte en gallego. Estoy segurísimo de que podrías publicar algo, tal vez no esto, por cuestiones de formato, pero sé que el cuento se te da muy bien, y es que, efectivamente, eres gallega también en la pluma, con tu nostalgia y tus toques mágicos, así que ya te estás buscando certámenes en gallego.
Me gustó mucho el capítulo, posiblemente uno de los que más me puedo identificar con Agnes, ¿quién puede dudar de que todos estamos locos a nuestra manera? Y parece darse cuenta de que está mal pero está bien, no vive en Galicia pero viaja a ella y tiene a Artemisa, y entre tanto la vida sigue... Galicia... se diría que es una mujer a la que Agnes corteja, dulce pero a la vez también inconmovible... una entrada que huele a castaños, vino de Ribeiro y tarta de Santiago, que se puede leer como una anécdota de alguien que solo quiere volver a casa o como símbolo de lo más sublime: regresar a Galicia es volver a casa, al claustro materno, es renacer y por tanto también morir y reencarnarse, algo que se anhela y se teme... Galicia como madre, Galicia como mujer, el arquetipo femenino, la madre tierra y la diosa madre... y también la obsesión, la inseguridad, la insania, como diría Sinéad. Todo eso. Cada vez que escribes me haces viajar, puede que por eso me guste tanto leerte. Bueno, lo dejo aquí, una hermosa entrada, de verdad.