lunes, 15 de julio de 2019

DIARIO DE AGNES: MÉRCORES, 10 DE XULLO DE 2019


Mércores, 10 de xullo de 2019
Hoxe é o teu aniversario, Luíña. Hoxe cumprirías 46 anos. Non aparentabas a idade que tiñas, en absoluto. Tiñas unha ialma chea de vida, notábase que eras nova por dentro aínda, tiñas tantas ganas de vivir que parecía coma se a túa existencia nunca tivese sido dura nin difícil. Non te rendías nunca. Sempre atopabas un motivo polo que loitar, unha razón pola que vivir e unha emoción fermosa que sentir. Había algo en ti que inspiraba tenrura e, á vez, ganas de vivir, ganas de sermos cada unha o que vimos ser a este mundo. Tiveches sempre tanta vida que a min me parece que é imposíbel que non esteas, que, despois de marchar supostamente para sempre, segue latexando a túa lembranza, mesmo me parece que podo ouvir a túa voz onde queira que vaia e teño gravado nos ollos o teu sorriso.
Resúltame estraño pensar que, malia ser o teu aniversario, ti non compres anos. A túa existencia fica detida nun intre eterno que ten a cor do solpor máis brillante e a voz do río Miño discorrendo entre as rochas. Hai moito silencio na lembranza dese derradeiro intre que vivimos xuntas. Antes de que pechases os ollos para sempre, pedíchesme que fose feliz con Artemisa, que seguise loitando polos meus soños e que sempre fose eu mesma. Dixéchesme que me querías, que para ti eu sempre sería a túa vida. A túa derradeira verba foi vida, xusto cando a túa vida precisamente xa deixaba de ser vida. Nunca poderei esquecer esas fermosas verbas que me dedicaches antes de marchares. Mais cústame entender como é posíbel que soubeses con tanta claridade que o teu tempo se esgotaba. Tiveches a valentía de abondo para te enfrontares á morte coma se esta non che puxese medo. Iso faime tremer. Como é posíbel que foses tan valente? Non sei se existe alguén no mundo que se tería enfrontado á morte como ti o fixeches, con ese acougo que a min me convencía de que non estaba a ocorrer ren, que me facía pensar que non ía suceder nada terríbel, que todo estaba ben... pero axiña entendín que a calma que sentías nacía de saberes que non ías morrer soa, que deixarías de respirar estando entre os meus brazos e iso tranquilizábache de abondo para poderes estar calmada malia seres consciente de que a túa vida se che ía das mans.
Mais é moi estraño que sexa o aniversario de alguén que non está neste mundo. É o teu aniversario, pero non compres anos: non me tiro esa idea da cabeza. Séntese como un baleiro, coma se fose un día con moito senso que, non obstante, está cheo de silencio; dun silencio que non paga a pena encher de verbas. Non o quero interromper, nin eu nin ningunha desas persoas que te coñecían tan ben. Hoxe, Silvia veu á cafetaría e, despois de estar falando de ti durante un anaco, abrazámonos ambas as dúas chorando. Axiña nos decatamos de que estabamos igual de tristeiriñas, de que ambas as dúas precisabamos unha aperta. Ela tamén te bota moitísimo en falla, pero ela si o pode dicir sen sentir medo. Eu, non. Sempre que falo de ti, teño a sensación de que mesmo o vento se ofende. Non podo falar de ti con liberdade. É coma se ninguén entendese que te bote tanto en falla. Non ten ren  a ver que te bote en falla con amar a Artemisa. Eu ámoa coa miña ialma toda, de verdade, pero iso non me impide lembrarte e botarte en falla porque sempre fuches moi importante para min e iso non poderá mudar nunca, por moito tempo que teña pasado da túa morte. Segues estando comigo, na miña ialma, e a morte non me parece tan forte coma o que sempre sentín por ti. Non falo do namoro que tiña contigo dende sempre, senón doutro sentimento seica máis duradeiro; a amizade, a fonda conexión que vencella a dúas amigas que se entenden de verdade, que moitas veces non precisan falar para entendérense, que só se comprenden co ollar ou os silencios que falan por elas, que mesmo falan asemade cando queren opinar sobre algo ou propoñerlle algo á outra. Ti sempre fuches a miña amiga, aínda que compartísemos tan pouquiño tempo, un tempo tan reducido.
E, para que vexas que as miñas verbas son sinceras, dedicareiche a ti esta próxima entrada do meu diario. Escribina cando tiña oito anos, no verán de 1985, cando, unha tardiña, souben que ti chegaras á aldeíña. A ti van dedicadas estas liñas que escribín só empregando a voz da miña ialma de cativa:

20 de xullo:
Lúa veu hoxe á aldeíña xa, chegou, pero non puiden falar con ela porque estaba coa miña vaquiña, que está doente, agardando a que viñese un veterinario que foron procurar a Ourense, que o que acostuma a vir cada mes non está, está de vacaciós, e agora estamos sos, sen ninguén que poida vixiar a saúde dos nosos animais. A miña vaquiña está ben, seica só lle sentase mal algo, pero leva días doentiña, non sei que lle pasa, sen ganas de comer, e eu estou moi desacougada. O veterinario dixo que lle notara un vulto no ventre, pero non lle deu importancia, pero eu vin que ollaba á miña nai cun aceno moi estraño, como queréndolle dicir algo pero sen dicir ren para que eu non o ouvise, cando moitas veces eu entendo mellor os silencios e os xestos cás verbas, pero non me atrevín a preguntar ren porque non quero que me digan que a miña Terriña tamén se irá, como o fixo a miña avoa. Non quero saber ren diso. Ela estará ben... pero estou tan tristeiriña que non quero falar con ninguén. Lúa non se achegou a min porque realmente nunca o fai e o primeiro que fixo foi xuntarse cos demais rapaces da aldea, que algúns diles están eiquí dende principios de xullo, pero eu non quero ir con iles. Son rapaces que teñen máis ou menos a idade de Lúa, son maiores ca min porque naceron antes, pero teñen unha maneira de seren que me fai preguntarme se son maiores ou máis pequenos, porque moitas veces me pregunto por que actúan dise xeito. Parecen máis nenos, sobre todo cando rin de cousas que a min non me fan graza, e moito menos hoxe, que a cousiña máis miúda me fai dano porque teño medo pola miña vaquiña, pero iles que van entender? Pero Lúa si me mirou un pouco e logo foise, correndo porque a chamaban, e eu fiquei eilí na entrada da corte.
Non sei que contarlle e síntome parva falando con ila, non me ocorre iso con ninguén máis, pero porque, por riba, estamos un ano sen vernos e eu non quero que pense que son unha cativa sen sentidiño, coma a meirande parte dises rapaces cos que vai, que non sei que lles ve a ises se non se asemellan ren a ela, pero parece que sexa unha obriga ires cos rapaces que son da túa idade e aos cativos deixalos de lado simplemente porque teñen menos aniños. Pero eu sei que ila é diferente. Ises rapaces fan chanzas comigo, din cousas de min sempre que me ven, e ninguén lles di ren, porque son maiores, non? E iso dálles dereito a opinar sobre o que queiran. Teñen entre catorce e quince anos e son moi parvos, para o meu gusto, pero a min tampouco me gusta prexulgar á xente.
Outro ano máis pasará sen que case fale con ela. Pero o día 25 imos facer unha foliada e eu tocarei a pandeireta, que ninguén pode imaxinar o que repeniquei estes días para facelo o mellor posíbel e eisí non teñen motivos para riren de min, pero tamén ouvín que un diles dixo unha vez que a pandeireta non era un instrumento elegante. Detesto esa verba, elegante, por que sempre o elegante se ten que vencellar co bo? A min iso de elegante paréceme bonito, pero, segundo con que sexa, paréceme moi, moi aburrido, disas cousas que te fan bocexar sen que o poidas evitar.
Pero a Lúa si lle gusta como toco a pandeireta. Sei que ela lle pediu á súa nai que a levase a leccións de pandeireta, que non as fan no conservatorio, farase iso co tempo, senón que a ten que levar a obradoiros nos que alguén ensina a tocala. Pero non creo que a toque coma min, porque eu repenico os días todos, sempre lle adico algún momentiño, e ela di que pasa máis tempo tocando o piano. Pero canta moi ben. Ten unha voz moi fermosa que sempre me fai sorrir, porque tamén é unha voz alegre. Eu canto tamén alegre, pero dixéronme moitas veces que, segundo como cante, podo inspirar moita morriña, que teño a morriña na voz. A morriña é un sentimento moi bonito que só nós os galegos entendemos. Iste verán, veu eiquí a curmá dunha rapaza que ten eiquí á súa avoa, e esa curmá súa vive en... non sei que sitio de España, coido que me dixo Toledo, e, xaora, ela vén eiquí e ve que todos falamos galego e que ningún de nós fala moi ben o castelán e cando ouviu iso da morriña preguntou que era iso, se era como unha doenza, e díxolle a avoa de Lúa que se podía converter nunha doenza se non se escoitaba a súa voz, que a morriña é un sentimento que só sentimos nós os galegos cando estamos lonxe da terra e que, co tempo, se non voltamos, entón nos podemos poñer doentes, pero eu sentín morriña sen estar lonxe da terra. Síntoa ás veces cando empardece ou cando me decato de que a gaitiña ten unha voz tristeiriña, coma se fose o canto disas persoas todas que marcharon algún día en procura dunha vida mellor... e paréceme que eu boto en falla a terra imaxinando a isas persoas lonxe do seu fogar e sinto moita mágoa cando penso niles, porque eu a botaría terribelmente en falla se tivese que me ir coma isas persoas que marcharon en procura dun futuro cheo de riquezas. A min a riqueza dáme igual. Eu non sería quen de abandonar o meu fogar. Prefiro vivir eiquí sendo probe, que o somos, que non rica e lonxe de eiquí, porque eu non sei que me ocorrería se me afastasen de eiquí, se sentise unha morriña enfermiza, non sei que me ocorrería se a morriña se convertese nunha doenza, pero non o quero descubrir, prefiro sentir a morriña que me nace cando miro a cor do solpor e decátome de que esa cor xa a vin noutro momento, lonxe diste momento da miña vida, pero é unha morriña real porque a sinto no principio do estómago, onde parece que latexa a tristura, e sei que a morriña se amorea eí... nise recunchiño do noso corpo no que sei que se aloxa a nosa ialma.
Notábase que isa rapaza era moi intelixente, pero non sabía do noso, da nosa terra, dos nosos costumes, e para ela todo era novo. A min entusiasmábame a idea de amosarlle a alguén totalmente axeo a Galicia todo o que temos, pero tamén me daba vergonza falar con isa rapaza porque non me sei expresar ben en castelán e ela falaba un castelán perfecto, dise que se oe na radio, que parece finiño e elegante, outra vez a verba elegante, pero a min paréceme que o galego é unha lingua máis agarimosa. Non soa igual dicir “quérote” que “te quiero”, nin “boa noitiña” que “buenas noches”, que soa serio e aburrido. En galego cantamos as canciós máis bonitiñas que falan de calquera cousiña e podémolo facer cantando alegremente para que as mágoas do corazón non sexan tan mágoas, tan fondas, para darlle alegría ao chorar, para rir cando queremos chorar e chorar se queremos chorar. Cantámoslle á choiva (se chove, deixa chovere, se orballa, deixa orballare...) e cantámoslle ás festas, á vendima e á sega, cantámoslle a todo, a todiño, cunha alegría moi bonita pero tamén cunha morriña que só nós sentimos nacer en nós e sabemos querer, porque nós o amamos todo, mesmo a choiva e a cor do ceo cando está anubradiño, pero a isa rapaza custáballe entender como viviamos eiquí todo o ano, mesmo lle pasa iso a Lúa, que mo dixo algunha vez, pero non falei con ela tanto como para pensar que ela non querería vivir eiquí algunha vez. Eu sei que ama ista terra, istes montes, e que lle gusta o bosque e mailo río, que vai nadar todos os días. Ela agora ten doce anos, pero aínda lle parecerei cativa. Seica co paso dos anos sexa todo distinto. A min si me gustaría falar con ela, pero agora estou desacougada pola miña vaquiña. Pero que bonitiño sería que ela sentase agora eiquí no meu carón e escoitase todo o que lle podería contar. Falaríalle de todo o que pasou nistes últimos meses, como foi o Nadal, que bonito foi o Magosto, pero agora todo iso queda lonxe xa e seica non lle interesase. Pois daquela falaríalle dos libros que conseguín ler istes meses e amosaríalle antes que a ninguén as canciós que xa sei repenicar tan ben na pandeireta e que tan fermosamente canto, porque é que me gustan tanto, tanto, que non as deixo de cantar. Hai algunhas que as trouxeron da zona do Ribeiro, como o cantar da Vendima... “Vendima, vendimadora na vendima do meu pai, vendima, vendimadoira na vendima do meu pai; que o viño vai na cabaza e o pan na cestiña vai, que o viño vai na cabaza e o pan na cestiña vai... Aialailalalala, ailailalalala, Aialalalalalala... Vendima, vendimadora na vendima do teu pai, vendima, vendimadora na vendima do teu pai, heiche de come-las uvas, que outra cousa non cha hai, heiche de come-las uvas, que outra cousa non cha hai... Ailailalalala, ailailalala... Iste cantar da vendima éche un cantar moi meiguiño, iste cantar da vendima éche un cantar moi meiguiño, iste cantar é da terra onde se fai o bo viño, iste cantar é da terra onde se fai o bo viño...  Ailailalalala, ailailalalala... Vendima, vendimadora na vendima do meu pai, vendima, vendimadora na vendima do meu pai, e bebémolo o bo viño que outra cousa non che hai, e bebémolo o bo viño que outra cousa non che hai...” que bonita soa cando a repenico coa pandeireta...
Pero agora só lle falaría da miña Terriña, que está doentiña, que vai morrer, seino que vai morrer, non mo dixo ninguén, pero seino, e non o quero aceptar. Ten un vultiño no ventre. Tocouno o veterinario e quedou serio. Estou certa de que pensou: “isto non cheire ben, pero ela non o ha saber” e non o saberei ata que marche. Agora está alí na corte, pobriña, soa, non a quero mirar sabendo que eu sei que vai marchar. Pero a ela, a Lúa, si me gustaría contarlle: “Luíña, sabes que a miña vaquiña está doentiña? Non quero que se vaia porque é a miña mellor amiga. Ti cres que a poderían curar? Eu quero que a curen, non quero que me deixe, deixarame soa se marcha, pero non vai marchar”.
Seica estando eiquí no bosque, lonxe de todo, non poida falar nunca con ela. Maldita sexa a miña idade, oito anos non son ren, para ninguén, porque para todos son unha cativa, pero eu podo falar disas cousiñas das que ninguén é quen de falar, podo entender cousas que ningún cativo pensa sequera, e aínda así son cativiña, unha nena que non viviu practicamente ren, pero sinto que teño sentimentos na ialma que pode que non se teñan ata ter cumpridos moitísimos anos. Eu podería falar coma se entendese, e entendo, pero ninguén me quere escoitar. Só o facía a miña avoa. Os demais non se atreven a escoitarme porque lles poñe medo que unha nena da miña idade se exprese como me expreso eu e pensan que algo teño na mente para ser así, pero o único que me ocorre é que medrei moito máis rápido cós outros nenos. E Lúa sábeo, pero ela non se atreve a ir comigo porque cre que van rir dela por ir cunha cativa. Tanto me ten. Sei que aínda quedan moitos días de verán por diante e imos conseguir falar pase o que pase, pero dáme moitísima vergonza.
E xa contarei coma está miña vaquiña, eu sei que estará ben, pero algo me di que non, que o que vai pasar non ten ren a ver co que quero que pase, e o que eu sinta non é o que eu presinto. Presentir e sentir, non teñen ren a ver, pero parécense esas verbas. Presentir o que vai ocorrer, pero sinto o que está a ocorrer, e gustaríame que o que presinto fose o que sinto.
E non collín a libretiña na que escribo o meu diario istes meses porque estiven moito pola escola, pola terra, que tivemos colleitas algo complicadas iste ano, por iso teremos menos có ano pasado, pero, alomenos, a vendima parece que vai ir ben, iso din todos, e eu vexo as uviñas moi grandes e gordiñas xa, semellan a piques de estoupar,  e vai ser unha vendima fermosa, pero dinme que aínda teñen que ser máis doces, teñen que madurar máis, e eu véxoas tan bonitas... pero habemos de agardar.

Traducción:

Miércoles, 10 de julio de 2019
Hoy es tu cumpleaños, Luíña. Hoy cumplirías 46 años. No aparentabas la edad que tenías, en absoluto. Tenías un alma llena de vida, se notaba que eras joven por dentro aún, tenías tantas ganas de vivir que parecía como si tu existencia nunca hubiese sido dura ni difícil. No te rendías nunca. Siempre encontrabas un motivo por el que luchar, una razón por la que vivir y una emoción hermosa que sentir. Había algo en ti que inspiraba ternura y, a la vez, ganas de vivir, ganas de ser cada una lo que venimos a ser a este mundo. Tuviste siempre tanta vida que a mí me parece que es imposible que no estés, que, después de marcharte supuestamente para siempre, sigue latiendo tu recuerdo, incluso me parece que puedo oír tu voz dondequiera que vaya y tengo grabada en los ojos tu sonrisa.
Me resulta extraño pensar que, a pesar de ser tu cumpleaños, tú no cumples años. Tu existencia permanece detenida en un instante eterno que tiene el color del atardecer más brillante y la voz del río Miño discurriendo entre las rocas. Hay mucho silencio en el recuerdo de ese último instante que vivimos juntas. Antes de que cerrases los ojos para siempre, me pediste que fuese feliz con Artemisa, que siguiese luchando por mis sueños y que siempre fuese yo misma. Me dijiste que me querías, que para ti yo siempre sería tu vida. Tu última palabra fue vida, justo cuando tu vida precisamente ya dejaba de ser vida. Nunca podré olvidar esas hermosas palabras que me dedicaste antes de marcharte. Mas me cuesta entender cómo es posible que supieses con tanta claridad que tu tiempo se agotaba. Tuviste la valentía suficiente para enfrentarte a la muerte como si ésta no te diese miedo. Eso me hace temblar. ¿Cómo es posible que fueses tan valiente? No sé si existe alguien en el mundo que se habría enfrentado a la muerte como tú lo hiciste, con ese sosiego que a mí me convencía de que no estaba ocurriendo nada, que me hacía pensar que no iba a suceder nada terrible, que todo estaba bien... pero enseguida entendí que la calma que sentías nacía de saber que no ibas a morir sola, que dejarías de respirar estando entre mis brazos y eso te tranquilizaba bastante como para poder estar calmada pese a ser consciente de que tu vida se te iba de las manos.
Mas es muy extraño que sea el cumpleaños de alguien que no está en este mundo. Es tu aniversario, pero no cumples años. No me quito esa idea de la cabeza. Se siente como un vacío, como si fuese un día con mucho sentido que, no obstante, está lleno de silencio; de un silencio que no merece la pena llenar de palabras. No quiero interrumpirlo, ni yo ni ninguna de esas personas que te conocían tan bien. Hoy, Silvia vino a la cafetería y, después de estar hablando de ti durante un rato, nos abrazamos las dos llorando. Enseguida nos percatamos de que estábamos igual de tristiñas, de que ambas necesitábamos un abrazo. Ella también te echa muchísimo de menos, pero ella sí puede decirlo sin sentir miedo. Yo, no. Siempre que hablo de ti, tengo la sensación de que incluso el viento se ofende. No puedo hablar de ti con libertad. Es como si nadie entendiese que te echo tanto en falta. No tiene nada que ver que te eche de menos con amar a Artemisa. Yo la amo con toda mi alma, de verdad, pero eso no me impide recordarte y echarte en falta porque siempre fuiste muy importante para mí y eso no podrá cambiar nunca, por mucho tiempo que haya pasado de tu muerte. Sigues estando conmigo, en mi alma, y la muerte no me parece tan fuerte como lo que siempre sentí por ti. No hablo del enamoramiento que tenía contigo desde siempre, sino de otro sentimiento quizás más duradero; la amistad, la honda conexión que vincula a dos amigas que se entienden de verdad, que muchas veces no necesitan hablar para entenderse, que sólo se comprenden con la mirada o los silencios que hablan por ellas, que incluso hablan a la vez cuando quieren opinar sobre algo o proponerle algo a la otra. Tú siempre fuiste mi amiga, aunque compartiésemos tan poquiño tiempo, un tiempo tan reducido.
Y, para que veas que mis palabras son sinceras, te dedicaré a ti esta próxima entrada de mi diario. La escribí cuando tenía ocho años, en el verano de 1985, cuando, una tardiña, supe que tú habías llegado a la aldeíña. A ti van dedicadas estas líneas que escribí sólo empleando la voz de mi alma de niña:

20 de julio:
Lúa ha venido hoy a la aldeíña ya, ha llegado, pero no he podido hablar con ella porque estaba con mi vaquiña, que está enferma, esperando a que viniese un veterinario que fueron a buscar a Ourense, que el que acostumbra a venir cada mes no está, está de vacaciones, y ahora estamos solos, sin nadie que pueda vigilar la salud de nuestros animales. Mi vaquiña está bien, tal vez sólo le sentase mal algo, pero lleva días maliña, no sé qué le pasa, sin ganas de comer, y yo estoy muy preocupada. El veterinario dijo que le había notado un bulto en el vientre, pero no le ha dado importancia, pero yo vi que miraba a mi madre con un ademán muy extraño, como queriendo decirle algo pero sin decir nada para que yo no lo oyese, cuando muchas veces yo entiendo mejor los silencios y los gestos que las palabras, pero no me atreví a preguntar nada porque no quiero que me digan que mi Terriña también se irá, como lo hizo mi abuela. No quiero saber nada de eso. Ella estará bien... pero estoy tan tristiña que no quiero hablar con nadie. Lúa no se ha acercado a mí porque realmente nunca lo hace y lo primero que hizo fue juntarse con los demás chicos de la aldea, que algunos de ellos están aquí desde principios de julio, pero yo no quiero ir con ellos. Son rapaces que tienen más o menos la edad de Lúa, son mayores que yo porque nacieron antes, pero tienen una manera de ser que me hace preguntarme si son mayores o más pequeños, porque muchas veces me pregunto por qué actúan de ese modo. Parecen más niños, sobre todo cuando se ríen de cosas que a mí no me hacen gracia, y mucho menos hoy, que la cosiña más menudiña me hace daño porque tengo miedo por mi vaquiña, pero ¿ellos que van a entender? Pero Lúa sí me miró un poco y luego se fue, corriendo porque la llamaban, y yo me quedé allí en la entrada del cobertizo.
No sé qué contarle y me siento tonta hablando con ella, no me ocurre eso con nadie más, pero porque, encima, estamos un año sin vernos y yo no quiero que piense que soy una niña sin sentido común, como la mayor parte de esos rapaces con los que va, que no sé qué les ve a ésos si no se asemejan nada a ella, pero parece una obligación que vayas con los rapaces que sean de tu edad y a los niños dejarlos de lado simplemente porque tienen menos añinos. Pero yo sé que ella es diferente. Esos rapaces hacen bromas conmigo, dicen cosas de mí siempre que me ven, y nadie les dice nada, porque son mayores, ¿no? Y eso les da derecho a opinar sobre lo que quieran. Tienen entre catorce y quince años y son muy tontos, para mi gusto, pero a mí tampoco me gusta prejuzgar a la gente.
Otro año más pasará sin que casi hable con ella. Pero el día 25 vamos a hacer una foliada y yo tocaré la pandereta, que nadie puede imaginar lo que repercutí estos días para hacerlo lo mejor posible y así no tienen motivos para reírse de mí, pero también oí que uno de ellos dijo una vez que la pandereta no era un instrumento elegante. Detesto esa palabra, elegante, ¿por qué siempre lo elegante tiene que relacionarse con lo bueno? A mí eso de elegante me parece bonito, pero, según con qué sea, me parece muy, muy aburrido, de esas cosas que te hacen bostezar sin que puedas evitarlo.
Pero a Lúa sí le gusta cómo toco la pandereta. Sé que ella le ha pedido a su madre que la llevase a lecciones de pandereta, que no las hacen en el conservatorio, se hará eso con el tiempo, sino que tiene que llevarla a talleres en los que alguien enseña a tocarla. Pero no creo que la toque como yo, porque yo taño todos los días, siempre le dedico algún momentiño, y ella dice que pasa más tiempo tocando el piano. Pero canta muy bien. Tiene una voz muy hermosa que siempre me hace sonreír, porque también es una voz alegre. Yo canto también alegre, pero me han dicho muchas veces que, según cómo cante, puedo inspirar mucha morriña, que tengo la morriña en la voz. La morriña es un sentimiento muy bonito que sólo nosotros los gallegos entendemos. Este verano, ha venido aquí la prima de una chica que tiene aquí a su abuela, y esa prima suya vive en... no sé qué sitio de España, creo que me dijo Toledo, y, claro, ella viene aquí y ve que todos hablamos gallego y ninguno de nosotros habla muy bien el castellano y cuando oyó eso de la morriña preguntó qué era eso, si era como una enfermedad, y le dijo la abuela de Lúa que podía convertirse en una enfermedad si no se escuchaba su voz, que la morriña es un sentimiento que sólo sentimos nosotros los gallegos cuando estamos lejos de la tierra y que, con el tiempo, si no volvemos, entonces podemos ponernos enfermos, pero yo he sentido morriña sin estar lejos de la tierra. La siento a veces cuando atardece o cuando me doy cuenta de que la gaitiña tiene una voz tristiña, como si fuese el canto de todas esas personas que marcharon algún día en procura de una vida mejor... y me parece que yo echo en falta la tierra imaginando a esas personas lejos de su hogar y siento mucha pena cuando pienso en ellos, porque yo la echaría terriblemente de menos si tuviese que irme como esas personas que marcharon en procura de un futuro lleno de riquezas. A mí la riqueza me da igual. Yo no sería capaz de abandonar mi hogar. Prefiero vivir aquí siendo pobre, que lo somos, que no rica y lejos de aquí, porque yo no sé qué me ocurriría si me alejasen de aquí, si sintiese una morriña enfermiza, no sé qué me ocurriría si la morriña se convirtiese en una enfermedad, pero no quiero descubrirlo, prefiero sentir la morriña que me nace cuando miro el color del ocaso y me percato de que ese color ya lo he visto en otro momento, lejos de este momento de mi vida, pero es una morriña real porque la siento en el principio del estómago, donde parece que late la tristeza, y sé que la morriña se acumula ahí... en ese rinconciño de nuestro cuerpo en el que sé que se aloja nuestra alma.
Se notaba que esa rapaza era muy inteligente, pero no sabía de lo nuestro, de nuestra tierra, de nuestras costumbres, y para ella todo era nuevo. A mí me entusiasmaba la idea de mostrarle a alguien totalmente ajeno a Galicia todo lo que tenemos, pero también me daba vergüenza hablar con esa rapaza porque no sé expresarme bien en castellano y ella hablaba un castellano perfecto, de ése que se oye en la radio, que parece finiño y elegante, otra vez la palabra elegante, pero a mí me parece que el gallego es una lengua más cariñosa. No suena igual decir “quérote” que “te quiero” ni “boa noitiña” que “buenas noches”, que suena serio y aburrido. En gallego cantamos las canciones más bonitiñas que hablan de cualquier cosiña y podemos hacerlo cantando alegremente para que las penas del corazón no sean tan penas, tan hondas, para darle alegría al llorar, para reír cuando queremos llorar y llorar si queremos llorar. Le cantamos a la lluvia (se chove, deixa chovere, se orballa, deixa orballare...) y les cantamos a las fiestas, a la vendimia y a la siega, le cantamos a todo, a todiño, con una alegría muy bonita pero también con una morriña que sólo nosotros sentimos nacer en nosotros y sabemos querer, porque nosotros lo amamos todo, incluso la lluvia y el color del cielo cuando está nubladiño, pero a esa rapaza le costaba entender cómo vivíamos aquí todo el año, incluso le pasa eso a Lúa, que me lo ha dicho alguna vez, pero no he hablado con ella tanto como para pensar que ella no querría vivir aquí alguna vez. Yo sé que ama esta tierra, estos montes, y que le gusta el bosque y el río, que va a nadar todos los días. Ella ahora tiene doce años, pero aún le pareceré niña. Quizás con el paso de los años sea todo distinto. A mí sí me gustaría hablar con ella, pero ahora estoy desasosegada por mi vaquiña. Pero qué bonitiño sería que ella se sentase aquí a mi lado y escuchase todo lo que le podría contar. Le hablaría de todo lo que ha pasado estos últimos meses, cómo fue la Navidad, qué bonito fue el Magosto, pero ahora todo eso queda lejos ya y tal vez no le interesase. Pues entonces le hablaría de los libros que he conseguido leer estos meses y le mostraría antes que a nadie las canciones que ya sé tañer tan bien con la pandereta y que tan hermosamente canto, porque es que me gustan tanto, tanto, que no dejo de cantarlas. Hay algunas que las trajeron de la zona del Ribeiro, como el cantar de la vendimia... “Vendima, vendimadora na vendima do meu pai, vendima, vendimadoira na vendima do meu pai; que o viño vai na cabaza e o pan na cestiña vai, que o viño vai na cabaza e o pan na cestiña vai... Aialailalalala, ailailalalala, Aialalalalalala... Vendima, vendimadora na vendima do teu pai, vendima, vendimadora na vendima do teu pai, heiche de come-las uvas, que outra cousa non cha hai, heiche de come-las uvas, que outra cousa non cha hai... Ailailalalala, ailailalala... Iste cantar da vendima éche un cantar moi meiguiño, iste cantar da vendima éche un cantar moi meiguiño, iste cantar é da terra onde se fai o bo viño, iste cantar é da terra onde se fai o bo viño...  Ailailalalala, ailailalalala... Vendima, vendimadora na vendima do meu pai, vendima, vendimadora na vendima do meu pai, e bebémolo o bo viño que outra cousa non che hai, e bebémolo o bo viño que outra cousa non che hai...”  Qué bonita suena cuando la percuto en la pandereta...
Pero ahora sólo le hablaría de mi Terriña, que está maliña, que va a morir, lo sé que va a morir, no me lo ha dicho nadie, pero lo sé, y no quiero aceptarlo. Tiene un bultiño en el vientre. Lo tocó el veterinario y se quedó serio. Estoy segura de que pensó: “esto no pinta bien, pero ella no lo ha de saber” y no lo sabré hasta que se marche. Ahora está allí en el cobertizo, pobriña, sola, no quiero mirarla sabiendo que va a marcharse. Pero a ella, a Lúa, sí me gustaría contarle: “Luíña, ¿sabes que mi vaquiña está maliña? No quiero que se vaya porque es mi mejor amiga. ¿Tú crees que podrían curarla? Yo quiero que la curen, no quiero que me deje, me dejará sola si se marcha, pero no va a marcharse”.
Tal vez estando aquí en el bosque, lejos de todo, no pueda hablar nunca con ella. Maldita sea mi edad, ocho años no son nada, para nadie, porque para todos soy una niña, pero yo puedo hablar de esas cosiñas de las que nadie es capaz de hablar, puedo entender cosas que ningún niño piensa siquiera, y aún así soy pequeniña, una niña que no ha vivido nada, pero siento que tengo sentimientos en el alma que puede que no se tengan hasta haber cumplido muchísimos años. Yo podría hablar como si entendiese, y entiendo, pero nadie quiere escucharme. Sólo lo hacía mi abuela. Los demás no se atreven a escucharme porque les da miedo que una niña de mi edad se exprese como me expreso yo y piensan que algo tengo en la mente para ser así, pero lo único que me ocurre es que crecí mucho más rápido que los otros niños. Y Lúa lo sabe, pero ella no se atreve a ir conmigo porque cree que se van a reír de ella por ir con una niña. Tanto me da. Sé que aún quedan muchos días de verano por delante y vamos a conseguir hablar pase lo que pase, pero me da muchísima vergüenza.
Y ya contaré cómo está mi vaquiña, yo sé que estará bien, pero algo me dice que no, que lo que va a pasar no tiene nada que ver con lo que quiero que pase, y lo que yo sienta no es lo que yo presiento. Presentir y sentir, no tienen nada que ver, pero se parecen esas palabras. Presentir lo que va a ocurrir, pero siento lo que está ocurriendo, y me gustaría que lo que presiento fuese lo que siento.
Y no he cogido la libretiña en la que escribo mi diario estos meses porque estuve mucho por la escuela, por la tierra, que tuvimos cosechas algo complicadas este año, por eso tendremos menos que el año pasado, pero, al menos, la vendimia parece que va a ir bien, eso dicen todos, y yo veo las uviñas muy grandes y gordiñas ya, parecen a punto de explotar, y va a ser una vendimia hermosa, pero me dicen que todavía tienen que ser más dulces, tienen que madurar más, y yo las veo tan bonitas... pero hemos de esperar.



1 comentario:

  1. Agnes recuerda a Lúa una vez más, pero esta vez por un motivo muy triste y especial, es su cumpleaños. Lúa habría cumplido 46 años. Murió tan joven...Medita sobre su ausencia, sobre lo extraño de que ya no siga cumpliendo años, que se haya quedado estancada para siempre en 45 y que jamás volverá a celebrar un cumpleaños. Son refleciones tristes, lógicas de una persona que echa de menos a un ser querido fallecido. Habla muchísimo de Lúa, yo diría que más que nunca. Casi todas sus entradas están enfocadas en ella, en recordarla, ya no solo en la actualidad, también en su diario de cuando era una niña. No sabemos que piensa ahora Artemisa, ya que no le cuenta mucho sobre esto, pero si se enterase, yo creo que se pondría todavía más celosa.

    También tenemos el placer de leer otra porción del diario de Agnes niña. Había ya en aquellos años, mucha fijación en ella. No sabía que la vida les depararía un montón de experiencias y sentimientos para compartir juntas. 1985, en una tarde de verano, con el veterinario de vacaciones y su Terriña enferma. Muy preocupada por la salud de su amiga la vaca, pero también triste por no poder contarle a Lúa lo que está pasando, por no poder contar con ella. No es tonta y sabe que lo que tiene su vaca es grave. Si fuese una niña del montón, viviría en la ignorancia, pero ella es especial y estas cosas no se le escapan. Le contaría muchas cosas a Lúa, como lo que le ocurre a Terriña, las navidades o le cantaría la canción de la vendimia, que le gusta mucho. Muy divertida la reflexión sobre la elegancia o las palabras en un idioma u otro. La elegancia puede ser muy aburrida, no le falta razón. Me encanta eso de “te hacen bostezar sin que puedas evitarlo” jajaja. Habla de la morriña gallega y de su tierra, de la vendimia...cosas que pocos niños de su edad piensan y ni mucho menos se preocupan. Para ella, los niños de su edad son muy niños, se ríen de cosas que a ella no le hace gracia y prefiere hacer otras cosas. Normal además que no quiera estar con ellos, si se meten con ella y son un poco los culpables de que Lúa no pase más tiempo con ella.
    Un capítul oagridulce, por lo del cumpleaños de Lúa o la pobre vaca enferma, pero con toques muy divertidos del diario de Agnes de pequeña. Me ha encantado!!!

    ResponderEliminar