Domingo, 20 de xaneiro de 2019
Xa non estarás soa, Luíña, nese mundo no que moras
dende hai uns meses. Agora, túa nai estará contigo, acompañándote nesa vida que
xa non é vida; pero non quero chamar “morte” a ese lugar e a ese tempo nos que
agora te atopas, nos que terás que vivir para sempre. Agora estará xunta ti
unha das persoas que máis te quixo nunca. Seica ninguén te quixo nin te poderá
querer coma ela, malia querérmoste moitas persoas con toda a nosa ialma. Eu
xamais te poderei esquecer porque vives no meu corazón, vives en moitísimas
cancións que para sempre serán o teu fogar, vives no son do vento e na voz da
auga. Vives en tantas partes que me parece que, ao marchares, deixaches unha
pegada profundísima na natureza que nunca ren poderá borrar. Aínda me custa
moito dixerir o que ocorreu hoxe pola tarde. Sigo pensando que a todos nos
sorprendeu moito, pero tamén é certo que levabamos toda a fin de semana sabendo
que ía ocorrer. Ninguén o podía dicir. Talvez non fose preciso dicir ren. O
noso ollar xa expresaba mellor cás verbas o que sentiamos e pensabamos. Non sei
se ti te poderás alegrar de que ela agora estea contigo. Tampouco sei se de
verdade túa nai e máis ti vos atopades no mesmo lugar. Quixer pensar que si,
que estades na mesma dimensión. Todos queremos crer iso. Sería moi fermoso que
fose precisamente a túa ialma a que hoxe veu buscar da túa nai, quen morreu
rodeada por todas as persoas que quixo sempre, agás ti, pero eu sei que ela te
levaba no corazón e todos sabiamos que te sentía con ela, malia non estares
fisicamente connosco, pero estabas no ar, no silencio que cubría ese momento
tan triste.
Eu non puiden falar durante máis dunha hora. Non
podía deixar de mirar á túa nai e, asemade, non podía fixar os meus ollos nela.
Túa nai faloume con moitísimo agarimo antes de marchar para sempre. Quixo estar
comigo a soas, quixo que nos deixasen soas. Díxome que, se ela soubese no seu
momento que ti foras a Barcelona para me buscares, te tería axudado moitísimo,
que non tería permitido que casases con ese home que sempre te tratou coma se
non foses máis cunha escrava, que te tratou tan mal. Confesoume que nese
momento se arrepentía máis que nunca do mal que se comportou contigo sen
sabelo, só porque pensaba que todo o que che ocorría era o mellor que che podía
ocorrer. Díxome que se levaba sentindo como unha parva dende había moitos anos
e que nunca che puido pedir perdón coma de verdade o merecías, por moitas veces
que se desculpase ante ti. Eu precisaba dicirlle que non pagaba a pena que
sentise ese rancor inxusto por ela mesma, que ti nunca lle gardaras rancor, que
a querías con loucura e que nunca me dixeras ren sobre que te sentises
decepcionada coa túa nai, ao contrario, sempre me falaras moi ben dela; pero
non podía falar. As confesións da túa nai estaban a me esnaquizar a ialma.
Sentía moitas ganas de chorar.
Lúa, túa nai queríache pedir perdón malia non
estares xa alí. Agardo que agora o poida facer como sempre desexou, aínda que
eu sei que xa non paga a pena que che pida perdón porque nunca lle gardaches
rancor por ren. Ti es coma min, a túa ialma non pode aloxar eses sentimentos
tan dolorosos que nos esnaquizan o corazón porque sabemos que non son bos, que
non nos farán felices... pero esta tristura tan forte tampouco nos pode facer
felices e túa nai falaba con moita tristura. Díxome que todos os escritos que
naceron de ti están nunha caixiña que deixara preparada para min, pediume que
os conservase sempre, que algunha vez fixese algo con eles, botalos fóra do teu
mundo, exteriorizalos dalgún xeito. Díxome: “ti, que escribes tan ben, poderías
facer algo coas súas lembranzas”, pero cústame moito lelas, Lúa.
Non sei que teño que facer. Estamos xa en Ourense
porque voltamos á casa despois de estarmos no hospital. Mañá tería que ser un
día completamente normal, pero non o será. Silvia xa sabe que Iria morreu.
Morreu tan de súpeto e á vez tan agardada era a súa morte que todos ficamos sen
saber que dicir cando Mar, a irmá de Iria, nos chamou para nos comunicar que a
súa irmá estaba morrendo. Estabamos na aldeíña, acababamos de xantar e quedaba
pouquiño para voltar a Ourense. Miña nai non puido dicir nada. Tiven que falar
eu por teléfono tentando que a miña voz soase clara, pero tiña un nó na gorxa
que afogaba as palabras que pretendía dicir. Mais non cumpría dicir ren.
Artemisa dixo onte unha cousa que me estarreceu no
seu momento e que me fixo preguntarlle se de verdade cría o que estaba dicindo;
pero arestora penso que seica non fose tan mala idea. Confesoume que chegara a
pensar que eras ti, Lúa, quen se quería levar a ialma da túa nai para non estar
máis soa. Cecais, sempre te sentises moi soíña nese mundo. Eu pregunteille a
Artemisa se de verdade cría o que estaba dicindo porque me parecía imposíbel
pensar que ti lle quixeses tirar a vida á túa nai. Amais, Artemisa díxome que
escollías a ialma da túa nai porque a min aínda me resta moito por vivir e, en
troques, a túa nai xa vivira moitísimo. Aínda que me pareza unha idea
arrepiante, ten tamén algo de beleza. Mais tamén sei que non paga a pena tentar
atopar as respostas a todo o que está a ocorrer neste tempo no que parece que a
tristura sinta envexa da felicidade que enchía a nosa vida toda.
Ía todo tan ben... tan felices eramos todos na
aldeíña... Si é certo que Iria sempre botou moito en falla á súa filla, pero
podía seguir gozando da vida, das pequenas cousas nas que sempre paraba mentes.
Agora xa non está. Hai unha ialma menos na aldeíña, alguén que xa non estará
nas festas nin nas ceas, alguén a quen nunca máis lle poderemos dar apertas nin
bicos. Agora hai un baleiro máis vivindo nesa aldeíña que tan protexidos sempre
nos fixo sentir a todos.
Non podo negar que me sinto moi tristeiriña,
moitísimo. Non podo chorar máis. Esta tarde chorei xa moitísimo. Non só chorei
porque Iria marchase da vida, senón porque hai algo que me aperta o peito, que
me fai sentir moi triste, tanto que case non podo mirar a ningures. Levamos
toda esta fin de semana sentindo que o ar está feito de tristura, que a choiva
que o ceo chorou onte enchía de tristura os campos. Xa nevou, á fin, aínda que
o ten que facer moito máis, pero a neve tamén inflúe nesta tristura. Paréceme
que o vento que zoa trae o recendo da neve xélida que coroa os cumes das
montañas de Ourense. A noite parece moito máis escura e fría, pero hai algo
neste ambiente que me fai sentir acollida, que me di que a miña tristura é
lóxica e ten sentido, que me pide que non teña medo a chorar, que non me asuste
por sentirme tan deprimida, que me fai comprender que sentirme así é natural.
Morreu outra persoa á que quería e é lóxico que a queira chorar.
Mais esta tarde non choraba só porque me afectase
a morte de Iria. Choraba pola miña nai. A miña nai e máis Iria sempre foron moi
amigas, as mellores amigas do mundo. Medraron xuntas, coñecíanse dende que eran
cativiñas, descubriron xuntas a vida, a unha foi testemuña do que lle acontecía
á outra, sempre se apoiaron e axudaron, malia viviren cada unha nun lugar. Iria
mudouse a Ourense cando casou, pero sempre ía ver á miña nai, quen sempre
atopou en Iria un refuxio, uns brazos nos que chorar cando se sentía
tristeiriña e unhas mans ás que collerse cando quería danzar por estar feliz.
Iria e maila miña nai foron sempre como irmás. Por iso tamén choraba hoxe,
porque a miña nai sente moitísimo a morte de Iria, porque a miña nai agora
sente que morreu unha parte de si mesma.
Non entendo por que temos que vivir estas cousiñas
tan tristes cando estabamos tan ben. O único que me consola é pensar que agora
Iria está con Lúa, que Lúa xa non está tan soíña nese mundo escuro no que a
morte a obriga a vivir; pero non podo evitar sentirme moi tristeiriña, ter ganas
de chorar e de estar soa. Non sei que dicir cando estou con máis persoas, malia
que eiquí na aldeíña non fai falla falar. Podémonos comunicar a través das
miradas, a través do silencio que mantemos; pero eu non quero que ninguén se
dea de conta de cando comezo a chorar e de cando son quen de deter as miñas
bágoas. Cando me sinto tan tristeiriña, o único que quero é estar soa. Seica
precise tanto a soidade cando estou tan morriñenta porque, ao longo da miña
vida, me tiven que enfrontar eu soa aos momentos máis duros. Estiven soa
moitísimos anos namentres o meu corazón todo estaba cheo da tristura máis
dolorosa, namentres a miña ialma estaba feita anacos; pero tampouco quero
deixar soa a Artemisa porque está perdidiña nestes momentos nos que todos
estamos tan tristeiros que case nin sabemos como temos que mirar aos outros.
Esta tarde estivemos moito tempo no hospital. Os
médicos non quixeron que Iria morrese na súa casa por moito que o pediu. Morreu
acompañada por todos nós nunha estancia de paredes brancas, vixiada por
enfermeiros que estaban pendentes do ritmo do seu corazón. Eu pensaba que non
morrería, que a súa vida podería durar máis, pero estaba moi trabucada. Eu
sabía dende onte que Iria morrería deica pouco, que cada vez tiña menos vida no
seu ser, e niso non me equivocaba. Cando morreu, miña nai díxome que Artemisa e
máis eu voltásemos á nosa casa, que xa había abondo, que tiñamos que descansar,
pero eu non me sentía quen de deixar soa á miña nai. Non a quería deixar soa e
quería voltar á aldeíña con ela, pero ela convenceume de que o mellor que podía
facer era voltar á casa e estar tranquiliña, chorar con Artemisa protexidas
ambas as dúas polo silencio e a soidade da nosa casa, non na aldeíña, que non
permitise que Artemisa vivise eses momentos tan tensos, que non o merecía, que
xa había abondo con toda a tristura que tiveramos que aturar durante esta fin
de semana toda. Miña nai tiña razón, pero tamén me doe moitísimo deixala soa,
aínda que sei tamén que non está soa, que están alí todos os veciños da aldea.
Agora todos estarán tan tristeiriños... pero de momento non van levar a Iria á
aldeíña. Levarana mañá para que poidamos facer o dolo, para que os demais
veciños lle poidan dar o derradeiro adeus. Enterrarana o martes pola mañá e
Silvia xa me dixo que podo ir sen problemas, que ela tamén irá. Mañá farémoslle
unha cerimonia moi bonita que sempre se fixo na nosa aldeíña para dicirlles
“ata loguiño” aos que marchan á morte. Para todos nós, non é un adeus eterno.
Sabemos que algunha vez nos volveremos ver. Preferimos crer que isto é só un
paso máis da existencia e que a morte non é a fin de todo, mais seica xa todos
saibamos que iso non é certo, que pode haber mortes que rematan con todo, cun
destino que seica durase anos e séculos.
Mais non hai verbas nin cerimonias que poidan
acougar esta tristura que nos enche a ialma a todos. É unha tristura que ten
que vivir o tempo que precise. Temos que seguir adiante, é certo, pero tamén
precisamos estes momentos nos que non haxa máis que este sentimento de
impotencia. A morte de Iria non me doe só porque sexa ela quen marchou, senón
porque me fai pensar en moitas cousiñas, porque esperta en min emocións que me
fan dano, que me esnaquizan a ialma. Esta tarde, cando morreu, Artemisa tívome
que sacar do cuarto no que Iria se apagara porque, de súpeto, empezou a custarme
respirar, porque comecei a sentir que algo me oprimía o peito e porque notei
que non podía aturar a forza da tristura que se estaba a amorear nese lugar.
Estabamos alí Mar (a irmá de Iria), miña nai, Artemisa, Damián e máis eu e
sentín de repente que non podía respirar, pero aínda ninguén ouvira a miña
dificultosa respiración. Artemisa deuse de conta de que estaba a me custar
respirar porque me cubrira a faciana cunha man namentres coa outra me apertaba
o peito. Non fora consciente de que estaba a piques de ter unha crise de
ansiedade ata que sentín que Artemisa me collía do brazo e me sacaba de alí.
Cando o frío e húmido ar da tarde me acariñou a pel, entón fun consciente do
mal que me encontraba. Xa estaba chorando moito e Artemisa protexeume entre os
seus brazos. Había moito tempo que non sentía unha tristura tan forte e uns
nervios tan perigosos. Nin tan sequera cando Lúa morreu sentín que me fallaba o
ar. Si sentín unha tristura que me desfixo por completo, que me impedía
comunicarme co mundo, que me detivo, que me fixo ficar encerrada nunha parálise
que parecía indestrutíbel; pero esta tarde sentín algo distinto. Por Lúa chorei
moitísimo, chorei ata sentir que afogaba, pero o de hoxe foi algo máis daniño.
Tiven medo a sufrir un ataque de ansiedade, pero todo o que sentía converteuse
en pranto e estiven chorando moito durante un tempo que non sabía contar.
Fíxome ben sentir o fresquiño do solpor e a calor e o agarimo cos que Artemisa
tentaba acougarme. Agradezo moitísimo, profundamente, que ela estea eiquí
comigo. Non poderei esquecer ese momento no que ela soubo detectar tan ben o
que eu sentía. Se ela non tivese actuado, é moi posíbel que eu tivese sufrido
un ataque de ansiedade xusto cando a vida de Iria se apagou. É que xuro que
notei moitísimo a presenza da morte nese momento. Hai moito tempo que soño que
a morte me persigue e non me podo sacar da cabeza o momento no que Lúa morreu
entre os meus brazos. Iso deixoume unha pegada na miña ialma que me custará
moito calar. Sei que nunca se borrará, pero custarame moito aprender a vivir
con esas lembranzas e coas que esta tarde se introduciron na miña mente. Sentín
xusto nese momento que o cuarto no que nos atopabamos se enchía dunha néboa
espesa que nos afogaba a todos, pero non sei como sentiron os demais a presenza
desa néboa. Artemisa díxome que eu son moi sensíbel e que esas cousas me
afectan moitísimo. Díxome que non negaba que os demais se sentisen
profundamente tristeiriños e nerviosos, pero a min as cousas aféctanme dunha
maneira impresionante e que teño que reaccionar antes de que eses feitos me
poidan facer perder a calma. E ten moitísima razón, a verdade. Sempre fun así.
Calquera cousiña dolorosa pódeme facer moito dano.
Agora veñen uns días moi tristes e dolorosos. Non
só falo deses días nos que teremos que facer o dolo por Iria, tampouco me
refiro ao día no que a enterraremos a carón da súa filla, senón a os que virán
despois. A aldeíña estará chea de tristura durante moitas semanas. Miña nai
mesmo me propuxo que non fósemos á aldeíña a vindeira fin de semana para que
non teñamos que sentir toda a tristura que convivirá con todos eles durante
días, pero eu axiña a convencín de que non tiña sentido de que nos quixese
protexer dun feito tan natural como a morte dunha persoa, que non podía
permitir que ese feito nos arredase, que tiñamos que estar máis xuntos que nunca
e mesmo lle dixen que, se precisaba vir connosco á nosa casa para non estar tan
soíña, que o fixese, pero negoumo dicíndome que na aldeíña non se sentiu nunca
soa, e enténdoa. Non só estarán con ela os veciños cos que sempre conviviu,
senón tamén o bosque, o río Miño, o fermoso ceo que protexe ese antergo
recuncho do mundo.
Artemisa recoméndame que non loite contra a
tristura que agora me enche a ialma. Aréngame a chorar se teño ganas de chorar,
pero a min asústame esta tristura porque, para min, a tristura nunca foi un
sentimento inocente. Sempre me fixo moito dano estar tristeira e teño medo a
que esta tristura poida espertar emocións moito máis fortes que me poden fender
moito a ialma, agora que estaba tan estábel, tan ben... Teño medo e iso non llo
confesei a Artemisa porque seica sexa unha cousiña que está só en min, que non
corresponde con ningunha realidade; pero teño medo porque había moito tempo que
non sentía eses síntomas que preceden a un ataque de ansiedade; pero seica non
teña sentido que me desacougue por ter sentido iso. Talvez me teña que
convencer de que sentir algo así nun momento tan difícil sexa algo
completamente normal. O que si quero dicir é que esta tristura non nos vai
tirar as ganas de vivir. Todo ten que seguir, temos que loitar pola nosa vida.
Que a morte veña de cando en vez para se levar a un ser querido ten que
facernos apreciar máis a vida, ten que nos convencer de que debemos de loitar
para vivir o mellor que poidamos. A vida é un tesouro que non podemos ignorar;
aínda que esteamos tristeiriños, aínda que na nosa ialma pese a morriña e a
impotencia. Habemos de vivir estes momentos porque son parte da mesma vida...
malia que tamén teño que confesar que o que me fixo chorar moitísimo tamén esta
tarde foi pensar en que, se me doe así a morte de Iria, non quero nin imaxinar
como me doerá a da miña nai... pero á miña nai aínda lle resta moito tempo de
vida. Seino, véxoo nela, véxoo porque está forte, porque é forte, porque tamén
ela superou moitísimos feitos durísimos que a calquera persoa lle abaterían. Miña
nai tamén pensou que me perdera para sempre, así que era moi sinxelo que se
entendese con Iria nese aspecto.
E coido que deixarei de escribir xa. É moi tarde
xa e quero chamar á miña nai para lle preguntar como van as cousiñas na
aldeíña. Mañá iremos nós á aldeíña para estarmos con todos eles e para nos
despedirmos ben de Iria.
Traducción:
Domingo, 20 de enero de 2019
Ya no estarás sola, Luíña, en ese mundo en el que
moras desde hace unos meses. Ahora, tu madre estará contigo, acompañándote en
esa vida que ya no es vida; pero no quiero llamar "muerte" a ese lugar y a ese
tiempo en los que ahora te encuentras, en los que tendrás que vivir para
siempre. Ahora estará junto a ti una de las personas que más te quiso nunca.
Quizás nadie te quiso ni podrá quererte como ella, a pesar de quererte muchas
personas con toda nuestra alma. Yo jamás podré olvidarte porque vives en mi
corazón, vives en muchísimas canciones que para siempre serán tu hogar, vives
en el sonido del viento y en la voz del agua. Vives en tantas partes que me
parece que, al marcharte, dejaste una huella profundísima en la naturaleza que
nunca nada podrá borrar. Aún me cuesta mucho digerir lo que ha ocurrido hoy por
la tarde. Sigo pensando que a todos nos ha sorprendido mucho, pero también es
cierto que llevábamos todo el fin de semana sabiendo que iba a ocurrir. Nadie
podía decirlo. Tal vez no fuese necesario decir nada. Nuestra mirada expresaba
mejor que las palabras lo que sentíamos y pensábamos. No sé si tú podrás alegrarte
de que ella ahora esté contigo. Tampoco sé si de verdad tu madre y tú os
encontráis en el mismo lugar. Quisiera pensar que sí, que estáis en la misma
dimensión. Todos queremos creer eso. Sería muy hermoso que fuese precisamente
tu alma la que hoy ha venido a buscar la de tu madre, quien ha muerto rodeada
por todas las personas que quiso siempre, excepto tú, pero yo sé que ella te
llevaba en el corazón y todos sabíamos que te sentía con ella, pese a no estar
físicamente con nosotros, pero estabas en el aire, en el silencio que cubría
ese momento tan triste.
Yo no pude hablar durante más de una hora. No podía
dejar de mirar a tu madre y, al mismo tiempo, no podía fijar los ojos en ella.
Tu madre me habló con muchísimo cariño antes de marcharse para siempre. Quiso
estar conmigo a solas, quiso que nos dejasen solas. Me dijo que, si ella
hubiese sabido en su momento que tú habías ido a Barcelona para buscarme, te
habría ayudado muchísimo, que no habría permitido que te casases con ese hombre
que siempre te trató como si no fueses más que una esclava, que te trató tan
mal. Me confesó que en ese momento se arrepentía más que nunca de lo mal que se
comportó contigo sin saberlo, sólo porque pensaba que todo lo que te ocurría
era lo mejor que podía ocurrirte. Me dijo que llevaba sintiéndose como una
tonta desde hacía muchos años y que nunca pudo pedirte perdón como de verdad lo
merecías, por muchas veces que se disculpase ante ti. Yo necesitaba decirle que
no merecía la pena que sintiese ese rencor injusto hacia ella misma, que tú
nunca le habías guardado rencor, que la querías con locura y que nunca me
habías dicho nada sobre que te sintieses
decepcionada con tu madre, al contrario, siempre me habías hablado muy bien de
ella; pero no podía hablar. Las confesiones de tu madre estaban destrozándome
el alma. Sentía muchas ganas de llorar.
Lúa, tu madre quería pedirte perdón pese a no estar
ya allí. Espero que ahora pueda hacerlo como siempre deseó, aunque yo sé que ya
no merece la pena que te pida perdón porque nunca le guardaste rencor por nada.
Tú eres como yo, tu alma no puede albergar esos sentimientos tan dolorosos que
nos despedazan el corazón porque sabemos que no son buenos, porque no nos harán
felices... pero esta tristeza tan fuerte tampoco puede hacernos felices y tu
madre hablaba con mucha tristeza. Me dijo que todos los escritos que nacieron
de ti están en una cajiña que había dejado preparada para mí, me pidió que los
conservase siempre, que alguna vez hiciese algo con ellos, echarlos de tu
mundo, exteriorizarlos de algún modo. Me dijo: “tú, que escribes tan bien, podrías
hacer algo con sus recuerdos”, pero me cuesta mucho leerlos, Lúa.
No sé qué tengo que hacer. Estamos ya en Ourense
porque volvimos a casa después de estar en el hospital. Mañana tendría que ser
un día completamente normal, pero no lo será. Silvia ya sabe que Iria ha
muerto. Ha muerto tan de súbito y a la vez tan aguardada era su muerte que
todos permanecimos sin saber qué decir cuando Mar, la hermana de Iria, nos
llamó para comunicarnos que su hermana estaba muriéndose. Estábamos en la
aldeíña, acabábamos de comer y quedaba poquiño para volver a Ourense. Mi madre
no pudo decir nada. Tuve que hablar yo por teléfono intentando que mi voz
sonase clara, pero tenía un nudo en la garganta que ahogaba las palabras que
pretendía decir. Mas no era necesario decir nada.
Artemisa dijo ayer una cosa que me horrorizó en su
momento y que me hizo preguntarle si de verdad creía lo que estaba diciendo;
pero ahora mismo pienso que quizás no fuese tan mala idea. Me confesó que había
llegado a pensar que eras tú, Lúa, quien quería llevarse el alma de tu madre
para no estar más sola. Tal vez, siempre te hayas sentido muy soliña en ese
mundo. Yo le pregunté a Artemisa si de verdad creía lo que estaba diciendo
porque me parecía imposible pensar que tú quisieses quitarle la vida a tu
madre. Además, Artemisa me dijo que escogías el alma de tu madre porque a mí
todavía me queda mucho por vivir y, en cambio, tu madre ya había vivido
muchísimo. Aunque me parezca una idea escalofriante, tiene también algo de
belleza. Mas también sé que no merece la pena intentar encontrar las respuestas
a todo lo que está ocurriendo en este tiempo en el que parece que la tristeza
sienta envidia de la felicidad que llenaba nuestra vida toda.
Iba todo tan bien... tan felices éramos todos en la
aldeíña... Sí es cierto que Iria siempre echó mucho de menos a su hija, pero
podía seguir disfrutando de la vida, de las pequeñas cosas a las que siempre
les dio importancia,. Ahora ya no está. Hay un alma menos en la aldeíña,
alguien que ya no estará en las fiestas ni en las cenas, alguien a quien nunca
más podremos darle abrazos ni besos. Ahora hay un vacío más viviendo en esa
aldeíña que tan protegidos nos hizo sentir siempre a todos.
No puedo negar que me siento muy tristiña,
muchísimo. No puedo llorar más. Esta tarde lloré ya muchísimo. No sólo lloré
porque Iria se marchase de la vida, sino porque hay algo que me aprieta el
pecho, que me hace sentir muy triste, tanto que casi no puedo mirar a ninguna
parte. Llevamos todo este fin de semana sintiendo que el aire está hecho de
tristeza, que la lluvia que el cielo lloró ayer llenaba de tristeza los campos.
Ya ha nevado, al fin, aunque tiene que hacerlo mucho más, pero la nieve también
influye en esta tristeza. Me parece que el viento que sopla trae el aroma de la
nieve gélida que corona las cumbres de las montañas de Ourense. La noche parece
mucho más oscura y fría, pero hay algo en este ambiente que me hace sentir
acogida, que me dice que mi tristeza es lógica y tiene sentido, que me pide que
no tenga miedo a llorar, que no me asuste por sentirme tan deprimida, que me
hace entender que sentirme así es natural. Ha muerto otra persona a la que
quería y es lógico que quiera llorarla.
Mas esta tarde no lloraba sólo porque me afectase la
muerte de Iria. Lloraba por mi madre. Mi madre e Iria siempre fueron muy
amigas, las mejores amigas del mundo. Crecieron juntas, se conocían desde que
eran niñas, descubrieron juntas la vida, la una fue testigo de lo que le
acontecía a la otra, siempre se apoyaron y ayudaron, pese a vivir cada una en
un lugar. Iria se mudó a Ourense cuando se casó, pero siempre iba a ver a mi
madre, quien siempre encontró en Iria un refugio, unos brazos en los que llorar
cuando se sentía tristiña y unas manos a las que cogerse cuando quería danzar
por estar feliz. Iria y mi madre fueron siempre como hermanas. Por eso también
lloraba hoy, porque mi madre siente muchísimo la muerte de Iria, porque mi
madre ahora siente que ha muerto una parte de sí misma.
No entiendo por qué tenemos que vivir estas cosiñas tan
tristes cuando estábamos tan bien. Lo único que me consuela es pensar que ahora
Iria está con Lúa, que Lúa ya no está tan soliña en ese mundo oscuro en el que
la muerte la obliga a vivir; pero no puedo evitar sentirme muy tristiña, tener
ganas de llorar y de estar sola. No sé qué decir cuando estoy con más personas,
aunque aquí en la aldeíña no hace falta hablar. Podemos comunicarnos a través
de las miradas, a través del silencio que mantenemos; pero yo no quiero que
nadie se dé cuenta de cuándo comienzo a llorar y de cuándo soy capaz de detener
mis lágrimas. Cuando me siento tan tristiña, lo único que quiero es estar sola.
Quizás necesite tanto la soledad cuando estoy tan morriñosa porque, a lo largo
de mi vida, tuve que enfrentarme yo sola a los momentos más duros. Estuve sola
muchísimos años mientras mi corazón todo estaba lleno de la tristeza más
dolorosa, mientras mi alma estaba hecha pedazos; pero tampoco quiero dejar sola
a Artemisa porque está perdidiña en estos momentos en los que todos estamos tan
tristes que casi ni sabemos cómo tenemos que mirar a los otros.
Esta tarde estuvimos mucho tiempo en el hospital.
Los médicos no quisieron que Iria muriese en su casa por mucho que lo pidió.
Murió acompañada por todos nosotros en una habitación de paredes blancas,
vigilada por enfermeros que estaban pendientes del ritmo de su corazón. Yo
pensaba que no moriría, que su vida podría durar más, pero estaba muy
equivocada. Yo sabía desde ayer que Iria moriría dentro de poco, que cada vez
tenía menos vida en su ser, y en eso no me equivocaba. Cuando murió, mi madre
me dijo que Artemisa y yo volviésemos a nuestra casa, que ya era suficiente,
que teníamos que descansar, pero yo no me sentía capaz de dejar sola a mi
madre. No quería dejarla sola y quería regresar a la aldeíña con ella, pero
ella me convenció de que lo mejor que podía hacer era volver a casa y estar
tranquiliña, llorar con Artemisa protegidas ambas por el silencio y la soledad
de nuestra casa, no en la aldeíña, que no permitiese que Artemisa viviese esos
momentos tan tensos, que no se lo merecía, que ya había suficiente con toda la
tristeza que habíamos tenido que soportar durante este fin de semana todo. Mi
madre tenía razón, pero también me duele muchísimo dejarla sola, aunque sé
también que no está sola, que están allí todos los vecinos de la aldea. Ahora
todos estarán tan tristiños... pero de momento no van a llevar a Iria a la
aldeíña. La llevarán mañana para que podamos hacer el duelo, para que los demás
vecinos puedan darle el último adiós. La enterrarán el martes por la mañana y
Silvia ya me ha dicho que puedo ir sin problemas, que ella también irá. Mañana
le haremos una ceremonia muy bonita que siempre se ha hecho en nuestra aldeíña
para decirles “ata loguiño” a los que se marchan a la muerte. Para todos
nosotros, no es un adiós eterno. Sabemos que alguna vez volveremos a vernos.
Preferimos creer que esto es sólo un paso más de la existencia y que la muerte
no es el fin de todo, mas quizás ya todos sepamos que eso no es cierto, que
puede haber muertes que acaban con todo, con un destino que tal vez haya durado
años y siglos.
Mas no hay palabras ni ceremonias que puedan sosegar
esta tristeza que nos llena el alma a todos. Es una tristeza que tiene que
vivir el tiempo que precise. Tenemos que seguir adelante, es cierto, pero
también necesitamos estos momentos en los que no haya más que este sentimiento
de impotencia. La muerte de Iria no me duele sólo porque sea ella quien se ha
marchado, sino porque me hace pensar en muchas cosiñas, porque despierta en mí
emociones que me hacen daño, que me destrozan el alma. Esta tarde, cuando
murió, Artemisa tuvo que sacarme del cuarto en el que Iria se había apagado
porque, de súbito, empezó a costarme respirar, porque comencé a sentir que algo
me oprimía el pecho y porque noté que no podía soportar la fuerza de la
tristeza que estaba acumulándose en ese lugar. Estábamos allí Mar (la hermana
de Iria), mi madre, Artemisa, Damián y yo y sentí de repente que no podía
respirar, pero aún nadie había oído mi dificultosa respiración. Artemisa se dio
cuenta de que estaba costándome respirar porque me había cubierto la cara con
una mano mientras con la otra me apretaba el pecho. No había sido consciente de
que estaba a punto de tener una crisis de ansiedad hasta que sentí que Artemisa
me cogía del brazo y me sacaba de allí. Cuando el frío y húmedo aire de la
tarde me acarició la piel, entonces fui consciente de lo mal que me encontraba.
Ya estaba llorando mucho y Artemisa me protegió entre sus brazos. Hacía mucho
tiempo que no sentía una tristeza tan fuerte y unos nervios tan peligrosos. Ni
tan siquiera cuando Lúa murió sentí que me faltaba el aire. Sí sentí una
tristeza que me deshizo por completo, que me impedía comunicarme con el mundo,
que me detuvo, que me hizo permanecer encerrada en una parálisis que parecía
indestructible; pero esta tarde sentí algo distinto. Por Lúa he llorado
muchísimo, he llorado hasta sentir que me ahogaba, pero lo de hoy fue algo más
dañino. Tuve miedo a sufrir un ataque de ansiedad, pero todo lo que sentía se
convirtió en llanto y estuve llorando mucho durante un tiempo que no sabía
contar. Me hizo bien sentir el fresquiño del ocaso y el calor y el cariño con
los que Artemisa intentaba calmarme. Agradezco muchísimo, profundamente, que
ella esté aquí conmigo. No podré olvidar ese momento en el que ella supo
detectar tan bien lo que yo sentía. Si ella no hubiese actuado, es muy posible
que yo hubiese sufrido un ataque de ansiedad justo cuando la vida de Iria se
apagó. Es que juro que noté muchísimo la presencia de la muerte en ese momento.
Hace mucho tiempo que sueño que la muerte me persigue y no puedo sacarme de la
cabeza el momento en el que Lúa murió entre mis brazos. Eso me dejó una huella
en mi alma que me costará mucho callar. Sé que nunca se borrará, pero me
costará mucho aprender a vivir con esos recuerdos y con los que esta tarde se
introdujeron en mi mente. Sentí justo en ese momento que el cuarto en el que
nos encontrábamos se llenaba de una niebla espesa que nos ahogaba a todos, pero
no sé cómo sintieron los demás la presencia de esa niebla. Artemisa me ha dicho
que yo soy muy sensible y que esas cosas me afectan muchísimo. Me ha dicho que
no negaba que los demás se sintiesen profundamente tristiños y nerviosos, pero
a mí las cosas me afectan de una manera impresionante y que tengo que
reaccionar antes de que esos hechos puedan hacerme perder la calma. Y tiene
muchísima razón, la verdad. Siempre he sido así. Cualquier cosiña dolorosa
puede hacerme mucho daño.
Ahora vienen unos días muy tristes y dolorosos. No
sólo hablo de esos días en los que tendremos que hacer el duelo por Iria,
tampoco me refiero al día en el que la enterraremos a la vera de su hija, sino
a los que vendrán después. La aldeíña estará llena de tristeza durante muchas
semanas. Mi madre incluso me ha propuesto que no fuésemos a la aldeíña el fin
de semana que viene para que no tengamos que sentir toda la tristeza que
convivirá con todos ellos durante días, pero yo enseguida la he convencido de
que no tenía sentido que quisiese protegernos de un hecho tan natural como la
muerte de una persona, que no podía permitir que ese hecho nos distanciase, que
teníamos que estar más juntos que nunca e incluso le he dicho que, si
necesitaba venir con nosotras a nuestra casa para no estar tan soliña, que lo
hiciese, pero me lo ha negado diciéndome que en la aldeíña no se ha sentido
nunca sola, y la entiendo. No sólo estarán con ella los vecinos con los que
siempre ha convivido, sino también el bosque, el río Miño, el hermoso cielo que
protege ese antiguo rincón del mundo.
Artemisa me recomienda que no luche contra la
tristeza que ahora me llena el alma. Me anima a llorar si tengo ganas de
llorar, pero a mí me asusta esta tristeza porque, para mí, la tristeza nunca ha
sido un sentimiento inocente. Siempre me ha hecho mucho daño estar triste y
tengo miedo a que esta tristeza pueda despertar emociones mucho más fuertes que
pueden hendirme mucho el alma, ahora que estaba tan estable, tan bien... Tengo
miedo y eso no se lo he confesado a Artemisa porque quizás sea una cosiña que
está sólo en mí, que no corresponde con ninguna realidad; pero tengo miedo
porque hacía mucho tiempo que no sentía esos síntomas que preceden a un ataque
de ansiedad; pero tal vez no tenga sentido que me preocupe por haber sentido
eso. Tal vez tenga que convencerme de que sentir algo así en un momento tan
difícil sea algo completamente normal. Lo que sí quiero decir es que esta
tristeza no va a quitarnos las ganas de vivir. Todo tiene que seguir, tenemos
que luchar por nuestra vida. Que la muerte venga de vez en cuando para llevarse
a un ser querido tiene que hacernos apreciar más la vida, tiene que
convencernos de que debemos luchar para vivir lo mejor que podamos. La vida es
un tesoro que no podemos ignorar, aunque estemos tristiños, aunque en nuestra
alma pese la morriña y la impotencia. Hemos de vivir estos momentos porque son
parte de la misma vida... aunque también tengo que confesar que lo que me hizo
llorar muchísimo también esta tarde fue pensar en que, si me duele así la
muerte de Iria, no quiero ni imaginar cómo me dolerá la de mi madre... pero a
mi madre aún le queda mucho tiempo de vida. Lo sé, lo veo en ella, lo veo
porque está fuerte, porque es fuerte, porque también ella ha superado
muchísimos hechos durísimos que a cualquier persona le habrían abatido. Mi
madre también pensó que me había perdido para siempre, así que era muy sencillo
que se entendiese con Iria en ese aspecto.
Y creo que dejaré de escribir ya. Es muy tarde ya y
quiero llamar a mi madre para preguntarle cómo van las cosiñas en la aldeíña.
Mañana iremos nosotras a la aldeíña para estar con todos ellos y para
despedirnos bien de Iria.
Se veía venir, y al final pasó. Ha muerto la madre de Lúa,Iria. Me ha dado mucha pena, aunque la mujer quisiese morir, o le diese igual, porque quería reunirse con su hija. Como bien dice Agnes, queremos pensar que la muerte no es el fin, que nos volveremos a ver, pero siempre existirá esa duda, y es triste pensar que para una persona a la que aprecias la vida se termina. Sus deseos eran que Agnes hiciese algo con los escritos de su hija. Quizás reunirlos y crear un pequeño libro, o editarlos y recopirarlos. La pobre Agnes sufre mucho más las cosas, sobretodo cuando la muerte hace acto de presencia. Le faltaba el aire y gracias a Artemisa, ha podido superar ese ataque de ansiedad. Tanta muerte y tristeza le está afectando mucho, menos mal que está en Galicia, al menos allí lo sobrelleva mejor.
ResponderEliminarLa madre de Agnes lo está pasando muy mal, pues era su mejor amiga, como una hermana. Debería irse con ellas a Ourense, una temporada, para estar juntas y cambiar un poco de aires. Es normal que Agnes piense, que la muerte de Iria le haga pensar en todo. Es que te lo replanteas todo, el sentido de la vida, lo que hay más allá, si estás aprovechando el tiempo, la muerte de tus seres queridos...es un torbellino de emociones y pensamientos que desespera.
Atrás queda esa etapa de alegría que vivían, ahora la tristeza se instala en la aldea y parece que se quedará por mucho tiempo. Una entrada muy triste, pero muy tierna. Como siempre, es un placer leerte!!!
Qué cosas... de algún modo me imaginaba que iba a pasar, dos muertes tan tristes y tan seguidas... siempre que pasan estas cosas, en las que la muerte de una persona sabemos que ha desencadenado la otra terminamos sincronizándolas, pero no es verdad, hubo un tiempo en que la segunda estaba viva, pero de algún modo es como si ya estuviese muerta, entonces ¿se ha reunido con la primera? Creo que deseamos pensar eso, que nos gusta pensar que las dos desgracias de algún modo se compensan, que la primera muerte es menos triste gracias a la segunda, que resulta una especie de auxilio.
ResponderEliminarXa non estarás soa, Luíña, nese mundo no que moras dende hai uns meses. Agora, túa nai estará contigo, acompañándote nesa vida que xa non é vida; pero non quero chamar “morte” a ese lugar e a ese tempo nos que agora te atopas, nos que terás que vivir para sempre. Agora estará xunta ti unha das persoas que máis te quixo nunca. Seica ninguén te quixo nin te poderá querer coma ela, malia querérmoste moitas persoas con toda a nosa ialma.
Eso es también lo que quiere Agnes, todos nos aferramos a esa idea, porque también algún día estaremos muertos y no queremos pensar que ahí se termina todo.
Todo este capítulo es una reflexión sobre la muerte, muy sentida, muy emocionante, muy profunda. Me pregunto cómo puedes escribir tanto y tan bien sobre muchas cosas, pero especialmente sobre la muerte. Toda la saga de Sinéad está lidiando a menudo con este asunto, y en la historia de Agnes y Artemisa sale también muchas veces, pero es esta, la muerte de Iria, la que te ha permitido reflexionar sobre ella de un modo más directo. Muchas son las frases que me llaman la atención, pondré solo una que quizá es la que mejor sirve de ejemplo...
Non entendo por que temos que vivir estas cousiñas tan tristes cando estabamos tan ben.
Es una frase interesante, porque representa una especie de protesta por el hecho de que la muerte de Iria está interrumpiendo algo que no debía, en este caso una racha de felicidad. Pero la idea subyacente es absurda, ¿o es que hay un momento vital en el que la vida sí encaja? Y sin embargo siempre nos pasa eso, siempre tenemos un "ahora no" para la muerte. Y la muerte los ignora siempre, llega cuando quiere, no cuando debe, porque en realidad nunca es un buen momento para ella, ¿lo es cuando somos viejos? ¿cuando no tenemos ya nada, salvo eso, la vida? No, nunca es buen momento para morir. Y, a pesar de todo, lo decimos siempre, no, no, ahora no.
Un capitulazo, de verdadera literatura.