jueves, 14 de junio de 2018

DIARIO DE AGNES: DOMINGO, 10 DE XUÑO DE 2018

Domingo, 10 de xuño de 2018

Quería escribir sobre todo para dicir que me sinto moito mellor que a última vez que escribín. Escribín estando totalmente afundida nunha tristura contra a que non podía loitar; unha tristura que se apoderou de todo o que eu son e que non me deixaba pensar nin sentir con claridade. Estaba moi triste, tanto que nin tan sequera facíame sentir ben lembrar todo o que vivín con Artemisa na nosa última viaxe a Galicia. Estaba tan mal que, aínda que dixese que podía sorrir lembrando esa viaxe, non me consolaba nada, absolutamente nada, e tiña a mente chea de pensamentos horríbeis que me estarrecían moito, xa que eran tamén moi perigosos. Pensar na morte como na única solución á miña tristura é un sinal moi evidente de que non estou ben, de que me fallan moitas cousas, de que estou caendo na escuridade da miña doenza. Non podo negar que non estou ben, que, aínda que poida vivir tranquilamente e facer unha vida máis ou menos normal, eu non estou ben, estou sempre dependendo da miña mente, a que ten demasiadas feridas, e do que queira facer comigo precisamente esa enfermidade que vive en min e da que nunca me poderei desfacer. Suponse que xa tería que estar adoitada aos cambios de ánimo que sufro ao longo do ano, pero é moi difícil afacerse a unha inestabilidade así. Tamén recoñezo que moitas veces me refuxio na morriña que sempre sentín e que sinto pola miña terra para atopar unha explicación ao meu malestar. Si é certo que vivir tan lonxe da miña terra esnaquízame a alma, pero tamén é verdade que pode que, noutros momentos da miña vida, ademais de seguir sentindo esa morriña, teña outros sentimentos en min que tamén me fan moito dano, ou tamén pode que estea máis abafada polo traballo ou quizais sexa ter que me desprazar por unha cidade tan chea de estímulos o que me teña así, tan mal.
Son tan complicada de entender que, ás veces, nin eu mesma me comprendo. Cústame, moitas veces, atopar a explicación do meu malestar e tamén me ocorre que penso que xa achei a razón que me ten tan triste e desanimada e despois resulta que, aos poucos minutos, sinto que hai algo que me magoa moito máis que o que pensaba antes. Por iso é tan difícil saber o que me pasa en todo momento e hai veces nas que directamente non me pregunto nada e só sinto e sinto, choro se teño que chorar, encérrome na miña soidade se non quero estar con ninguén, dedícome a ler ou a escribir e xa está, deixo que pase o tempo e que nada siga feríndome. E despois eses momentos pasan, vanse eses días que xa non teñen máis xeito de existir e queda todo en silencio por dentro de min. Sigo querendo estar na señardade, pero sinto que hai algo que medra por dentro de min e que brilla unha pequena luz que me chama. E iso foi precisamente o que sentín esta semana. Ademais, comecei a escribir uns cantos poemas e contos que levaban moito tempo por dentro de min e hai tardes nas que soamente fixen iso, deixarme levar pola miña inspiración, que en realidade nace do que xa sei, de todos eses cantares que eu xa coñezo dende hai tanto tempo, de todas esas historias que me contaron cando era cativa, de todos os poemas que eu escoitaba cantados cando era tempo de seitura, de recoller o millo e tamén de vendima, cando nos reuniamos todos no campo para traballar e eu, aínda que fose tan cativiña, pois axudaba como podía, gozaba deses momentos nos que non era ninguén estraño, senón unha máis da nosa grande familia, porque sei que todos eramos unha gran familia. Pode que as lembranzas que ceibei en todo o que escribín desen a visión dunha infancia totalmente terríbel na que nunca me sentín ninguén nin querida, pero non é así. Hei de confesar que, cando escribín as miñas supostas memorias, eu estaba moi, moi doída e morriñosa, nin sequera saíra da última crise que tiven, estaba aínda encerrada nesa tristura tan inmensa na que Artemisa me atopou e todos os meus recordos facíanme moitísimo dano, aínda que fosen bonitos e suaves. Facíame moitísimo dano lembrar a miña nenez porque botaba tanto en falla eses anos que me resultaba insoportábel lembrar todo o que vivira nese tempo; pero non é verdade. A miña infancia non foi tan terríbel como parece. Si é certo que me rexeitaban un pouquiño algunhas veciñas da aldea, seica as máis vellas, sabias e experimentadas, as veciñas que vían en min a persoa na que me convertería, a persoa que acabei sendo, malia todas as dificultades que tiven que superar, pero non por elas a miña infancia foi xa terríbel porque podo asegurar, agora que xa pasaron os anos, que houbo máis momentos fermosos que punxentes. Tamén é certo que a miña nai perdeu a paciencia comigo porque eu, teño que recoñecelo, non era alguén normal, era moi estraña, tiña sentimentos que ningunha persoa xa adulta sentiría, estaba chea de soños que a calquera lle custaría comprender. E non por iso xa significa que fosen malas persoas. Non o eran. E seica agora o vexa todo diferente porque pasou o tempo e porque quedou en min o agarimo que sinto por todo o que vivín na miña terra, pero é que son consciente de que, naqueles tempos nos que eu vivía esas experiencias, non tiña a sabedoría que agora teño, non vivira aínda nin a metade de cousas que me farían medrar nin comprender que as persoas todas estamos cheas de medo, que hai corazóns que teñen demasiadas tristuras no seu interior, que hai almas que xa están feridas por outros feitos e que atopan nun concreto o senso dos seus medos. Eu lembro perfectamente como me miraban todos os veciños da aldea e podo dicir que case ninguén me miraba con rancor nin medo, ao contrario, esas miradas eran de curiosidade; pero eu non sei por que me sentía tan rexeitada. Eles non o facían. Todos eramos loitadores, todos tiñamos que nos erguer coa primeira luz do día, co primeiro canto do galo, co rechouchío dos paxaros, co son da auga do río Miño, tan silandeiro pese a todo. E non pasaba nada porque era a nosa vida, porque nos gustaba espertar cando o ceo aínda estaba cheíño de estrelas, porque era fermoso ver nacer o día cando nos nosos ollos xa non quedaba nin a menor pegada de sono, porque era delicioso cheirar o arrecendo dos campos, o aroma do orballo que humedecera a herba, as follas das árbores, porque a mañá estaba vestida de friaxe e podiamos camiñar entre as árbores sentindo como o abrente caía sobre nós. E traballabamos a terra porque era a nosa vida, porque dela viviamos e porque ela era a nosa mellor amiga. Viviamos co cambio do tempo, co mudar das estacións, sentindo no noso sangre a influencia da chuvia, do vento, da neve, e viviamos mergullados nese cambio imparábel e infindo no que a terra moraba tamén, e a min parecíame inexplicábel que houbese entre a terra e máis eu un vencello tan forte, que puidese sentir na miña alma as súas emocións, porque eu sabía que na miña alma non respiraban soamente as miñas emocións.
E ese amor á soidade non era normal para ninguén, aínda que case todos os galegos somos persoas máis ben senlleiras, pero non era moi comprensíbel que unha nena tan cativa puidese camiñar durante horas, soíña, deica Ourense, que quedaba a case cinco horas da nosa aldea, camiñando, xaora, e que despois puidese voltar coma se tivese estado no paraíso, no mesmo paraíso, e que aínda tivese folgos para permanecer camiñando entre as corredoiras do bosque ata que caía a noite, e iso os días que non había escola. E ademais eu era unha rapaciña tan silandeira... Non falaba case con ninguén, aínda que, en todas as pandeiradas, en todas as ocasións nas que cantabamos todos, era a que máis alzaba a súa voz, a que máis cantaba entre todos, a que lembraba absolutamente todas as cancións que se cantaban na nosa terra, todas, aínda que só as tivese escoitadas unha vez, e podía lembrar todo o que me contaban e, enriba, tiña a capacidade de crear máis cancións novas, neses momentos nos que creabamos unha rolda de cancións, de alalás, de muiñeiras que cantabamos con toda a nosa alma, gozando da felicidade que dá saberte parte dun momento único e que queres alongar ata a fin dos teus días. E eses momentos son inesquecíbeis para min, sempre o serán, malia que despois a miña nai, cando eu tiña xa os trece anos, decatouse de que eu non estaba do todo centrada, de que, se seguía vivindo alí, na miña terra, podía tolear de amor, porque eu estaba realmente namorada da miña terra e aínda o sigo estando, porque a miña nai era tamén algo meiguiña e sabía que o que eu sentía e aínda sinto pola miña terra non é un sentimento deste mundo, senón doutro ao que nunca conseguiremos chegar, un mundo que talvez non existe nesta dimensión nin na dimensión do maxín de cada persoa.
Agora é cando podo falar de todo isto, agora é cando teño a valentía de recoñecer o significado das cousas, o que verdadeiramente ocorreu nese tempo no que pensaba que eu era o único problema, no que pensaba que todos os que me coñecían queríanse desfacer de min porque eu era un ser perigoso. Non era verdade. Non o era e nunca o poderá ser, porque o que todos sabían era que eu acabaría estando así, para sempre doente, e que eu tiña algo na miña alma que non me vencellaba soamente a miña terra porque a amase, senón por algo máis que pode que nin tan sequera eu descubra nunca.
Pero, de verdade, sei que ten demasiado sentido que poida lembrar con tanta nitidez todo o que vivín na miña nenez. E agora, cando xa pasaron tantos anos, podo recoñecer que non cambiaría a miña infancia por ningunha outra. Fun unha nena feliz no meu mundo, no mundo que creabamos Galiza e máis eu, un mundo no que a miña avoíña viviu durante un tempo e do que despois, aparentemente, tivo que marchar, pero eu sei que ela nunca se foi, que aínda estaba comigo cando eu non a podía apertar contra min nin tampouco protexerme nos seus brazos, pero eu sempre a sentín comigo, camiñando comigo, ao meu carón, cando a tarde morría nos brazos da noite, entre lusco e fusco atopaba a súa voz, a súa man agarimosa, e estaba no vento, no falar da auga, no ollar da néboa, estaba alí murmurando quedo o meu nome, protexéndome no silencio da natureza, nas pedras que creaban as rúas estreitas e inclinadas da nosa aldea.
E agora, trinta anos despois, sigo vivindo no meu mundo, no que hai máis persoas que tamén respiran comigo; pero son eu a que construíu un mundo no que só se fala a miña lingua, no que a música que se oe é a que nace e naceu da miña terra, un mundo en galego e para Galicia e máis eu, un mundo que é só meu e que unicamente perténcenos a nós, á nosa terra e a min. Pode que permita que de cando en cando deixe que alguén entre neste mundo; pero nada cambia, non mudan as súas cores nin os seus recendos, é un mundo que soamente pode desaparecer se eu morro. E ese mundo faise unha realidade cando volto a Galicia, cando estou alí, cando xa non me teño que esforzar por falar outra lingua coa maioría de persoas coas que falo no meu día a día, cando xa podo falar sen sentir que o meu acento é tan distinto; aínda que hogano, nestes tempos, xa dá igual como fales. Hai tanta variedade de falas nesta cidade, nesta terra, que xa non importa de onde veñas, senón onde estás, e por iso sinto que as miñas orixes esvaécense pouco a pouco porque, aquí, me teño que esquecer de que son galega para formar parte da sociedade, teño que esquecer na maior parte do día que nacín en Ourense porque á maioría da xente non lle importa que fales así. Só te miran con estrañeza durante uns minutos, pero despois, como todo o mundo vai á súa, xa non importa. Non boto de menos que sempre, decotío, me estean preguntando de onde son, xa que falar de min mesma é algo que me custa moitísimo, pero si é certo que hai moitas fronteiras nestes momentos que xa non dependen tanto das persoas, senón da situación social que esta terra está vivindo; pero dese tema non me apetece falar en absoluto.

Non sei por que divago tanto se o que quero dicir é moi sinxelo: cheguei á conclusión de que xa non importa onde estea, é dicir, se teño que estar aquí durante un tempo lonxe de Galicia, non durante na miña vida enteira, senón durante unha andaina da miña vida, pois o que podo facer é refuxiarme no meu mundo infindo e imperecedoiro, que sempre existirá porque eu respiro e sigo vivindo. Quero dicir que, aínda que no meu arredor non se fale galego, por dentro de min e comigo mesma sempre se falará esa lingua, soamente soará esa lingua, porque non me custa nada traducir instantaneamente o que a xente me di, e é algo que fago sen decatarme, algo involuntario. E tamén penso que, aínda que no meu redor non me dean as novas en galego e non poida atopar a miña lingua, eu teño a capacidade de ver en galego e de escoitar en galego sempre, porque o teño moi dentro de min, porque é a lingua na que se expresa o meu sangue, porque a miña alma soamente está feita das súas palabras, dos seus sons, e iso nunca poderá cambiar, nunca, por moitos anos que pase lonxe da miña verdadeira terra, por moito tempo que pase entre ela e máis eu, aínda que poida ir volvendo de cando en cando para mesturarme coa súa esencia, porque non hai nada que nos divida de verdade, definitivamente, por moi mal que eu estea, por moi tristeira que me sinta, por moito que a bote de menos. Ela e máis eu formamos parte dun mesmo mundo que ninguén poderá quebrar xamais, xamais.
E teño que recoñecer que, se vivise en Galicia, quizais tampouco acabaría esta lonxanía que me obrigan a manter coa miña terra, é dicir, alí en Galicia a maioría dos meus problemas desaparecería, pero tamén é certo que, en Galicia, moitos galegos que temos o galego como a nosa lingua (en principio, única lingua), pois sentímonos un pouquiño desprazados, xa que na maioría de medios de comunicación fálase en castelán, xa que nin sequera a prensa que se edita en Galiza está escrita en galego e, aínda que haxa xente que se preocupa polo futuro da nosa lingua, en verdade non se loita abondo por ela, e esa é unha realidade moi triste que eu intento esquecer, pero está alí. Por iso tamén sei que, se queremos que o noso mundo sexa Galicia, sexa en galego, estea soamente nesta lingua, temos que ser nós mesmos quen construamos esa realidade en galego que ninguén poderá rachar xamais.
Cadaquén ten a súa tolemia, todos somos tolos, nunha parte da nosa mente vive esa voz nosa que quebranta as regras da vida cotiá, que non escoita as normas, esa voz a que non lle importa que non sexamos as persoas que os demais esperan que sexamos. Pois esa é a voz á que temos que obedecer, esa é a voz que nos di a verdade sobre nós e sobre o noso mundo. Por sorte ou por desgraza, agora non sei dicilo, esa voz berra demasiado por dentro de min, non cala nunca, e decotío está lembrándome o que son e o que xamais deixarei de ser, por moi lonxe que estea do que foi o meu berce.
E, como dixen ao principio, quería escribir para dicir que me sinto moitísimo mellor e mesmo esperanzada, moi esperanzada, aínda que non sei por que me sinto así, realmente; pero sei que tamén, aínda que me doa recoñecelo, este estado de ánimo, esta arenga que sinto que non sei de onde vén, é un síntoma máis da miña enfermidade. Non é normal nin comprensíbel que unha semana estivese case morrendo de mágoa e de morriña e á semana seguinte síntame así, tan alentada, tan diferente, que me senta quen de recoñecer que onte foi un día fermosísimo no que o pasamos xenial en Barcelona. Estivemos Casandra, Artemisa e máis eu comendo por alí e despois dando un paseo polo porto e hei de recoñecer que me sentía moi cómoda con elas e ademais facía un día nubradiño e non ía tanta calor como pensabamos que iría. Estivemos sentadiñas tamén diante do porto, na ponte de madeira tan grande que hai, e eu perdía os ollos polas ondiñas que a auga creaba, que eran moi pequenas e case imperceptíbeis, e acordábame de Vigo, do bonito que foi camiñar polo seu paseo marítimo e ver o seu porto, tamén nun día nubradiño. E tamén estivemos falando de Ourense as tres e amosámoslle as fotos a Casandra da nosa última viaxe, que, xaora, ela non veu porque fomos só Artemisa e máis eu, e dixo que nos fixo un tempo moi fermoso. O que notei nese momento era que non sentía morriña lembrando eses días, ao contrario, facíame sorrir ver Ourense nas fotos e tamén lembrar eses momentos. Tamén hei de dicir que dentro de dous meses volveremos a Galicia Artemisa e máis eu e pode que tamén veña Casandra, pero non é seguro. Artemisa e máis eu imos segurísimo, que xa temos os billetes de avión e todo e aínda nos queda organizar a viaxe, pero o máis seguro xa o temos, que son os billetes. Non sei se saber que volveremos tamén me axuda a sentirme mellor, pero aínda quedan dous meses para que chegue ese momento, así que non creo que soamente sexa iso. Sei que é algo que non podo explicar porque pertence á miña mente, nada máis. Así como vivo momentos nos que me sinto morrer, hai outros nos que a vida paréceme fermosa e chea de luz e bendicións. E agora me atopo nun deses momentos, pero non sei canto tempo vai durar.
Malia que me guste estar así, porque supoño que a ninguén lle desgusta ter bo humor e sentirse feliz, hei de recoñecer que tamén me dá medo sentirme deste xeito porque sei que é a outra cara da miña enfermidade e por iso non sei se me gusta de verdade estar así porque sei que non é natural, que dentro de min hai cousas que eu non podo controlar. Moitas veces pregunteime se en Galicia tamén me pasaría isto, se tamén tería alí (se vivise alí), claro, estes desaxustes tan estraños, se por fin, ao vivir alí para sempre, desaparecería a sombra que continuamente sinto que me persegue, sento que me cubre unha sombra espesa alí onde vou, sobre todo cando me sinto morrer, cando non teño nin folgos para sorrir nin para mirar ao meu arredor. E agora, se escoito música da miña terra, como estou facendo agora, sinto moitísimo ánimo, moitas ganas de bailar, de rir, de sorrir, de coller a Artemisa das mans e danzar con ela, que xa o fixemos moitas veces, que, aínda que ela non saiba bailar a música da miña terra, cando eu vou a ela e invítoa a bailar, ela déixase levar polos meus pasos e polos movementos do meu corpo e durante eses momentos somos tan felices e rimos tan alegres que parece que non exista ningún problema. E ela tamén ri porque, segundo di ela, cando bailamos así todo o que nos preocupa esvaécese e só lle basta con mirarme aos ollos e ver como brilla a miña mirada, e eu estaría bailando así con ela durante horas porque é que a min non me custa nada, pero nada, bailar en canto escoito os ritmos da miña terra, cando escoito o son da gaita e o ritmo do tambor, as letras que tanto cantei eu cando era cativa, esas cancións que teñen tanto tempo xa, que en cada recuncho de Galicia cántanse diferente, non me custa nada porque é algo que está dentro de min, coma se pertencese ao meu sangre, e sáeme de dentro bailar coma si fose onte cando o fixen por última vez entre os carballos que enchían a miña aldea, xunta os meus veciños, xunta a xente que era parte do meu día a día, baixo a anoitecida, nesas horas que tan preto da noite estaban, cando xa morría o día nos brazos das estrelas. Sei que xa bebín para sempre eses ritmos da miña terra, esas cancións que nunca poderei esquecer, que dende cativa xa aprendín a cantar os alalás do meu fogar e todas as cancións que nós creabamos para calar o silencio, para rir, para que os traballos do campo fluísen ao son da música. E o máis curioso é que non esquecín nin un só paso dos que aprendín e, aínda que escoite unha canción por primeira vez, é coma se sempre tivese formado parte da miña vida.
E realmente non sei por que acabei falando disto; pero gústame moitísimo lembrar eses momentos, saber que aínda teño tan dentro de min todo o que Galicia entregoume cando nacín. Gústame saber que a levo no sangue, que estou feita da súa materia. Gústame saber que me deu ela o meu primeiro alento, que o primeiro que coñecín foron as súas árbores e as rúas da miña aldea, tan antiga e tan esquecida do resto do mundo, tan illada, tan única; unha aldea nas montañas de Ourense que existiu dende sempre, chea de recunchos máxicos que ninguén se atreveu xamais a tocar nin a converter en esquecemento; unha aldea lonxe de todo e á vez tan preto da terra, dos primeiros suspiros da terra. E xamais poderei deixar de sentirme orgullosa de nacer alí, de que a miña vida comezase nese recuncho do mundo que aínda segue tendo a súa maxia.
E agora vou contar unha cousa da que non puiden falar ata agora e tamén lle pedín a Artemisa que non o escribise no seu diario. Na viaxe que fixemos con Casandra en abril, pasamos pola miña aldea, pretiño, moi pretiño, e eu vina dende a lonxanía porque non me atrevía a achegarme. Non me atrevía porque, aínda que ata entón tivese decidido que a visitaría, entroume moito medo e ao final nin tan sequera fun quen de achegarme á primeira rúa que introdúcese no bosque, esa rúa que eu percorría sen ter medo, co alento de chegar ao bosque, entre os carballos e os castiñeiros. Quedei abraiada ao decatarme de que todo estaba igual, de que parecía como se o tempo non tivese pasado por alí, coma se de novo estivese nesa mañá na que fuxín da miña casa para intentar evitar que me afastasen da miña terra, do meu lar, e durante uns largos minutos non fun capaz de falar nin de pensar en nada. Só miraba dende a distancia as casas da miña aldea, as súas rúas estreitas e de pedra, miraba como o ceo caía sobre elas, sobre os tellados, sobre todo, caendo paseniñamente como sempre, como se non pasase o tempo. E sentín moita emoción ao saber que todo seguía como sempre, ao pensar que estaba moi pretiño do último momento da miña inocencia.
Era no máis fondo de Ourense, no máis profundo das montañas, era alí onde comezara a miña vida e onde morreu a miña nenez. Estaba diante deses camiños que eu tanto percorrera, diante do meu fogar, e sentinme tan estraña e á vez tan emocionada... Nin sequera puiden poñerme a chorar, non puiden, porque estaba paralizada, detida no tempo, como a miña aldea.
Artemisa preguntoume se era capaz de buscar a miña casa. Díxome que ela quería vela, quería saber onde comezou a miña vida, pero eu soamente puiden negarlle coa cabeza. Díxenlle que non, debilmente, case sen folgos, e collina da man e cos ollos pedinlle que nos fósemos, que non podía, non podía camiñar ata alí, non podía. Non sei por que, pero non puiden. Non puiden buscar a miña casa, non puiden chegar ata ela. Non podía ni física nin animicamente. Era coma se o meu corpo tivese trocado en pedra, coma se eu xa non fose dona dos meus movementos nin da miña vontade. Artemisa entendeu axiña as silandeiras palabras que saían dos meus ollos e voltamos xunto a Casandra e mailo seu mozo, quen nos agardaban co coche detido nesa estrada que eu tanto atravesei para ir deica Ourense. Volvemos e eu permanecín calada durante toda a viaxe, ata que chegamos a Allariz, pensando no covarde que era, chorando por dentro de min, laiándome en silencio de ser tan parva, preguntándome por que non fora capaz de achegarme á miña casa e intentar falar coa miña nai, algo que quero facer dende hai moitísimo tempo porque sinto que non lle gardo rancor por nada e porque quero falar con ela, saber se aínda sente do mesmo xeito. Eu sei que non. Deste tema non son quen de falar, pero é certo que a boto de menos e que soñei moitas veces con ela. Neses soños, falamos coma se nada tivese pasado entre nós. Noutros soños ela me pide que volva, que non pode seguir vivindo sabendo que me fixo tanto dano, que necesita pedirme perdón, necesita apertarme, necesita mirarme aos ollos. E esperto deses soños sentindo que hai algo que treme por dentro de min, sentindo que se esnaquiza a miña alma.
Non fun quen de intentar buscala. Eu sabía que ela segue vivindo alí, na nosa aldea, e que, se a buscase, estaría aínda, aínda estaría alí, seguramente disposta a falar comigo e a escoitarme; pero non fun quen de falar con ela, non fun quen de achegarme á miña casa. Víaa dende a distancia, dende lonxe, baixo ese ceo nubradiño. Vía o seu tellado, e non puiden ir ata ela, despois de tantos anos estrañándoa, despois de tanto tempo botando de menos a súa lareira, o meu cuarto, a cociña, todo, todo, botando de menos todo o que eu tiña cando era cativa, botando de menos os seus acolledores recunchos. E non fun quen de vencer os meus medos e achegarme ao meu fogar. E Artemisa sabíao, pero aínda así intentou que eu fose forte, pero non o fun, non o fun, e iso dáme tanta rabia que non mo podo perdoar.
E o peor é que non sei cando terei outra oportunidade como esa para volver á miña aldea. O único xeito de chegar ata alí é en coche e, a próxima vez que vaiamos, non iremos con coche (aínda que a última vez que fomos con Casandra desprazámonos co coche do seu mozo, pero esa é outra historia). Non poderemos chegar aínda que queira e ata outubro... se é que volvemos... Maldita sexa, como é posíbel que sexamos tan covardes ás veces? O peor é que me arrepentín ao instante de non ir, de non intentalo, pero non o dixen. Se o dixese, pois poderiamos volver, pero non o dixen, e iso é o peor, que calei sen querer calar. E entón ese arrepentimento xa saíu da miña alma durante a semana na que estiven de baixa e choraba tamén por iso, por ser tan covarde, e tamén porque me asombrou moitísimo descubrir que a miña aldea segue estando como sempre, que o tempo non desfixo a súa fermosura. Chorei moitísimo tamén porque ao vela lembrei con moita máis forza todo o que vivira alí, nesas rúas tan antigas, neses bosques que o protexían todo, e choraba porque pensaba, decotío, que o tempo seguira pasando sen min, pero sen deixar pegada en ningures. O tempo pasara, pero no quedou no ar a súa sombra, non se notaba por ningún recuncho que había case trinta anos dende que me afastasen dela.
Non sei como tería sido o reencontro coa miña nai, pero non fun capaz de vivilo. Nin sequera son capaz de imaxinalo. Non podo, sinceramente non podo.
E iso deixoume xa pensativa para o que quedaba de viaxe. Non podía deixar de pensar na miña aldea, no bonita que aínda estaba, no bonito que estaba todo. Parecía coma se ela formase parte doutro mundo, coma se non estivese nesta realidade, coma se por ela non pasasen os días. Vela dende eses metros que me separaban dela pois serviume para saber que aínda seguía igual de namorada dese recuncho como o estiven sempre. Seguía sendo a mesma. O tempo non a cambiara. E pode que a min tampouco me cambiase porque, cando estiven alí, a poucos pasiños do meu fogar, sentinme coma se fose de novo esa rapaciña que tanto salaiou cando a separaron da súa terra. Sentinme coma se de novo fose esa Agnes tan inocente que non podía imaxinar a vida lonxe de Galicia. E por iso digo que pode que o tempo tampouco me cambiase, porque aínda agora me custa moito imaxinar a miña vida lonxe de Galicia.
Pero talvez a miña alma xa se estea conformando con isto, con esta vida que tampouco está tan mal, malia que teña o corazón cheíño de morriña, que iso nunca poderá cambiar; pero o que me acouga é que estou con Artemisa. Eu sen ela non podería vivir nunca. Ela é todo para min, sen ela a vida non tería sentido, e ela o sabe. Hoxe pola mañá estivemos falando, cando espertamos, tan cediño. Estabamos tan ben, tan agarimosamente apertadiñas que quería que ese momento non se fose nunca. Díxome que moitas veces tiña medo de perderme, que non quería que me pasase nada, e entón eu díxenlle que nunca me perdería se seguía comigo, se non me deixaba. Ela díxome que, se a ela lle pasase algo, eu volvería a Galicia e que podería comezar alí unha nova vida. Díxenlle, case sen pensar, que si, evidentemente que volvería á miña terra porque entón aquí, se ela non está comigo, non me queda nada, pero que a miña vida estaría baleira, non sería o mesmo, que lle dedicaría todo o que faría na miña vida, pero que non podería vivir ben sen ela, non estaría completa. E non puiden evitar botarme a chorar, porque tamén lle dixen que eu sen ela xa non tería nada, que a miña vida acabaríase se ela desaparecía. Díxenlle que eu xa estou cansa de loitar, que xa non teño folgos para superar nada máis grave que me poida ocorrer; que, se ela me deixase ou desaparecese da miña vida, eu deixaríame vencer xa pola tristura porque sei que non tería forzas para seguir pelexando pola miña vida, porque sei que xa non tería forzas para levantarme outra vez. Seino, seino moi ben, sei que, se Artemisa me deixase, todo acabaría xa, xa non atoparía as forzas que preciso para avanzar pola miña vida porque xa loitei moitísimo ao longo da miña existencia e creo que xa non podo máis. Entón ela díxome que non quería que dixese iso, que pode que lle pasase algo algunha vez, que se enfermase ou que a atropelase un coche e eu interrompina porque non podía seguir escoitando esas cousas. Non podía aturar o que estaba dicindo, o que as súas palabras creaban na miña mente. É certo que necesito volver canto antes a Galicia, que non aturo a distancia que me separa da miña terra, pero, se eu puidese vivir sen Artemisa, xa tería volto hai moitísimo tempo, xa non estaría aquí, estaría na miña terra lonxe de todo isto sen importarme nada máis. Moitas veces pensei en facelo, pero non podo e xamais poderei porque Artemisa é a luz da miña vida. Ela xa sabe o mal que estiven sen ela cando se foi, cando vivía tan lonxe. Eu case morro sen ela. Non teño alento se ela me falla, e ben o sabe; pero eu entendo que teña medo a perderme, xa non tanto porque poida volver a Galicia sen dicirllo a ninguén, senón porque non podo deixar de estar doente, porque hai veces que non podo controlar o que sinto e o que penso, e esas veces son moi perigosas porque é certo que me podo ir, xa non a Galicia, senón da mesma vida, a un lugar do que xa non hai regreso, e iso... iso tamén me dá moitísimo medo a min. Dáme moito medo que a miña mente poida descontrolarse xa para sempre e que nin sequera Galicia ou Artemisa poidan facer que volva á realidade, a esta realidade que en verdade é un agasallo da vida, é unha caixiña chea de bendicións.
Eu só lle pido a artemisa que nunca dubide de que a amo, ámoa con toda a miña alma, e que sen ela eu non podo ir a ningures, porque a nosa vida é nosa, soamente nosa, porque a maior parte da miña vida está nas súas mans, nos seus ollos, na súa voz e no seu corpo, está nela toda, e non podo dividir así o que temos, o que somos nós xuntas. Quebrar iso sería como romper o mesmo paso do tempo.
E xa vou deixar de escribir porque estou divagando moito, estou pulando dun tema a outro sen estar realmente centradiña.
 
Nota de la traductora:
De nuevo, recibí el texto íntegro en gallego. En la traducción que realicé, intenté ser totalmente fiel a lo que la autora escribió, traté de respetar casi todos los diminutivos que ella utilizó para que, al menos, la traducción al castellano siguiese teniendo su esencia. No obstante, hay palabras gallegas que no tienen traducción al español y hay expresiones y palabras que preferí dejar en gallego porque me parecen únicas, así como “lusco e fusco”, que significa entre dos luces, ese momento en el que el cielo está a punto de quedarse sin luz, pero todavía brilla con intensidad el atardecer en un rincón del cielo.
 
TRADUCCIÓN:
Domingo, 10 de junio de 2018:
Quería escribir sobre todo para decir que me siento mucho mejor que la última vez que escribí. Escribí estando totalmente hundida en una tristeza contra la que no podía luchar; una tristeza que se apoderó de todo lo que yo soy y que no me dejaba pensar ni sentir con claridad. Estaba muy triste, tanto que ni tan siquiera me hacía sentir bien recordar todo lo que viví con Artemisa en nuestro último viaje a Galicia. Estaba tan mal que, aunque dijese que podía sonreír recordando ese viaje, no me consolaba nada, absolutamente nada, y tenía la mente llena de pensamientos que me asustaban mucho, ya que eran también muy peligrosos. Pensar en la muerte como en la única solución a mi tristeza es una señal muy evidente de que no estoy bien, de que me faltan muchas cosas, de que estoy cayendo en la oscuridad de mi enfermedad. No puedo negar que no estoy bien, que, aunque pueda vivir tranquilamente y hacer una vida más o menos normal, yo no estoy bien, estoy siempre dependiendo de mi mente, la que tiene demasiadas heridas, y de lo que quiera hacer conmigo precisamente esa enfermedad que vive en mí y de la que nunca me podré deshacer. Se supone que ya tendría que estar acostumbrada a los cambios de ánimo que sufro a lo largo del año, pero es muy difícil habituarse a una inestabilidad así. También reconozco que muchas veces me refugio en la morriña que siempre sentí y que siento por mi tierra para encontrar una explicación a mi malestar. Sí es cierto que vivir tan lejos de mi tierra me destroza el alma, pero también es verdad que puede que, en otros momentos de mi vida, además de seguir sintiendo esa morriña, tenga otros sentimientos en mí que también me hacen mucho daño, o también puede que esté más agobiada por el trabajo o quizás sea tener que desplazarme por una ciudad tan llena de estímulos lo que me tenga así, tan mal.
Soy tan complicada de entender que, muchas veces, ni yo misma me entiendo. Me cuesta, muchas veces, encontrar la explicación de mi malestar y también me ocurre que pienso que ya hallé la razón que me tiene tan triste y desanimada y después resulta que, a los pocos minutos, siento que hay algo que me apena mucho más que lo que pensaba antes. Por eso es tan difícil saber lo que me pasa en todo momento y hay veces en las que directamente no me pregunto nada y sólo siento y siento, lloro si tengo que llorar, me encierro en mi soledad si no quiero estar con nadie, me dedico a leer y a escribir y ya está, dejo que pase el tiempo y que nada siga hiriéndome. Y después esos momentos pasan, se van esos días que ya no tienen más modo de existir y queda todo en silencio por dentro de mí. Sigo queriendo estar en la soledad, pero siento que hay algo que crece por dentro de mí y que hay una pequeña luz que me llama. Y eso fue precisamente lo que sentí esta semana. Además, comencé a escribir unos cuantos poemas y cuentos que llevaban mucho tiempo por dentro de mí y hay tardes en las que sólo hice eso, dejarme llevar por mi inspiración, que en realidad nace de lo que ya sé, de todos esos cantos que yo ya conozco desde hace tanto tiempo, de todas esas historias que me contaron cuando era pequeña, de todos esos poemas que yo escuchaba cantados cuando era tiempo de siega, de recoger millo y también de vendimia, cuando nos reuníamos todos en el campo para trabajar y yo, aunque fuese tan niña, pues ayudaba como podía, disfrutaba de esos momentos en los que no era nadie extraño, sino una más de nuestra gran familia, porque sé que todos éramos una gran familia. Puede que los recuerdos que liberé en todo lo que escribí diesen una visión de una infancia totalmente terrible en la que nunca me sentí nadie ni querida, pero no es así. He de confesar que, cuando escribí mis supuestas memorias, yo estaba muy, muy dolida y nostálgica, ni siquiera había salido de la última crisis que tuve, aún estaba encerrada en esa tristeza tan inmensa en la que Artemisa me encontró y todos mis recuerdos me hacían muchísimo daño, aunque fuesen bonitos y suaves. Me hacía muchísimo daño recordar mi niñez porque echaba tanto en falta esos años que me resultaba insoportable rememorar todo lo que había vivido en ese tiempo, pero no es verdad. Mi infancia no fue tan terrible como parece. Sí es cierto que me rechazaban un poquito algunas vecinas de la aldea, quizá las más viejas, sabias y experimentadas, las vecinas que veían la persona en la que me convertiría, la persona que acabé siendo, pese a todas las dificultades que tuve que superar, pero no por ellas mi infancia fue ya terrible porque puedo asegurar, ahora que ya pasaron los años, que hubo más momentos hermosos que punzantes. También es cierto que mi madre perdió la paciencia conmigo porque yo, tengo que reconocerlo, no era alguien normal, era muy extraña, tenía sentimientos que ninguna persona adulta sentiría, estaba llena de sueños que a cualquiera costaría comprender. Y no por eso ya significa que fuesen malas personas. No lo eran. Y quizá ahora lo vea todo diferente porque pasó el tiempo y porque quedó en mí el cariño que siento por todo lo que viví en mi tierra, pero es que soy consciente de que, en aquellos tiempos en los que yo vivía esas experiencias, no tenía la sabiduría que ahora tengo, no había vivido aún ni la mitad de cosas que me harían crecer ni comprender que las personas todas estamos llenas de miedo, que hay corazones que tienen demasiadas tristezas en su interior, que hay almas que ya están heridas por otros hechos y que encuentran en uno concreto el sentido de sus miedos. Yo recuerdo perfectamente cómo me miraban todos los vecinos de la aldea y puedo decir que casi nadie me miraba con rencor ni miedo, al contrario, esas miradas eran de curiosidad; pero yo no sé por qué me sentía tan rechazada. Ellos no lo hacían. Todos éramos luchadores, todos nos teníamos que levantar con la primera luz del día, con el primer canto del gallo, con el gorjeo de los pájaros, con el sonido del agua del río Miño, tan silencioso pese a todo. Y no pasaba nada porque era nuestra vida, porque nos gustaba despertar cuando el cielo estaba enchidiño de estrellas porque era hermoso ver nacer el día cuando en nuestros ojos ya no quedaba ni la menor huella de sueño, porque era delicioso aspirar el olor de los campos, el aroma del orballo que había humedecido la hierba, las hojas de los árboles, porque la mañana estaba vestida de frialdad y podíamos caminar entre los árboles sintiendo cómo el amanecer caía sobre nosotros. Y trabajábamos la tierra porque era nuestra vida, porque de ella vivíamos y porque ella era nuestra mejor amiga. Vivíamos con el cambio del tiempo, con el mudar de las estaciones, sintiendo en nuestra sangre la influencia de la lluvia, del viento, de la nieve, y vivíamos sumergidos en ese cambio imparable e infinito en el que la tierra moraba también, y a mí me parecía inexplicable que hubiese entre la tierra y yo un vínculo tan fuerte, que pudiese sentir en mi alma sus emociones, porque yo sabía que en mi alma no respiraban solamente mis emociones.
Y ese amor a la soledad no era normal para nadie, aunque casi todos los gallegos somos personas más bien solitarias, pero no era muy comprensible que una niña tan pequeña pudiese caminar durante horas, soliña, hasta Ourense, que quedaba a casi cinco horas de nuestra aldea, caminando, claro, y que después pudiese volver como si hubiese estado en el Paraíso, en el mismo Paraíso, y que todavía tuviese fuerzas para permanecer caminando por las sendas del bosque hasta que caía la noche, y eso los días que no había escuela. Y además yo era una niña tan silenciosa... No hablaba casi con nadie, aunque, en todas las pandeiradas, en todas las ocasiones en las que cantábamos todos, era la que más alzaba su voz, la que más cantaba entre todos, la que recordaba absolutamente todas las canciones que se cantaban en nuestra tierra, todas, aunque solamente las hubiese escuchado una vez, y podía recordar todo lo que me contaban y, encima, tenía la capacidad de crear más canciones nuevas, en esos momentos en los que creábamos una ronda de canciones, de alalás, de muiñeiras que cantábamos con toda nuestra alma, disfrutando de la felicidad que da saberte parte de un momento único y que quieres alargar hasta el fin de tus días. Y esos momentos son inolvidables para mí, siempre lo serán, pese a que después mi madre, cuando yo tenía ya los trece años, se percatase de que yo no estaba del todo centrada, de que, si seguía viviendo allí, en mi tierra, podía enloquecer de amor, porque yo estaba realmente enamorada de mi tierra y todavía lo sigo estando, porque mi madre era también algo meiguiña y sabía que lo que yo sentía y aún siento por mi tierra no es un sentimiento de este mundo, sino de otro al que nunca conseguiremos llegar, un mundo que tal vez no exista en esta dimensión ni en la dimensión de la imaginación de cada persona.
Ahora es cuando puedo hablar de todo esto, ahora es cuando tengo la valentía de reconocer el significado de las cosas, lo que verdaderamente ocurrió en ese tiempo en el que pensaba que yo era el único problema, en el que pensaba que todos los que me conocían querían deshacerse de mí porque yo era un ser peligroso. No era verdad. No lo era y nunca lo podrá ser, porque lo que todos sabían era que yo acabaría estando así, para siempre enferma, y que yo tenía algo en mi alma que no me vinculaba solamente a mi tierra porque la amase, sino por algo más que puede que ni tan siquiera yo descubra nunca.
Pero, de verdad, sé que tiene demasiado sentido que pueda recordar con tanta nitidez lo que viví en mi niñez. Y ahora, cuando ya pasaron tantos años, puedo reconocer que no cambiaría mi infancia por ninguna otra. Fui una niña feliz en mi mundo, en el mundo que creábamos Galicia y yo, un mundo en el que mi abuelita vivió durante un tiempo y del que después, aparentemente, tuvo que marcharse, pero yo sé que ella nunca se fue, que todavía estaba conmigo cuando yo no la podía abrazar contra mí ni tampoco protegerme en sus brazos, pero yo siempre la sentí conmigo, caminando, a mi lado, cuando la tarde moría en los brazos de la noche, entre “lusco e fusco” encontraba su voz, su mano cariñosa, y estaba en el viento, en el hablar del agua, en la mirada de la niebla, estaba allí murmurando quedo mi nombre, protegiéndome en el silencio de la naturaleza, en las piedras que creaban las calles estrechas e inclinadas de nuestra aldea.
Y ahora, treinta años después, sigo viviendo en mi mundo, en el que hay más personas que también respiran conmigo; pero soy yo la que construyó un mundo en el que sólo se habla mi lengua, en el que la música que se oye es la que nace y nació de mi tierra, un mundo en gallego y para Galicia y yo, un mundo que es sólo mío y que únicamente nos pertenece a nosotras, a mi tierra y a mí. Puede que permita que de vez en cuando deje que alguien entre en este mundo, pero nada cambia, no mudan sus colores ni sus olores, es un mundo que solamente puede desaparecer si yo muero. Y ese mundo se hace una realidad cuando vuelvo a Galicia, cuando estoy allí, cuando ya no tengo que esforzarme por hablar otra lengua con la mayoría de personas con las que hablo en mi día a día, cuando ya puedo hablar sin sentir que mi acento es tan distinto; aunque, hoy en día, en estos tiempos, ya da igual como hables. Hay tanta variedad de hablas en esta ciudad, en esta tierra, que ya no importa de dónde vengas, sino dónde estás, y por eso siento que mis orígenes se desvanecen poco a poco porque, aquí, tengo que olvidarme de que soy gallega para formar parte de la sociedad, tengo que olvidar en la mayor parte del día que nací en Ourense porque a la mayoría de la gente no le importa que hables así. Sólo te miran con extrañeza durante unos minutos, pero después, como todo el mundo va a la suya, ya no importa. No echo de menos que siempre, continuamente, estén preguntándome de dónde soy, ya que hablar de mí misma es algo que me cuesta mucho, pero sí es cierto que hay muchas fronteras en estos momentos que ya no dependen tanto de las personas, sino de la situación social que esta tierra está viviendo, pero de ese tema no me apetece hablar en absoluto.
No sé por qué divago tanto si lo que quiero decir es muy sencillo: llegué a la conclusión de que ya no importa dónde esté, es decir, si tengo que estar aquí durante un tiempo lejos de Galicia, no durante mi vida entera, sino durante una etapa de mi vida, pues lo que puedo hacer es refugiarme en mi mundo infinito e imperecedero, que siempre existirá porque yo respiro y sigo viviendo. Quiero decir que, aunque a mi alrededor no se hable gallego, por dentro de mí y conmigo misma siempre se hablará esa lengua, solamente sonará esa lengua, porque no me cuesta nada traducir instantáneamente lo que la gente me dice, y es algo que hago sin percatarme, algo involuntario. Y también pienso que, a pesar de que a mi alrededor no me den las noticias en gallego y no pueda encontrar mi lengua, yo tengo la capacidad de ver y de escuchar en gallego siempre, porque lo tengo muy dentro de mí, porque es la lengua en la que se expresa mi sangre, porque mi alma solamente está hecha de sus palabras, de sus sonidos, y eso nunca podrá cambiar, nunca, por muchos años que pase lejos de mi verdadera tierra, por mucho tiempo que pase entre ella y yo, aunque pueda ir volviendo de vez en cuando para mezclarme con su esencia, porque no hay nada que nos divida de verdad, definitivamente, por muy mal que yo esté, por muy entristecida que me sienta, por mucho que la eche de menos. Ella y yo formamos parte de un mismo mundo que nadie podrá quebrar jamás, jamás.
Y tengo que reconocer que, si viviese en Galicia, quizá tampoco acabaría esta lejanía que me obligan a mantener con mi tierra, es decir, allí en Galicia la mayoría de mis problemas desaparecería, pero también es cierto que, en Galicia, muchos gallegos que tenemos el gallego como nuestra lengua (en principio, única lengua) pues nos sentimos un poquito desplazados, ya que en la mayoría de medios de comunicación se habla en castellano, ya que ni siquiera la prensa que se edita en Galicia está escrita en gallego y, aunque haya gente que se preocupa por el futuro de nuestra lengua, en verdad no se lucha lo suficiente por ella, y ésa es una realidad muy triste que yo intento olvidar, pero está allí. Por eso también sé que, si queremos que nuestro mundo sea Galicia, sea en gallego, esté solamente en esta lengua, tenemos que ser nosotros mismos quienes construyamos esa realidad en gallego que nadie podrá resquebrajar jamás.
Cada uno tiene su locura, todos estamos locos, en una parte de nuestra mente vive esa voz nuestra que quebranta las reglas de nuestra vida cotidiana, que no escucha las normas, esa voz a la que no le importa que no seamos las personas que los demás esperan que seamos. Pues ésa es la voz a la que tenemos que obedecer, ésa es la voz que nos dice la verdad sobre nosotros y sobre nuestro mundo. Por suerte o por desgracia, ahora no sé decirlo, esa voz grita demasiado por dentro de mí, no calla nunca, y continuamente está recordándome lo que soy y lo que jamás dejaré de ser, por muy lejos que esté de la que fue mi cuna.
Y, como dije al principio, quería escribir para decir que me siento muchísimo mejor e incluso esperanzada, muy esperanzada, aunque no sé por qué me siento así, realmente; pero sé que también, aunque me duela reconocerlo, este estado de ánimo, este aliento que siento que no sé de dónde viene, es un síntoma más de mi enfermedad. No es normal ni comprensible que una semana estuviese casi muriendo de pena y de morriña y que a la semana siguiente me sienta así, tan alentada, tan diferente, que me sienta capaz de reconocer que ayer fue un día hermosísimo en el que nos lo pasamos genial en Barcelona. Estuvimos Casandra, Artemisa y yo comiendo por allí y después dando un paseo por el puerto y he de reconocer que me sentía muy cómoda con ellas y además hacía un día nubladito y no hacía tanto calor como pensábamos que haría. Estuvimos sentadas también delante del puerto, en el puente de madera tan grande que hay, y yo perdía los ojos por las oliñas que el agua creaba, que eran muy pequeñas y casi imperceptibles, y me acordaba de Vigo, de lo bonito que fue caminar por su paseo marítimo y ver su puerto, también en un día nubladiño. Y también estuvimos hablando de Ourense las tres y le enseñamos las fotos a Casandra de nuestro último viaje, que, claro, ella no vino porque fuimos sólo Artemisa y yo, y dijo que nos hizo un tiempo muy hermoso. Lo que noté en ese momento es que no sentía morriña recordando esos días, al contrario, me hacía sonreír ver Ourense en las fotos y también rememorar esos momentos. También he de decir que dentro de dos meses volveremos a Galicia Artemisa y yo y puede que también venga Casandra, pero no es seguro. Artemisa y yo vamos segurísimo, que ya tenemos los billetes de avión y todo y todavía nos queda organizar el viaje, pero lo más seguro ya lo tenemos, que son los billetes. No sé si saber que volveremos también me ayuda a sentirme mejor, pero aún quedan dos meses para que llegue ese momento, así que no creo que solamente sea eso. Sé que es algo que no puedo explicar porque pertenece a mi mente, nada más. Así como vivo momentos en los que me siento morir, hay otros en los que la vida me parece hermosa y llena de luz y bendiciones. Y ahora me encuentro en uno de esos momentos, pero no sé cuánto tiempo va a durar.
Pese a que me guste estar así, porque supongo que a nadie le disgusta tener buen humor y sentirse feliz, he de reconocer que también me da miedo sentirme de este modo porque sé que es la otra cara de mi enfermedad y por eso no sé si me gusta de verdad estar así porque sé que no es natural, que dentro de mí hay cosas que yo no puedo controlar. Muchas veces me pregunté si en Galicia también me pasaría esto, si tendría también allí (si viviese allí, claro) estos desajustes tan extraños, si, por fin, al vivir allí para siempre, desaparecería la sombra que continuamente siento que me persigue, siento que me cubre una sombra espesa allí donde voy, sobre todo cuando me siento morir, cuando no tengo ni fuerzas para sonreír ni mirar a mi alrededor. Y ahora, si escucho música de mi tierra, como estoy haciendo ahora, siento muchísimo ánimo, muchas ganas de bailar, de reír, de sonreír, de coger a Artemisa de las manos y danzar con ella, que ya lo hicimos muchas veces, que, aunque ella no sepa bailar la música de mi tierra, cuando yo voy a ella y la invito a bailar, ella se deja llevar por mis pasos y por los movimientos de mi cuerpo y durante esos momentos somos tan felices y reímos tan alegres que parece que no exista ningún problema. Y ella también ríe porque, según ella dice, cuando bailamos así todo lo que nos preocupa se desvanece y sólo le basta con mirarme a los ojos y ver cómo brilla mi mirada, y yo estaría bailando así con ella durante horas porque es que a mí no me cuesta nada, pero nada, bailar en cuanto escucho los ritmos de mi tierra, cuando escucho el sonido de la gaita y el ritmo del tambor, las letras que tanto canté yo cuando era pequeña, esas canciones que tienen tanto tiempo ya, que en cada rincón de Galicia se cantan diferente, no me cuesta nada porque es algo que está dentro de mí, como si perteneciese a mi sangre, y me sale de dentro bailar como si fuese ayer cuando lo hice por última vez entre los robles que llenaban mi aldea, junto a mis vecinos, junto a la gente que era parte de mi día a día, bajo la anochecida, en esas horas que tan cerca de la noche estaban, cuando ya moría el día en los brazos de las estrellas. Sé que ya bebí para siempre esos ritmos de mi tierra, esas canciones que nunca podré olvidar, que desde niña aprendí a cantar los alalás de mi hogar y todas las canciones que nosotros creábamos para callar el silencio, para reír, para que los trabajos del campo fluyesen al son de la música. Y lo más curioso es que no olvidé ni uno solo de los pasos que aprendí y, aunque escuche una canción por primera vez, es como si siempre hubiese formado parte de mi vida.
Y realmente no sé por qué acabé hablando de esto; pero me gusta muchísimo recordar esos momentos, saber que aún tengo tan dentro de mí todo lo que Galicia me entregó cuando nací. Me gusta saber que la llevo en la sangre, que estoy hecha de su materia. Me gusta saber que me dio ella mi primer aliento, que lo primero que conocí fueron sus árboles y las calles de mi aldea, tan antigua y olvidada del resto del mundo, tan aislada, tan única; una aldea en las montañas de Ourense que existió desde siempre, llena de rincones mágicos que nadie se atrevió jamás a tocar ni a convertir en olvido; una aldea lejos de todo y a la vez tan cerca de la tierra, de los primeros suspiros de la tierra. Y jamás podré dejar de sentirme orgullosa de haber nacido allí, de que mi vida comenzase en ese rincón del mundo que todavía sigue teniendo su magia.
Y ahora voy a contar una cosa de la que no pude hablar hasta ahora y también le pedí a Artemisa que no lo escribiese en su diario. En el viaje que hicimos con Casandra en abril, pasamos por mi aldea, cerquiña, muy cerquiña, y yo la vi desde la lejanía porque no me atrevía a acercarme. No me atrevía porque, aunque hasta entonces tuviese decidido que la visitaría, me entró mucho miedo y al final ni tan siquiera fui capaz de acercarme a la primera calle que se introduce en el bosque, esa calle que yo recorría sin tener miedo, con el aliento de llegar al bosque, entre los robles y los castaños. Me quedé asombrada al percatarme de que todo estaba igual, de que parecía como si el tiempo no hubiese pasado por allí, como si de nuevo estuviese en esa mañana en la que huí de mi casa para intentar evitar que me alejasen de mi tierra, de mi hogar, y durante unos largos minutos no fui capaz de hablar ni de pensar en nada. Sólo miraba desde la distancia las casas de mi aldea, sus calles estrechas y de piedra, miraba cómo el cielo caía sobre ellas, sobre los tejados, sobre todo, cayendo despacio como siempre, como si no pasase el tiempo. Y sentí mucha emoción al saber que todo seguía como siempre, al pensar que estaba muy cerquiña del último momento de mi inocencia.
Era en lo más recóndito de Ourense, en lo más profundo de las montañas, era allí donde había comenzado mi vida y donde murió mi niñez. Estaba delante de esos caminos que yo tanto había recorrido, delante de mi hogar, y me sentí tan extraña y a la vez tan emocionada... Ni siquiera pude ponerme a llorar, no pude, porque estaba paralizada, detenida en el tiempo, como mi aldea.
Artemisa me preguntó si era capaz de buscar mi casa. Me dijo que ella quería verla, quería saber dónde comenzó mi vida, pero yo solamente pude negarle con la cabeza. Le dije que no, débilmente, casi sin aliento, y la cogí de la mano y con los ojos le pedí que nos fuésemos, que no podía, no podía caminar hasta allí, no podía. No sé por qué, pero no pude. No pude buscar mi casa, no pude llegar hasta ella. No podía ni física ni anímicamente. Era como si mi cuerpo se hubiese convertido en piedra, como si yo ya no fuese dueña de mis movimientos ni de mi voluntad. Artemisa entendió enseguida las silentes palabras que salían de mis ojos y volvimos junto a Casandra y su novio, quienes nos aguardaban con el coche detenido en esa carretera que yo tanto atravesé para ir hasta Ourense. Volvimos y yo permanecí callada durante todo el viaje, hasta que llegamos a Allariz, pensando en lo cobarde que era, llorando por dentro de mí, lamentándome en silencio de ser tan tonta, preguntándome por qué no había sido capaz de acercarme a mi casa e intentar hablar con mi madre, algo que quiero hacer desde hace muchísimo tiempo porque siento que no le guardo rencor por nada y porque quiero hablar con ella, saber si todavía siente del mismo modo. Yo sé que no. De este tema no soy capaz de hablar, pero es cierto que la echo de menos y que soñé muchas veces con ella. En esos sueños, hablamos como si nada hubiese pasado entre nosotras. En otros sueños ella me pide que vuelva, que no puede seguir viviendo sabiendo que me hizo tanto daño, que necesita pedirme perdón, necesita abrazarme, necesita mirarme a los ojos. Y despierto de esos sueños sintiendo que hay algo que tiembla por dentro de mí, sintiendo que se me parte el alma.
No fui capaz de intentar buscarla. Yo sabía que ella sigue viviendo allí, en nuestra aldea, y que, si la buscase, estaría aún, aún estaría allí, seguramente dispuesta a hablar conmigo y a escucharme; pero no fui capaz de hablar con ella, no fui capaz de aproximarme a mi casa. La veía desde la distancia, desde lejos, bajo ese cielo nubladiño. Veía su tejado, y no pude ir hasta ella, después de tantos años extrañándola, después de tanto tiempo echando de menos su lumbre, mi cuarto, la cocina, todo, todo, echando de menos todo lo que yo tenía cuando era niña, echando de menos sus acogedores rincones. Y no fui capaz de vencer mis miedos y acercarme a mi hogar. Y Artemisa lo sabía, pero, aún así, intentó que yo fuese fuerte, pero no lo fui, no lo fui, y eso me da tanta rabia que no me lo puedo perdonar.
Y lo peor es que no sé cuándo tendré otra oportunidad como esa para volver a mi aldea. El único modo de llegar hasta allí es en coche y, la próxima vez que vayamos, no iremos con coche (aunque la última vez que fuimos con Casandra nos desplazamos con el coche de su novio, pero ésa es otra historia). No podremos llegar aunque quiera y hasta octubre... si es que volvemos... Maldita sea, ¿cómo es posible que seamos tan cobardes a veces? Lo peor es que me arrepentí al instante de no ir, de no intentarlo, pero no lo dije. Si lo hubiese dicho, pues habríamos podido volver, pero no lo dije, y eso es lo peor, que callé sin querer callar. Y entonces ese arrepentimiento ya salió de mi alma durante la semana en la que estuve de baja y lloraba también por eso, por ser tan cobarde, y también porque me asombró muchísimo descubrir que mi aldea sigue estando como siempre, que el tiempo no deshizo su hermosura. Lloré muchísimo también porque al verla recordé con mucha más fuerza todo lo que había vivido allí, en esas calles tan antiguas, en esos bosques que lo protegían todo, y lloraba porque pensaba, continuamente, que el tiempo había seguido pasando sin mí, pero sin dejar huella en ninguna parte. El tiempo había pasado, pero no quedó en el aire su sombra, no se notaba por ningún rincón que hacía casi treinta años desde que me alejaron de ella.
No sé cómo habría sido el reencuentro con mi madre, pero no fui capaz de vivirlo. Ni siquiera soy capaz de imaginarlo. No puedo, sinceramente no puedo.
Y eso me dejó ya pensativa para lo que quedaba de viaje. No podía dejar de pensar en mi aldea, en lo bonita que todavía estaba, en lo bonito que estaba todo. Parecía como si ella formase parte de otro mundo, como si no estuviese en esta realidad, como si por ella no pasasen los días. Verla desde esos metros que me separaban de ella pues me sirvió para saber que todavía seguía igual de enamorada de ese rincón como lo estuve siempre. Seguía siendo la misma. El tiempo no la había cambiado. Y puede que a mí tampoco me cambiase porque, cuando estuve allí, a pocos pasiños de mi hogar, me sentí como si fuese de nuevo esa niña que tanto sollozó cuando la separaron de su tierra. Me sentí como si de nuevo fuese esa Agnes tan inocente que no podía imaginarse la vida lejos de Galicia. Y por eso digo que puede que el tiempo tampoco me cambiase, porque aún ahora me cuesta mucho imaginar mi vida lejos de Galicia.
Pero tal vez mi alma ya esté conformándose con esto, con esta vida que tampoco está tan mal, pese a que tenga el corazón llenito de morriña, que eso nunca podrá cambiar. Lo que me sosiega es que estoy con Artemisa. Yo sin ella no podría vivir nunca. Ella es todo para mí, sin ella la vida no tendría sentido, y ella lo sabe. Hoy por la mañana estuvimos hablando, cuando nos despertamos, tan prontiño. Estábamos tan bien, tan cariñosamente abrazadiñas que quería que ese momento no se fuese nunca. Me dijo que muchas veces tenía miedo a perderme, que no quería que me pasase nada, y entonces yo le dije que nunca me perdería si seguía conmigo, si no me dejaba. Ella dijo que, si a ella le pasase algo, yo volvería a Galicia y que podría comenzar allí una nueva vida. Le dije, casi sin pensar, que sí, evidentemente que volvería a mi tierra porque entonces aquí, si ella no está conmigo, no me queda nada, pero que mi vida estaría vacía, no sería lo mismo, que le dedicaría todo lo que haría en mi vida, pero que no podría vivir sin ella, no estaría completa. Y no pude evitar echarme a llorar, porque también le dije que yo sin ella ya no tendría nada, que mi vida se acabaría si ella desaparecía. Le dije que yo ya estoy cansada de luchar, que ya no tengo aliento para superar nada más grave que me pueda ocurrir; que, si ella me dejase o desapareciese de mi vida, yo me dejaría vencer ya por la tristeza porque sé que no tendría fuerzas para seguir peleando por mi vida, porque sé que ya no tendría fuerzas para levantarme otra vez. Lo sé, lo sé muy bien, sé que, si Artemisa me dejase, todo acabaría ya, ya no encontraría las fuerzas que preciso para avanzar por mi vida porque ya luché muchísimo a lo largo de mi existencia y creo que ya no puedo más. Entonces ella me dijo que no quería que dijese eso, que puede que le pasase algo alguna vez, que se enfermase o que la atropellase un coche y yo la interrumpí porque no podía seguir escuchando esas cosas. No podía soportar lo que estaba diciendo, lo que sus palabras creaban en mi mente. Es cierto que necesito volver cuanto antes a Galicia, que no soporto la distancia que me separa de mi tierra, pero, si yo pudiese vivir sin Artemisa, ya habría vuelto hace muchísimo tiempo, ya no estaría aquí, estaría en mi tierra lejos de todo esto sin importarme nada más. Muchas veces pensé en hacerlo, pero no puedo y jamás podré porque Artemisa es la luz de mi vida. Ella ya sabe lo mal que estuve sin ella cuando se fue, cuando vivía tan lejos. Yo casi muero sin ella. No tengo aliento si ella me falta, y bien lo sabe; pero yo entiendo que tenga miedo a perderme, ya no tanto porque pueda volver a Galicia sin decírselo a nadie, sino porque no puedo dejar de estar enferma, porque hay veces que no puedo controlar lo que siento y lo que pienso, y esas veces son muy peligrosas porque es cierto que me puedo ir, ya no a Galicia, sino de la misma vida, a un lugar del que ya no hay regreso, y eso... eso también me da muchísimo miedo a mí. Me da mucho miedo que mi mente pueda descontrolarse ya para siempre y que ni siquiera Galicia o Artemisa puedan hacer que vuelva a la realidad, a esta realidad que en verdad es un regalo de la vida, es una cajiña llena de bendiciones.
Yo sólo le pido a Artemisa que nunca dude de que la amo, la amo con toda mi alma, y que sin ella yo no puedo ir a ninguna parte, porque nuestra vida es nuestra, solamente nuestra, porque la mayor parte de mi vida está en sus manos, en sus ojos, en su voz y en su cuerpo, está en ella toda, y no puedo dividir así lo que tenemos, lo que somos nosotras juntas. Quebrar eso sería como romper el mismo paso del tiempo.
Y ya voy a dejar de escribir porque estoy divagando mucho, estoy saltando de un tema a otro sin estar realmente centradiña.
 

2 comentarios:

  1. Eres una cajiña de sorpresas, Ntoch. Una entrada en la que como ella misma reconoce, son divagaciones, confesiones íntimas y miedos a los que se enfrenta (o no).

    Es interesante que ella sea consciente de que no es lógica su excesiva tristeza, es una pena pasarse la vida llorando o lamentándose por lo que no tenemos, en vez de agarrar fuerte lo que tenemos alrededor y nos hace felices. Ella no sabe si es normal o es por causa de su enfermedad. Yo creo que hay algo de ambas cosas. Es normal estar triste de vez en cuando, y hay personas más propensas a eso, pero por otra parte, yo creo que a ella se le acentúa más por su enfermedad. Me encanta esa frase "cada uno tiene su locura, todos estamos locos", y es verdad. Yo tengo mi propia locura, con los clicks, con la música y los discos, otros con el cine, otros siendo fan de una cantante, un grupo o enamorándose de un actor. Esa pequeña (o grande) locura nos hace yo creo que la vida más feliz. Como bien dice ella, hay que escuchar esa voz loca en nuestro interior, aunque sea de vez en cuando. Está claro que ella siempre estará de altibajos, pero bueno, yo creo que a todos nos ocurre, aunque a ella le duren más las etapas más tristes.

    Es bonito eso que dice, que ella vive el gallego en su interior, piensa en gallego, vive en su mundo gallego y se puede conformar por el momento no ir a Galicia. Sin duda eso le ayudará, es un pensamiento positivo (aunque algo triste, la verdad, lo digo porque se conforma con su mundo interior gallego y su felicidad absoluta sería vivir allí, es algo triste) que le hará más llevadera esta etapa hasta que por fin pueda regresar. Ahora es capaz de apreciar lo que la rodea, aunque puede ser efímero, sabemos que todo puede cambiar de la noche a la mañana y se puede sumir en la tristeza más profunda.

    He leído las memorias de Agnes, las seguí hasta su final. Aunque entiendo que es su madre, aquí Agnes justifica su comportamiento. Que la entiende, ¿en serio? Pues yo no la entiendo. La abandonó, la metió en un lugar espantoso, sabiendo el daño que le hacía, alejándola de su tierra, de su vida. Ni una sola vez la llamó ni se preocupó, sufrió ella sola y podría haber muerto o peor, haberse vuelto loca en aquel lugar y desaparecer para siempre. Daba igual, ella estaba en su casa, en su aldea, sin mover un dedo. No, no la puedo justificar, aunque Agnes lo haga porque es su madre, que lo entiendo. Es bonito que la perdone, pero...hay cosas que no se pueden perdonar, o al menos olvidar y yo, si fuese la madre de Agnes, no la podría mirar a la cara en la vida. Lo siento, estoy muy dolido con ella. Viví mucho todo las cosas terribles que le ocurrieron a Agnes. No creo que que sea una cobarde por no ir a visitar a su madre y ver su casa. Es demasiado duro, demasiado intenso...es enfrentarte a tu pasado, a unos recuerdos bonitos pero que te han sufrir mucho. No debe sentirse así, yo creo que se debe dar tiempo y quizás algún día vuelva y sea capaz de hablar con su madre y aclarar las cosas.

    Por otra parte están los vecinos. También parece justificarlos,como que cada uno tiene sus miedos. Yo no los puedo entender, en mi opinión fueron injustos con ella, tan solo era una niña inocente. Ahora puede ver las cosas con otra perspectiva, que estaba demasiado dolida cuando las escribió. Eso lo entiendo, escribió con el dolor, resentida y recordando solamente lo malo. Yo recuerdo que sufrí mucho con ella, me metí en su piel y lo pasé mal (aunque lo pasé bien, ya que me encantaba leerlas, claro está). Quizás debería hacer un nuevo repaso a su infancia, recordando esas cosas que no contó para que yo pueda tener otra percepción de lo que vivió y así, poder vivir esas experiencias bonitas que se dejó en el tintero y que sin duda, deben ser muy bonitas y mágicas.

    Intensísima entrada. Me encanta que divague, eso nos hace pensar e incluso plantea algunas preguntas muy interesantes. Gracias por la traducción, que sé que ha sido un trabajo que te ha costado horrores y encima con el blog loco. ¡¡Que siga prontooooooo!!

    ResponderEliminar
  2. Una entrada muy bonita... como podría calificarla mejor... ¡muy gallega! Quizá porque Agnes derrama esa nostalgia triste, en parte justificada pero en parte también incognoscible. Y me ha venido una idea muy tonta a la cabeza, que seguro que por tu cabeza no ha pasado, y es que Galicia es en realidad la madre de Agnes, y no querer verla y querer verla a toda costa es lo que en definitiva la está desgarrando; porque ha viajado a Galicia con Artemisa, ha llegado casi a su aldeíta, pero luego no ha podido entrar, no ha podido reencontrase con su pasado y yo creo que lo necesita, justamente eso es lo que la descose por dentro, no sé, pienso que si ella juntase fuerzas para hablar con su madre, con sus vecinas de la infancia incluso (que seguro que alguna quedará viva, que las gallegas viven muuuucho tiempo), pues entonces sí que cosería su vida y su pasado y por ejemplo sería capaz de salir y volver de Galicia sin sentir que se rompe por dentro. O a lo mejor es una tontería, pero es que cuanto más lo leo más me parece lógico pensar que Galicia y su madre se identifican dentro de Agnes, por más que una sea un ideal y la otra casi una cruel madrastra.

    Es muy bonito, además, leerte en gallego. Estoy segurísimo de que podrías publicar algo, tal vez no esto, por cuestiones de formato, pero sé que el cuento se te da muy bien, y es que, efectivamente, eres gallega también en la pluma, con tu nostalgia y tus toques mágicos, así que ya te estás buscando certámenes en gallego.

    Me gustó mucho el capítulo, posiblemente uno de los que más me puedo identificar con Agnes, ¿quién puede dudar de que todos estamos locos a nuestra manera? Y parece darse cuenta de que está mal pero está bien, no vive en Galicia pero viaja a ella y tiene a Artemisa, y entre tanto la vida sigue... Galicia... se diría que es una mujer a la que Agnes corteja, dulce pero a la vez también inconmovible... una entrada que huele a castaños, vino de Ribeiro y tarta de Santiago, que se puede leer como una anécdota de alguien que solo quiere volver a casa o como símbolo de lo más sublime: regresar a Galicia es volver a casa, al claustro materno, es renacer y por tanto también morir y reencarnarse, algo que se anhela y se teme... Galicia como madre, Galicia como mujer, el arquetipo femenino, la madre tierra y la diosa madre... y también la obsesión, la inseguridad, la insania, como diría Sinéad. Todo eso. Cada vez que escribes me haces viajar, puede que por eso me guste tanto leerte. Bueno, lo dejo aquí, una hermosa entrada, de verdad.

    ResponderEliminar