É coma se tivese volto ao
pasado. A miña nai contoume que había tempo que non celebraban Magosto coa
compaña do frío e mesmo da presenza da neve lonxana que xa caeu nas montañas de
Ourense. Había tempo que non celebraban un Magosto tan ancestral e semellante
ao que celebrabamos hai tantos anos. É coma se eu tivese volto á miña nenez.
Case que non hai diferenza entre o Magosto que celebramos onte cos Magostos nos
que eu participaba cando era cativiña. Agora síntome chea de nostalxia porque
hai tempo que non celebraba unha festa tan propia da miña terra e gustaríame
vivila outra vez. Non o poderemos facer ata o ano que vén. Agora sei que non
terán que pasar tantos anos para que o poida celebrar outra vez. Gustoume tanto
a festa de onte que me sinto incapaz de explicala con verbas porque coido que
non hai verbas que poidan expresar toda a beleza e a maxia deses momentos.
Esquecín de que nos atopamos no século XXI. Parecíame que de novo estabamos
neses anos antigos nos que non existía nin a metade das cousas que agora temos.
Empregabamos a calor do lume coma se non houbese outra maneira de cociñar,
cantabamos e tocabamos música como se fixo sempre, rimos e falamos, contamos
historias, compartimos lembranzas e risos coma se non existisen todos eses
aparellos que agora están afastando á xente. A miña aldea segue tinxida coas
mesmas cores que a tinxían cando eu era unha meniña. Ademais, compartir coa
xente de sempre ese amor aos nosos costumes e ás nosas tradicións foi algo tan
bonito que coido que non se pode explicar, só sentir. E sentir que todos somos
unha familia, que non importa o tempo que vivimos separados, que todos
voltabamos a esa realidade na que só nós podemos estar, porque seguimos sendo
os de sempre, malia o tempo que pasase. Seguimos amando da mesma maneira,
gozando igual da música, da calor da lareira, do celme das castañas feitas ao
lume, da música soando polos recunchos todos do bosque e da nosa aldea, lonxe
de calquera outra forma de vida. E compartir con Artemisa todo iso coma se ela
sempre tivese estado connosco, formando parte deses momentos tan importantes e
especiais... Síntome arestora coma se o paso do tempo se invertese, coma se
agora estivese noutra realidade. Quedan na miña ialma os recordos e os ecos de
todo o que vivimos onte. Ademais, sinto que non hai diferenza entre o mundo da
vida e o mundo da morte, que non hai separación entre as dúas realidades,
porque xuro que onte estaban connosco todos eses seres queridos que se foron
aparentemente para sempre. Namentres bailabamos e cantabamos, namentres
asabamos as castañas no lume, namentres compartiamos todo, eu sentía que a miña
avoa e Lúa estaban connosco, que estaban connosco as ialmas deses seres
queridos que os demais lembraban. Miraba ao meu redor e parecíame que na
escuridade podía atopar os seus ollos. Quería crer que era algo que só eu
sentía, porque me custaba pensar que os demais tamén o percibían; pero a mirada
de Artemisa, a da miña nai e dos demais veciños da aldeíña confirmábanme que
estaban sentindo o mesmo ca min. E entón podía estar máis tranquila, porque non
estaba soa nese mundo, nesas percepcións.
Dixéronme que remexese eu
no lume, asando as castañas, porque había moito tempo que non participaba eisí,
que non o facía, e eu sentía que as douradas lapas do lume lle daban cor á miña
pel, refulxindo nos meus ollos. Sentía que eu toda brilaba, que a miña ialma
tamén voaba ao redor de todos, cantando tamén e bailando ao son dos pandeiros.
Tamén toquei a pandeireta, pero iso foi cando xa bebemos e comemos bastante,
porque houbo un momento no que tiñamos todos dentro a calor do lume. O lume
estaba no noso sangue e o viño tamén desfacía o frío. Non sentiamos o frío que
xa mora entre as montañas, entre os vales, que nace dos vales. A auga do Miño
está moi fría. Xa non podemos bañar nel, pero eu síntome feliz de que estea
connosco o principio do inverno, como sempre pasou. As follas das árbores
brilan mesmo cando a anoitecida vence o día, cando se apaga o solpor, e escintilan
as estrelas reflectíndose nas follas amarelas que morren na fin da súa preciosa
vida. E caen no chan, enchendo de vida as pedras, cubrindo as pedras, a herba
xeada polo carouxo, e a beiriña do río é unha alfombra de follas murchas que crean
un leito brandiño no que presta moito deitarse; pero o vento vén frío das
montañas, dicíndonos coa súa existencia que xa nevou nos altos e lonxanos cumes
da nosa provincia, do corazón de Galicia.
E paréceme mentira que eu
poida estar vivindo isto, que por fin estea eiquí, que onte pola noite eu
estivese celebrando Magosto cos veciños da aldeíña e tamén con Artemisa. Que
feliz son, que nostalxicamente feliz son. É certo. Son feliz, estou feliz, pero
teño tamén o corazón cheo de morriña e de melancolía; pero trátase dunha
melancolía fermosísima que non me fai estar tristeiriña, que me inspira, que
nace do outono. Agora é cando temos que sentirnos eisí, agora, porque a
natureza e a nosa ialma están unidas nunha mesma emoción.
E con Artemisa compartín
todas as horas desta fin de semana coma se levásemos moitos anos estando xuntas
eiquí, coma se ela non fose unha estraña para ninguén. Ela non o é xa. Para
nada o é. E que feliz son cando me decato de que para todos Artemisa é unha
veciña máis da aldeíña.
E teño moito sono, pero
non quero deixar de explicar todo o que vivimos, aínda que me custa moito
contar as cousas ordenadamente porque teño mesturados os momentos desta fin de
semana tan fermosísima. Non sei cantas veces lle pedín perdón a Artemisa por
facer as cousas tan mal, non sei cantas veces lle dixen que a amaba coma sempre,
que a seguía querendo con toda a miña ialma. Non sei cantas veces estivemos
xuntas, moi xuntas, recuperando o tempo que non tivemos para facer todo o que
sempre amamos facer xuntas... e as noites protéxennos coma sempre, onde queira
que esteamos compartíndoo todo. E sinto que agora a vida me leva e me leva e
non me importa perderme nesta felicidade tan outonal. Que avance o tempo se só
van vir momentos tan dourados, tan bonitos e nostálxicos. Agora sinto que a
morte de Lúa é un feito que ten o meu corazón moito máis cheo de sensibilidade
que nunca; unha sensibilidade que me gusta, pero hei de recoñecer tamén que hai
veces nas que sinto medo por se a miña doenza chega de novo sen avisar.
Artemisa dime que non me preocupe por iso, pero que tampouco esqueza que eu
estiven moi doentiña e que teño que coidarme moito. Onte non bebín case porque
non quero perder a noción de nada e porque non podo esquecer as palabras de
Lúa, coas que me confesaba que estaba comezando a se preocupar por min.
Ás veces, teño a sensación
de que a miña vida chegou á súa derradeira andaina, malia que sei que aínda me
fallan moitas cousas por vivir; pero sinto que xa cheguei a ese punto da vida
no que xa non tes que desacougarte por seguir loitando por facer da túa vida o
paraíso no que desexas vivir. Síntome moi realizada por conseguir ao final
vivir na miña terra con Artemisa, aínda que iso é algo que só lle correspondeu
a ela decidir, vivir eiquí. Foi ela quen quixo vir eiquí comigo, por moito que
eu llo pedise durante anos; pero seica todo estivese planificado xa e as
decisións de Artemisa formasen parte dese plan no que estamos encerradas. Non
sei como explicar con claridade todas estas cousas que penso, que están moi
claras por dentro de min; pero, cando as tento trasladar á escrita, parecen
perder lóxica e claridade. Sei que aínda teño que conseguir moitas máis cousas.
Por exemplo, decidín que me vou preparar unhas oposicións porque prefiro ter un
traballo do que xa poida vivir para sempre sen preocuparme de se o perdo ou non.
Sei que me teño que esforzar moito se quero aprobar porque eu, para eses temas,
son do todo parva. Non me gustan nada, pero sei que pagará a pena tanto
esforzo. Artemisa tamén está a estudar moito. Quere aprobar o exame do CELGA 4,
que o ten o 17 de novembro. Eu téntoa axudar todo o que podo, pero ela ten que
poñer máis da súa parte e botarse a falar galego. De cando en vez, fala algunha
cousiña e a min paréceme que o fai moi ben, pero dime tamén que ten moi boas
mestras, e é certo, ten como mestras a persoas que naceron nas profundidades de
Galicia, nunha aldea perdida entre vales e bosques. Como non imos falar ben a
lingua que nos alimentou dende que fomos cativiñas? A lingua de sempre, tan
melódica e agarimosa; a lingua coa que aprendemos a dicir: quérote.
O outro día, o xoves foi,
a miña nai, Artemisa e máis eu estivemos vendo fotografías moi antigas. Eu non
lembraba de que a miña nai tiña aínda esas fotografías e descubrir que as tiña,
que as gardaba intactas, emocionoume moitísimo. Devecía por velas, pero tamén
me daba medo miralas porque me estremecía asomarme tan directamente ao pasado. Esas
fotografías son unha xanela aos meus recordos, ao meu pasado, á miña nenez e á
miña adolescencia. Temos fotografías da miña avoa cando era nova, da miña nai
cando tamén tiña moi pouquiños anos, do meu pai, do meu avoíño, dos pais dos
meu pai... a quen nunca coñecín porque non vivían na aldeíña e marcharon a
Arxentina cando eu era unha meniña. Non gardo recordos deles, pero dos meus
avós maternos si, evidentemente. Gardo tantos recordos deles que me parece
imposíbel crer que eses recordos pertenzan a momentos que vivín cando nin tan
sequera tiña cinco anos. O meu avó morreu cando eu tiña cinco anos e xa contei
moitas veces que eu predixen a súa morte.
O que quería dicir tamén é
que, a maiores de fotografías dos meus pais e dos meus avós, tamén hai
fotografías miñas. Hai unha de cando eu tiña once anos que a Artemisa a abraiou
moitísimo e mesmo coido que estivo a piques de botarse a chorar de emoción cando
me viu nesa fotografía tan bonita na que saio vestida co traxe rexional (aínda
teño gardado ese traxe), na praciña da miña aldea, co carballo centenario
detrás miña, todo cuberto por un ceo gris outonal moi bonito. Na fotografía non
se percibe moi ben porque, daquela, a calidade das fotografías non era moi boa
aínda, pero eu podo ver perfectamente a cor amarela das follas das árbores que
recortan o horizonte ao lonxe. Vese o bosque, pódese intuír perfectamente a
silueta das árbores, das montañas, mesmo podo ouvir a voz silandeira do Miño
cando miro esa fotografía á que non me asomaba dende había tantos e tantos
anos. Tíñaa gardada na miña memoria, pero, ao tela nas miñas mans, pareceume
que en realidade o recordo que gardaba dela non lle facía xustiza. A fotografía
é moito máis bonita do que eu lembraba. Eu tamén quedei sen saber que dicir
cando a vin porque, ao mirala, ao mirarme a min, á rapaza que fun, me pareceu
que podía falar comigo mesma e, incluso, sentín que me tiña que pedir perdón a
min mesma por traizoarme tanto, por tardar tanto en voltar á miña terra, por
tardar tanto en cumprir o desexo que sempre tiven dende que era cativiña. Esa
Agnes de once anos que estaba detida nesa fotografía, cunha mirada tan potente
e expresiva, parecía estarme preguntando onde estiven durante tantos anos, que
fixen comigo, por que permitín que me fixesen tanto dano, por que non fun máis
valente e forte e loitei máis por cumprir o que tanto desexaba, por calar a
todas esas persoas que non crían que a miña cura estaba na miña terra. Sentinme
interrogada por ela, por esa rapaza que, no momento no que lle fixeron a
fotografía, tiña tan claro o que quería que fose a súa vida.
Artemisa díxome que eu non
mudara nada, que seguía tendo a mesma mirada, a mesma cara incluso, que a miña
pel si tiña unha cor distinta, moito máis sa que a que tiña cando me coñeceu
(evidentemente, daquela eu xa estaba moi pálida por mor da miña doenza) e tamén
me dixo que lle parecía que, ao mirarme aos ollos, podía escoitar os meus
pensamentos, podía saber que sentía eu nese momento e que desexaba para min. Díxome
que lle parecía que tiña unha mirada moi sabia, que, sendo tan noviña, era
moito máis sabia que calquera persoa maior ca min. Esaxera, dende logo; pero
emocionoume moito que me dixese todo iso.
Namentres mirabamos as
fotografías, a miña nai contounos cousas de cando eu era cativiña. Cando falaba
delas, a medida que as contaba, xuro que eu podía ver perfectamente eses
momentos na miña mente, momentos dos que non me lembrara ata ese intre. A miña
nai explicounos como foi a primeira vez que eu falei, como foi cando dixen a
miña primeira verba; pero explicounos iso cunha voz chea de inseguridade e
tamén algo de medo. Despois confesounos que gañaba medo cando lembraba de que
eu comecei a falar cando nin tan sequera tiña sete meses. Contounos que, na
aldeíña, o feito de que eu falase xa con sete meses abraiou e asustou aos
veciños todos porque non estaban acostumados a que unha meniña falase tan cedo.
Era unha tarde chuviosa de primavera na que a miña nai e máis eu estabamos na
casa da miña avoa. Ía frío e estabamos ao carón da lareira, quentándonos co
lume, namentres merendabamos. A miña avoa tíñame no seu colo e me falaba de
cando en cando, dicíndome verbas agarimosas. Xuro que eu podo lembrar ese
momento. Non o lembro con moita claridade, evidentemente, pero si sei o que
sentía neses momentos. Sentía que o agarimo da miña avoa me protexía moito máis
có lume que tiñamos ao lado. Sentía que estaba ben, moi cómoda, que me gustaría
que o tempo se detivese. Evidentemente, non dixen unha frase clara, pero si
lembro que me esforcei por pronunciar a verba “avoíña”.
A miña nai contounos que,
cando me ouviron dicir “avoíña”, quedaron caladas, incapaces de crer que eu
falase. A miña avoa miroume abraiada e entón eu repetín: “avoíña, avoíña”.
Devagariño, fun aprendendo
máis palabras e, cando tiña un ano, falaba coma se tivese tres. Moitas veciñas
da aldeíña dicíanlle á miña nai que eu non era unha cativa normal, que me tiña
que levar a Ourense para que me mirase un doutor, que estaban seguras de que eu
tiña algo especial. Outras, en cambio, pensaban, no seu interior, que eu tiña
poderes especiais e que mesmo era meiga; pero ninguén se atrevía a dicirlle iso
á miña nai. Mais á miña nai sempre lle
estarreceu moito que iso fose verdade e preferiu tratarme coma se non
ocorrese nada. Si é certo que sempre confiou moito en min. Deixábame ir soa a
Ourense cando era moi cativa, sabendo que eu non me perdería, que non me
pasaría nada. Encargábame tarefas do campo que os demais nenos non facían, encargábame
o coidado dos animais. En realidade, era eu quen se encargaba de levar o gando
aos montes para que pacesen, era quen limpaba a corte onde estaban as galiñas,
era quen se encargaba de todos os animais que tiñamos, que eran bastantes, mesmo
tiñamos algunhas ovellas para empregar a súa la. A min non me gustaba rapar ás
ovellas, iso si que era incapaz de facelo. Nunca comín carne, tampouco. Dende
que era cativiña, xa deixei moi claro que non me quería comer aos meus amigos,
aos animais que foron máis amigos meus cás persoas. E o curioso é que sempre me
respectaron e souberon darme alimentos que suplisen a falla de carne, como
moita verdura con ferro, queixo e outras cousas, aínda que, daquela, non había
tantas opcións como agora.
Eu tiña moi boa relación
coas nosas vaquiñas. Queríaas de verdade, con toda a miña ialma, e non podía
aturar que despois elas sufrisen por estar separadas dos seus becerros. Tiñan
que quedar preñadas para que despois puidesen dar leite, que a leite si estaba
moi boa e faciamos queixo coa leite e despois vendiámolo en Ourense, nos
mercados que había de cando en cando. Antes todo era moito máis sinxelo. A
xente confiaba máis nas cousas que faciamos os das aldeas, pero agora hai
demasiados controles, demasiadas dificultades. Agora xa non poderiamos facer o
mesmo que antes.
A tarde do xoves foi unha
tarde de lembrar, de falar de momentos moi bonitos, da nosa vida de sempre. Eu
expliquei moitas cousas sobre os animais que tiñamos, sobre como traballabamos o
agro, das nosas festas, das nosas tradicións, dos nosos costumes... e Artemisa
escoitábanos cunha atención inquebrantable.
E creo que vou deixar de
escribir xa. É moi tardiño e temos que cear. Por certo, vivirei no piso que
aluga Artemisa ata que nos sintamos capaces de ir vivir á casa de Lúa.
Traducción:
Domingo, 4 de noviembre de 2018
Es como si hubiese vuelto al pasado. Mi madre
me contó que hacía tiempo que no celebraban Magosto con la compañía del frío e
incluso de la presencia de la nieve lejana que ya ha caído en las montañas de
Ourense. Hacía tiempo que no celebraban un Magosto tan ancestral y semejante al
que celebrábamos hace tantos años. Es como si yo hubiese vuelto a mi niñez.
Casi que no hay diferencia entre el Magosto que celebramos ayer con los
Magostos en los que yo participaba cuando era niña. Ahora me siento llena de
nostalgia porque hace tiempo que no celebraba una fiesta tan propia de mi
tierra y me gustaría vivirla otra vez. No podremos hacerlo hasta el año que
viene. Ahora sé que no tendrán que pasar tantos años para que pueda celebrarlo
otra vez. Me gustó tanto la fiesta de ayer que me siento incapaz de explicarla
con palabras porque creo que no hay palabras que puedan expresar toda la
belleza y la magia de esos momentos. Me olvidé de que nos encontramos en el
siglo XXI. Me parecía que de nuevo estábamos en esos años antiguos en los que
no existía ni la mitad de las cosas que ahora tenemos. Empleábamos el calor del
fuego como si no hubiese otra manera de cocinar, cantábamos y tocábamos música
como se hizo siempre, reímos y hablamos, contamos historias, compartimos
recuerdos y risas como si no existiesen todos esos aparatos que ahora están
alejando a la gente. Mi aldea sigue teñida con los mismos colores que la teñían
cuando yo era una niña. Además, compartir con la gente de siempre ese amor a
nuestras costumbres y a nuestras tradiciones fue algo tan bonito que creo que
no se puede explicar, sólo sentir. Y sentir que todos somos una familia, que no
importa el tiempo que vivimos separados, que todos volvíamos a esa realidad en
la que sólo nosotros podemos estar, porque seguimos siendo los de siempre, a
pesar del tiempo que haya pasado. Seguimos amando de la misma manera,
disfrutando igual de la música, del calor de la lumbre, del sabor de las
castañas hechas al fuego, de la música sonando por los rincones todos del
bosque y de nuestra aldea, lejos de cualquier otra forma de vida. Y compartir
con Artemisa todo eso como si ella siempre hubiese estado con nosotros,
formando parte de esos momentos tan importantes y especiales... Me siento ahora
mismo como si el paso del tiempo se hubiese invertido, como si ahora estuviese
en otra realidad. Quedan en mi alma los recuerdos y los ecos de todo lo que
vivimos ayer. Además, siento que no hay diferencia entre el mundo de la vida y
el mundo de la muerte, que no hay separación entre las dos realidades, porque
juro que ayer estaban con nosotros todos esos seres queridos que se fueron
aparentemente para siempre. Mientras bailábamos y cantábamos, mientras asábamos
las castañas al fuego, mientras lo compartíamos todo, yo sentía que mi abuela y
Lúa estaban con nosotros, que estaban con nosotros las almas de esos seres
queridos que los demás recordaban. Miraba a mi alrededor y me parecía que en la
oscuridad podía encontrar sus ojos. Quería creer que era algo que sólo yo
sentía, porque me costaba pensar que los demás también lo percibían; pero la
mirada de Artemisa, la de mi madre y de los demás vecinos de la aldeíña me
confirmaban que estaban sintiendo lo mismo que yo. Y entonces podía estar más
tranquila, porque no estaba sola en ese mundo, en esas percepciones.
Me dijeron que removiese yo en el fuego, asando
las castañas, porque hacía mucho tiempo que no participaba así, que no lo
hacía, y yo sentía que las doradas llamas del fuego le daban color a mi piel,
refulgiendo en mis ojos. Sentía que yo toda brillaba, que mi alma también
volaba alrededor de todos, cantando también y bailando al son de los tambores.
También toqué la pandereta, pero eso fue cuando ya hubimos bebido y comido
bastante, porque hubo un momento en el que teníamos todos dentro el calor del
fuego. El fuego estaba en nuestra sangre y el vino también deshacía el frío. No
sentíamos el frío que ya mora entre las montañas, entre los valles, que nace de
los valles. El agua del Miño está muy fría. Ya no podemos bañarnos en él, pero
yo me siento feliz de que esté con nosotros el principio del invierno, como
siempre pasó. Las hojas de los árboles brillan incluso cuando la anochecida
vence el día, cuando se apaga el crepúsculo, y centellean las estrellas
reflejándose en las hojas amarillas que mueren en el fin de su preciosa vida. Y
caen al suelo, llenando de vida las piedras, cubriendo las piedras, la hierba
helada por la escarcha, y la orilliña del río es una alfombra de hojas
marchitas que crean un lecho blandiño en el que apetece mucho tumbarse; pero el
viento viene frío de las montañas, diciéndonos con su existencia que ya ha
nevado en las altas y lejanas cumbres de nuestra provincia, del corazón de
Galicia.
Y me parece mentira que yo pueda estar viviendo
esto, que por fin esté aquí, que ayer por la noche yo estuviese celebrando
Magosto con los vecinos de la aldeíña y también con Artemisa. Qué feliz soy,
qué nostálgicamente feliz soy. Es cierto. Soy feliz, estoy feliz, pero tengo
también el corazón lleno de morriña y de melancolía; pero se trata de una
melancolía hermosísima que no me hace estar tristiña, que me inspira, que nace
del otoño. Ahora es cuando tenemos que sentirnos así, ahora, porque la
naturaleza y nuestra alma están unidas en una misma emoción.
Y con Artemisa he compartido todas las horas de
este fin de semana como si llevásemos muchos años estando juntas aquí, como si
ella no fuese una extraña para nadie. Ella no lo es ya. Para nada lo es. Y qué
feliz soy cuando me percato de que para todos Artemisa es una vecina más de la
aldeíña.
Y tengo mucho sueño, pero no quiero dejar de
explicar todo lo que hemos vivido, aunque me cuesta mucho contar las cosas
ordenadamente porque tengo mezclados los momentos de este fin de semana tan
hermosísimo. No sé cuántas veces le he pedí perdón a Artemisa por hacer las
cosas tan mal, no sé cuántas veces le dije que la amaba como siempre, que
seguía queriéndola con toda mi alma. No sé cuántas veces estuvimos juntas, muy
juntas, recuperando el tiempo que no tuvimos para hacer todo lo que siempre
amamos hacer juntas... y las noches nos protegen como siempre, dondequiera que
estemos compartiéndolo todo. Y siento que ahora la vida me lleva y me lleva y
no me importa perderme en esta felicidad tan otoñal. Que avance el tiempo si
sólo van a venir momentos tan dorados, tan bonitos y nostálgicos. Ahora siento
que la muerte de Lúa es un hecho que tiene mi corazón mucho más lleno de sensibilidad
que nunca; una sensibilidad que me gusta, pero he de reconocer también que hay
veces en las que siento miedo por si mi enfermedad llega de nuevo sin avisar.
Artemisa me dice que no me preocupe por eso, pero que tampoco olvide que yo estuve
muy enfermiña y que tengo que cuidarme mucho. Ayer no bebí casi porque no
quiero perder la noción de nada y porque no puedo olvidar las palabras de Lúa,
con las que me confesaba que estaba comenzando a preocuparse por mí.
A veces, tengo la sensación de que mi vida
llegó a su última etapa, a pesar de que sé que aún me quedan muchas cosas por
vivir; pero siento que ya he llegado a ese punto de la vida en el que ya no
tienes que preocuparte por seguir luchando por hacer de tu vida el paraíso en
el que deseas vivir. Me siento muy realizada por conseguir al fin vivir en mi
tierra con Artemisa, aunque eso es algo que sólo le correspondió a ella
decidir, vivir aquí. Fue ella quien quiso venir aquí conmigo, por mucho que yo
se lo pidiese durante años; pero tal vez todo estuviese planificado ya y las
decisiones de Artemisa formasen parte de ese plan en el que estamos encerradas.
No sé cómo explicar con claridad todas estas cosas que pienso, que están muy
claras por dentro de mí; pero, cuando intento trasladarlas a la escritura,
parecen perder lógica y claridad. Sé que todavía tengo que conseguir muchas más
cosas. Por ejemplo, he decidido que voy a prepararme unas oposiciones porque
prefiero tener un trabajo del que ya pueda vivir para siempre sin preocuparme
de si lo pierdo o no. Sé que tengo que esforzarme mucho si quiero aprobar
porque yo, para esos temas, soy del todo tonta. No me gustan nada, pero sé que merecerá
la pena tanto esfuerzo. Artemisa también está estudiando mucho. Quiere aprobar
el examen del CELGA 4, que lo tiene el 17 de noviembre. Yo intento ayudarla
todo lo que puedo, pero ella tiene que poner más de su parte y echarse a hablar
gallego. De vez en cuando, habla alguna cosiña y a mí me parece que lo hace muy
bien, pero me dice también que tiene muy buenas maestras, y es cierto, tiene
como maestras a personas que nacieron en las profundidades de Galicia, en una
aldea perdida entre valles y bosques. ¿Cómo no vamos a hablar bien la lengua
que nos alimentó desde que fuimos niñas? La lengua de siempre, tan melódica y
cariñosa; la lengua con la que aprendimos a decir: te quiero.
El otro día, el jueves fue, mi madre, Artemisa
y yo estuvimos viendo fotografías muy antiguas. Yo no me acordaba de que mi
madre tenía todavía esas fotografías y descubrir que las tenía, que las
guardaba intactas, me emocionó muchísimo. Deseaba verlas, pero también me daba
miedo mirarlas porque me estremecía asomarme tan directamente al pasado. Esas
fotografías son una ventana a mis recuerdos, a mi pasado, a mi niñez y a mi
adolescencia. Tenemos fotografías de mi abuela cuando era joven, de mi madre
cuando también tenía muy poquiños años, de mi padre, de mi abueliño, de los
padres de mi padre... a quienes nunca conocí porque no vivían en la aldeíña y
se marcharon a Argentina cuando yo era una bebé. No guardo recuerdos de ellos,
pero de mis abuelos maternos sí, evidentemente. Guardo tantos recuerdos de
ellos que me parece imposible creer que esos recuerdos pertenezcan a momentos
que viví cuando ni tan siquiera tenía cinco años. Mi abuelo murió cuando yo
tenía cinco años y ya he contado muchas veces que yo predije su muerte.
Lo que quería decir también es que, aparte de
fotografías de mis padres y de mis abuelos, también hay fotografías mías. Hay
una de cuando yo tenía once años que a Artemisa la asombró mucho e incluso creo
que estuvo a punto de echarse a llorar de emoción cuando me vio en esa
fotografía tan bonita en la que salgo vestida con el traje regional (todavía
tengo guardado ese traje), en la placiña de mi aldea, con el roble centenario
detrás de mí, todo cubierto por un cielo gris otoñal muy bonito. En la
fotografía no se percibe muy bien porque, en aquel entonces, la calidad de las
fotografías no era muy buena todavía, pero yo puedo ver perfectamente el color
amarillo de las hojas de los árboles que recortan el horizonte a lo lejos. Se
ve el bosque, se puede intuir perfectamente la silueta de los árboles, de las
montañas, incluso puedo oír la voz silente del Miño cuando miro esa fotografía
a la que no me asomaba desde hacía tantos y tantos años. La tenía guardada en mi
memoria, pero, al tenerla en mis manos, me pareció que en realidad el recuerdo
que guardaba de ella no le hacía justicia. La fotografía es mucho más bonita de
lo que yo recordaba. Yo también me quedé sin saber qué decir cuando la vi
porque, al mirarla, al mirarme a mí, a la rapaza que fui, me pareció que podía
hablar conmigo misma e, incluso, sentí que tenía que pedirme perdón a mí misma
por traicionarme tanto, por tardar tanto en volver a mi tierra, por tardar
tanto en cumplir el deseo que siempre tuve desde que era niña. Esa Agnes de
once años que estaba detenida en esa fotografía, con una mirada tan potente y
expresiva, parecía estar preguntándome dónde estuve durante tantos años, qué
hice conmigo, por qué permití que me hiciesen tanto daño, por qué no fui más
valiente y fuerte y luché más por cumplir lo que tanto deseaba, por callar a
todas esas personas que no creían que mi cura estaba en mi tierra. Me sentí
interrogada por ella, por esa rapaza que, en el momento en el que le hicieron
la fotografía, tenía tan claro lo que quería que fuese su vida.
Artemisa me dijo que yo no había cambiado nada,
que seguía teniendo la misma mirada, la misma cara incluso, que mi piel sí
tenía un color distinto, mucho más sano que el que tenía cuando me conoció
(evidentemente, en aquel entonces yo ya estaba muy pálida por culpa de mi
enfermedad) y también me dijo que le parecía que, al mirarme a los ojos, podía
escuchar mis pensamientos, podía saber qué sentía yo en ese momento y qué
deseaba para mí. Me dijo que le parecía que tenía una mirada muy sabia, que,
siendo tan jovenciña, era mucho más sabia que cualquier persona mayor que yo. exagera,
desde luego; pero me emocionó mucho que me dijese todo eso.
Mientras mirábamos las fotografías, mi madre
nos contó cosas de cuando yo era niña. Cuando hablaba de ellas, a medida que las
contaba, juro que yo podía ver perfectamente esos momentos en mi mente,
momentos de los que no me había acordado hasta ese instante. Mi madre nos
explicó cómo fue la primera vez que yo hablé, cómo fue cuando yo dije mi
primera palabra; pero nos explicó eso con una voz llena de inseguridad y
también algo de miedo. Después nos confesó que sentía miedo cuando recordaba
que yo comencé a hablar cuando ni tan siquiera tenía siete meses. Nos contó
que, en la aldeíña, el hecho de que yo hablase ya con siete meses asombró y
asustó a los vecinos todos porque no estaban acostumbrados a que una bebé
hablase tan pronto. Era una tarde lluviosa de primavera en la que mi madre y yo
estábamos en la casa de mi abuela. Hacía frío y estábamos cabe la lumbre,
calentándonos con el fuego, mientras merendábamos. Mi abuela me tenía en su
regazo y me hablaba de vez en cuando, diciéndome palabras cariñosas. Juro que
yo puedo recordar ese momento. No lo recuerdo con mucha claridad,
evidentemente, pero sí sé lo que sentía en esos momentos. Sentía que el cariño
de mi abuela me protegía mucho más que el fuego que teníamos al lado. Sentía
que estaba bien, muy cómoda, que me gustaría que el tiempo se detuviese.
Evidentemente, no dije una frase clara, pero sí recuerdo que me esforcé por
pronunciar la palabra “avoíña”.
Mi madre nos contó que, cuando me oyeron decir
“avoíña”, se quedaron calladas, incapaces de creer que yo hablase. MI abuela me
miró asombrada y entonces yo repetí: “avoíña, avoíña”.
Poquiño a poco, fui aprendiendo más palabras y,
cuando tenía un año, hablaba como si tuviese tres. Muchas vecinas de la aldeíña
le decían a mi madre que yo no era una niña normal, que tenía que llevarme a
Ourense para que me mirase un doctor, que estaban seguras de que yo tenía algo
especial. Otras, en cambio, pensaban, en su interior, que yo tenía poderes
especiales y que incluso era meiga; pero nadie se atrevía a decirle eso a mi
madre. Mas a mi madre siempre la asustó mucho que eso fuese verdad y prefirió
tratarme como si no ocurriese nada. Sí es cierto que siempre confió mucho en
mí. Me dejaba ir sola a Ourense cuando era muy niña, sabiendo que yo no me
perdería, que no me pasaría nada. Me encargaba tareas del campo que los demás
niños no hacían, me encargaba el cuidado de los animales. En realidad, era yo
quien se encargaba de llevar el ganado a los montes para que paciesen, era
quien limpiaba el cobertizo donde estaban las gallinas, era quien se encargaba
de todos los animales que teníamos, que eran bastantes, incluso teníamos
algunas ovejas para emplear su lana. A mí no me gustaba esquilar a las ovejas,
eso sí que era incapaz de hacerlo. Nunca comí carne, tampoco. Desde que era
niña, ya dejé muy claro que no quería comerme a mis amigos, a los animales que
fueron más amigos míos que las personas. Y lo curioso es que siempre me
respetaron y supieron darme alimentos que supliesen la falta de carne, como
mucha verdura con hierro, queso y otras cosas, aunque, en aquel entonces, no
había tantas opciones como ahora.
Yo tenía muy buena relación con nuestras
vaquiñas. Las quería de verdad, con toda mi alma, y no podía soportar que
después ellas sufriesen por estar separadas de sus becerros. Tenían que
quedarse preñadas para que después pudiesen dar leche, que la leche sí estaba
muy buena y hacíamos queso con la leche y después lo vendíamos en Ourense, en
los mercados que había de vez en cuando. Antes todo era mucho más sencillo. La
gente confiaba más en las cosas que hacíamos los de las aldeas, pero ahora hay
demasiados controles, demasiadas dificultades. Ahora ya no podríamos hacer lo
mismo que antes.
La tarde del jueves fue una tarde de rememorar,
de hablar de momentos muy bonitos, de nuestra vida de siempre. Yo expliqué
muchas cosas sobre los animales que teníamos, sobre cómo trabajábamos el campo,
de nuestras fiestas, de nuestras tradiciones, de nuestras costumbres... y
Artemisa nos escuchaba con una atención inquebrantable.
Y creo que voy a dejar de escribir ya. Es muy
tardiño y tenemos que cenar. Por cierto, viviré en el piso que alquila Artemisa
hasta que nos sintamos capaces de ir a vivir a la casa de Lúa.
Tenía muchísimas ganas de leer una capítulo de la historia. Hoy he tenido un poco de tiempo y he aprovechado. Me encanta esta entrada, es muy entrañable y me parece interesante el trasfondo de todo. Celebrar Magosto en su tierra, con su madre, con todos sus vecinos y sobretodo con Artemisa, es un sueño cumplido. Es un capítulo especial, como si fuese la culminación de un sueño muy deseado, el momento más feliz de su vida. Es una recompensa a todo lo que ha sufrido hasta llegar a ese preciso momento. Me encanta porque además, no puedes llorar por los seres queridos que no están, pues Lúa y su abuela estaban con ellos, viviendo ese momento mágico. Agnes no puede ser más feliz, y eso lo transmite en palabras, aunque crea que no es capaz de transmitirlo, que hay que sentirlo.
ResponderEliminarMuy bonito el momento de las fotografías y todo lo que conlleva. Esa vuelta al pasado, que en el fondo, no es tan pasado, pues Agnes sigue siendo la misma, pero es cierto que han pasado muchas cosas desde entonces y es más consciente de la vida. Artemisa vive esos momentos muy emocionada, viendo a esa Agnes del pasado, dejándose llevar por el pasado de la persona a la que más ama en el mundo y agradecida por poder vivirlo junto a ella.
Ahora acabas de llegar jajajaja. En cuanto pueda, me leeré otro. No sabes lo mucho que disfruto leyendo tus entradas. Como siempre, maravilloso.
Las cosas pueden verse siempre de varios modos, y esta entrada es en cierto modo el reflejo de la anterior, es el punto de vista de Agnes, y resulta curioso cómo es a la vez muy parecido y muy diferente; parecido porque los hechos son los mismos: el regreso benigno y feliz a Galicia, la recomposición de su relación, el visionado de las fotografías... pero diferente también porque Agnes es mucho más mágica que Artemisa, de eso ahora no me cabe ninguna duda, y es algo que resulta curioso porque Artemisa nunca ha sido una materialista, todo lo contrario, ¡si es el muy mágica! Pero no se puede comparar con Agnes, de eso no cabe duda.
ResponderEliminarY es preciosa la parte final donde Agnes cuenta en su hermosísimo gallego cómo era su vida en la infancia y cómo los animales formaban parte de sus momentos cotidianos, ¡y me encanta que se dé cuenta de cómo sufren las vaquiñas cuando las separan de sus terneritos! En fin, tienes un gran don escribiendo, da mucho placer, estimulas la imaginación y despiertas los sentidos... me encanta.